"Alphabet Games"

Σας προσκαλούμε στην έκθεση με τίτλο "Alphabet Games"

του Αλέξανδρου Μαγκανιώτη, της Δήμητρας Σιατερλή

και την συμμετοχή φοιτητών της Σχολής Καλών Τεχνών - 

Τμήμα Εικαστικών και Εφαρμοσμένων Τεχνών Φλώρινας

(Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας)  

Η έκθεση διοργανώνεται από την Amicale 

θα πραγματοποιηθεί στο κτίριο της EPO

European Patent Office στην Χάγη

Εγκαίνια 8 Μαΐου στις 17:00

Διάρκεια 8 -25 Μαΐου 2014

Με την έκθεση δύο σημαντικών Ελλήνων εικαστικών, της Δήμητρας Σιατερλή και του Αλέξανδρου Μαγκανιώτη, η τέχνη φιλοδοξεί να γίνει για ακόμη μία φορά εξωστρεφής και επικοινωνιακή, να δώσει τον δικό της λόγο, με την απεικόνιση ενός διευρυμένου οπτικού και νοητικού σύμπαντος με κεντρικό άξονα και θεματική τα αλφάβητα.

Σε πολλές ενότητες έργων της, που η ίδια τις προσδιορίζει ως «εικαστικά γλωσσάρια (ή λεξιλόγια)», η Δήμητρα Σιατερλή δημιουργεί αμφίδρομες σχέσεις ανάμεσα σε εικόνες και γράμματα, και, παράλληλα, παρουσιάζει ένα είδος καταλόγου ταξινόμησης και καταγραφής εικόνων που ακολουθούν τη λογική της γλώσσας και της εκφοράς της. Μια ενοποιητική γραμμή διατρέχει τις χαρακτικές της προτάσεις με τις διαφορετικές εκδοχές και παραθέσεις του ίδιου θέματος να εικονοποιούν λέξεις, νοήματα και προτάσεις: μικρόκοσμοι, μικροί και έκκεντροι, ζωικοί και φυτικοί, δενδρύλλια και πλέγματα ιστών αράχνης, μορφές σε ασκήσεις ετοιμότητας, ξύλινες ψηφίδες γραμμάτων και τυπώματα σε ύφασμα που σχηματίζουν λεκτικά σύνολα, σκέψεις και ομολογίες, αλφάβητα και ανθρωποκάνθαροι –αλλόκοτα υβρίδια, κάτι ανάμεσα σε άνθρωπο, ζώο και ξωτικό. Το κάθε έργο ενέχει τη λειτουργία ενός ιδιότυπου ιερογλυφικού, παρέχει τα κλειδιά ενός κώδικα που οδηγεί σε περαιτέρω συνδέσεις και αναγωγές, στην υπέρβαση της απλής αναπαράστασης, στην αναδίφηση και την αποκρυπτογράφηση ενός κρυμμένου νοήματος.

Η Αλφάβητος ως ο Δίσκος της Φαιστού, τόσο στην τυπωμένη εκδοχή της (που παρουσιάζεται στην έκθεση) όσο και ως εγκατάσταση με τις χαραγμένες μήτρες να σχηματίζουν ένα επιδαπέδιο πάζλ, αποτελεί μια εμβληματική σύνθεση, η οποία εκκινεί από γράμματα των πρώτων αλφάβητων και καταλήγει σε σύγχρονα, καταδεικνύοντας τη συνέχεια και την εξέλιξη της γλώσσας, σε μια διάταξη που παραπέμπει όχι μόνο στον Δίσκο της Φαιστού αλλά και σε ιστό αράχνης.

Με τρόπο συστηματικό και προσωπική ένταξη, πειθαρχία, συναίσθημα και καίριο προβληματισμό, η Δήμητρα Σιατερλή αρθρώνει τον «λόγο» της σε εικόνες, μετουσιώνει τις εμπειρίες της σε εκφραστικά σύνολα, εξομολογείται την ποιητική της ανολοκλήρωτης προσπάθειας και την ηθική του αδιεξόδου, αναφέρεται στην πολυπλοκότητα της ύπαρξης και των κοινωνικών δομών, στους εγκλωβισμούς και τους διχασμούς του σύγχρονου ανθρώπου, σε έννοιες όπως η επικοινωνία και η αλλοτρίωση, η αντίσταση και η μετάβαση. Και αυτό το επιτυγχάνει όχι αφηγηματικά και περιγραφικά, αλλά δομικά και εσωτερικά μέσα από την εικαστική της γραφή, εμβαθύνοντας και ανακαλύπτοντας εκ νέου την ουσία των απλών πραγμάτων –την αλήθεια και τη συγκίνησή τους–, δημιουργώντας ένα ενιαίο περιβάλλον, πρωτότυπο, ευρηματικό και υπαινικτικό, ταυτόχρονα, όμως, πλούσιο και μεστό σε περιεχόμενο, συνδηλώσεις και πολλαπλές αναγνώσεις.          

Οι συνθέσεις της επιβάλλονται με τον πιο άμεσο και λιτό τρόπο, συγκροτούν μια ολοκληρωμένη κατάθεση και μορφοποίηση, που έρχεται να επιβεβαιώσει τις ποιότητες και τις δυνατότητες της δουλειάς της, την καθαρότητα, την ποιητική και τη ζωντάνια της. Πρόκειται για έργα που απεικάζουν τη ζωτική της σχέση με τον κόσμο που την περιβάλλει, είναι το απόσταγμα μιας πορείας που τη χαρακτηρίζει η εξαντλητική έρευνα, η επίμονη αναζήτηση, η γνώση, η πλατιά καλλιτεχνική παιδεία και ο διαρκής πειραματισμός με υλικά, τεχνικές και τεχνολογίες, τρόπους και πρακτικές. Η δημιουργία της προτείνει βαθύτερες και πρωταρχικές αξίες, προσεγγίζει κρίσιμα ζητήματα, κινείται ανάμεσα στο σημαίνον και το σημαινόμενο, μιλά με τη διαχρονική και καθολική γλώσσα των συμβόλων, καταθέτει ερωτήματα και αποζητά απαντήσεις, αξιώνεται κάτι περισσότερο από το προφανές και το κοινότοπο.

