ΓΕΝΝΗΣΗ ΚΑΙ ΧΡΗΣΗ ΤΗΣ ΚΟΥΚΛΑΣ της Κατερίνας Καρούλια

Τι είναι κούκλα :Εικαστικό έργο, επίπεδο ή τρισδιάστατο, ομοίωμα ανθρώπου, ζώου,  πράγματος ή ιδέας σε ελεύθερο μέγεθος.

Το ομοίωμα στην Αρχαία Ελλάδα λεγόταν πλαγγόνα λόγω του ότι ήταν πλακουτσωτό το προφίλ του. Η ονομασία κούκλα μάλλον προήλθε από το λατινικό cuculla, πού σημαίνει κάλυμμα κεφαλής, εξ’ ου ο όρος κουκούλα(μοναχών) και κουκούλι(μεταξοσκώληκα). Ο όρος κουκλώνω που σημαίνει το κουκούλωμα μιας ιδέας εμφανίσθηκε στην Ελλάδα τον 19^ο αιώνα, εξ’ ου κούκλα σημαίνει κρύβω κάτι.


                                       

Οι κούκλες από τις άνω φωτογραφίες, είναι κούκλες κουκλοθέατρου από την παράσταση "Ένας παράξενος φίλος" της Αστερόπης Χαριτίδου και των συνεργατών της που παρουσιάζουν για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση. Η ηθοποιός  φοράει στα χέρια της τις κούκλες, ενώ η ίδια κατά την παράσταση, φοράει μαύρα ρούχα προκειμένου να αφομοιώνεται η φιγούρα της από το σκηνικό.

Η γενική εξωτερική όψη της κούκλας διαμορφώνεται σύμφωνα με τις τάσεις και τα ενδιαφέροντα του καλλιτέχνη, τις θρησκευτικές συνήθειες ή φιλοσοφικές και ιδεολογικές αντιλήψεις της εποχής. Ως εκ τούτου προκύπτει η αφαιρετική(χωρίς λεπτομέρειες, η εξπρεσιονιστική, η ρεαλιστική, η  σουρεαλιστική (πραγματικό με φανταστικό),η συμβολική ( καραγκιόζης) και η φανταστική.

Σύμφωνα με τα θέματα αναφοράς των κούκλων, έχουμε: ομοίωμα, ανδρείκελο, νευρόσπαστο (με κλωστές), δαίδαλο (κίνηση στα μάτια), κούκλες, μανεκέν, φιγούρα, σιλουέτα, ανθρωπόμορφο, ζωόμορφο, αντικειμενόμορφο ή ιδεόμορφο.

Οι κούκλες χωρίζονται σε κατηγορίες όπως: κουλτούρας, γονιμότητας, υγείας, μαγείας, φυλακτό, νεκρικές, αφιερώματα, ενθύμια, γούρια, τσολιάς, μασκότ, σταρ, κ.ά.

Σύμφωνα με την κατασκευή τους χωρίζονται σε κούκλες με ραβδιά, κούκλες επίπεδες(Καραγκιόζης), κούκλες σκιών-φιγούρες, κούκλες μαριονέτες (χειρισμός με σχοινιά). Ο εμψυχωτής της κούκλας ονομάζεται κουκλοπαίχτης στο κουκλοθέατρο.

Τέλος σύμφωνα με τον τρόπο προσαρμογής της κούκλας στο σώμα του κουκλοπαίχτη έχουμε τις δακτυλόκουκλες (φοριούνται στα δάκτυλα), τις κούκλες ποδιά (φοριούνται σαν ποδιά), τις κούκλες μάσκα (το σώμα κρέμεται μπροστά από το σώμα του ηθοποιού που φορά γάντια στα χέρια του και δανείζει το μασκαρεμένο πρόσωπο του στην κούκλα), τις πολυπρόσωπες κούκλες και τις κούκλες σε νερό( κινούνται με σχοινιά και ελέγχονται εξ αποστάσεως με καλάμι).

Θα μπορούσε να ειπωθεί  ότι η  κούκλα είναι ένα στοιχείο που ζει ανάμεσα στο κόσμο τον ζωντανό και το νεκρό. Όταν το πρόσωπο της κούκλας δεν φέρει σχεδιαστικές λεπτομέρειες όσο αφορά μάτια, στόμα κ.τ.λ., η κούκλα θεωρείται νεκρή από την κοινωνία λόγω του ότι δεν μας βλέπει.

Σημ. Οι πληροφορίες είναι από σημειώσεις της προπτυχιακής φοιτήτριας από τη διάλεξη του καθηγητή εικαστικών και κουκλοθέατρου του πανεπιστημίου της Θεσσαλίας κυρίου Απόστολου Μαγουλιώτη, που πραγματοποιήθηκε στη Φλώρινα σε συνεργασία της Σχολής Καλών Τεχνών και της Παιδαγωγικής Σχολής. Οι  φωτογραφίες που ακολουθούν, είναι της ίδιας φοιτήτριας από την ημερίδα που ακολούθησε.