Ο προβληματισμός του Αλέξανδρου Μαγκανιώτη σε μεμονωμένα ή σε ενότητες έργων, επικεντρώνεται στη σημαντικότητα του έργου τέχνης ως γλωσσολογικού-επικοινωνιακού μέσου. Βασική παράμετρο του προβληματισμού του συνιστά η διερεύνηση των ορίων μεταξύ εικόνας-λόγου/κειμένου, η διαδραστική και αλληλοσυμπληρούμενη σχέση τους. Η σειρά των 24 συνθέσεων με τις λέξεις (μία για κάθε γράμμα της ελληνικής αλφαβήτου) και τις εικόνες τους, όπου κεφάλια ζώων ή φυτά προβάλλουν μέσα από ανθρώπινα σώματα, είναι ενδεικτική των προθέσεων και των αναζητήσεών του προς αυτήν την κατεύθυνση. Οι μορφές σχεδιάζονται με μαρκαδόρους πάνω σε ημιδιαφανές χαρτί, η κάθε μία από αυτές φορτίζεται από την εμφαντική σημασία που της αποδίδει και τον τρόπο με τον οποίο την επεξεργάζεται. Τα περιγράμματα και οι όγκοι σχηματίζονται από ανεξάρτητα σημεία-κουκίδες, ενώ στο πίσω μέρος του ημιδιαφανούς χαρτιού υπάρχει ως υπόστρωμα ένα απολυτήριο από τα μαθητικά χρόνια του καλλιτέχνη –ευφάνταστη παραπομπή σε προσωπικές μνήμες και έμμεση αναφορά στην εκπαιδευτική διαδικασία, στο σχολείο ως φορέα μάθησης, γνώσης και κοινωνικοποίησης. Η παρατακτική παρουσίαση των συνθέσεων στον εκθεσιακό χώρο συγκροτεί μια πολυεπίπεδη εικονογραφική αφήγηση, στο μεταίχμιο «φυσιολογικού», «παράδοξου» και «αμφίσημου» όπου η ειρωνική, συχνά σαρκαστική, διάθεση συμβιώνει με το καταλυτικό χιούμορ και το σουρεαλιστικό πνεύμα.

Οι απροσδόκητες συναντήσεις και συνδυασμοί, η υπέρβαση της φυσικής τάξης των πραγμάτων, το παιχνίδι των συνειρμών και των αντιμεταθέσεων, των μεταμορφώσεων και των μεταμφιέσεων, οι ζωόμορφες φιγούρες (με μεγάλη λογοτεχνική και εικαστική παράδοση από το κουνέλι που παρασύρει την Αλίκη στη χώρα των θαυμάτων στο μυθιστόρημα του Louis Carroll έως τους απόκοσμους και αινιγματικούς ανθρώπους-πουλιά με τα ερμητικά μυστικά τους στη ζωγραφική του Max Ernst), η προβολή ενδόμυχων φόβων, φαντασιώσεων και εμμονών, ενεργοποιούν μια διαφορετική συνθήκη. Οι μορφές υιοθετούν περσόνες, προσπαθούν να αυτοπροσδιοριστούν, συνδιαλέγονται με τις συμβάσεις και τα στερεότυπα που επιβάλλει η σύγχρονη κοινωνία, ενδύονται ρόλους και συμπεριφορές σ’ ένα αναπάντεχο πλαίσιο, συστήνουν μια εναλλακτική, άκρως ενδιαφέρουσα, πρόσληψη του κόσμου, των αντιφάσεων και των παγιδεύσεών του, των βεβαιοτήτων και των ανατροπών του.

Η εικόνα της λέξης και η λέξη της εικόνας υποβάλλουν έναν ιστό πολλαπλών πιθανοτήτων και εκδοχών, συνοψίζουν την κριτική τοποθέτηση του δημιουργού απέναντι στις κοινώς αποδεκτές αρχές και αξίες με τις οποίες επενδύονται οι λέξεις, ορίζουν μια αδιάσπαστη ενότητα που απευθύνει και απευθύνεται, αποκαλύπτει και υπονομεύει, κινητοποιεί τις σχέσεις συμμετοχής-συνενοχής του θεατή, επαναπροσδιορίζει νοήματα και έννοιες, επιχειρώντας να εμβαθύνει σε πραγματικότητες και ταυτότητες σε ατομικό και συλλογικό επίπεδο. Οι εικόνες του Αλέξανδρου Μαγκανιώτη εμπεριέχουν το βίωμα, διευρύνουν την όραση, προκαλούν και αιχμαλωτίζουν το βλέμμα, συγκροτούν ένα νοητικό μηχανισμό, ένα πρωτότυπο αισθητικό αλφάβητο της ίδιας της ανθρώπινης ζωής και της περιπέτειάς της.

Μια ενδιαφέρουσα και ξεχωριστή ενότητα της έκθεσης, αποτελούν τα αλφάβητα των φοιτητών της Σχολής Καλών Τεχνών - Τμήμα Εικαστικών και Εφαρμοσμένων Τεχνών (Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας) στη Φλώρινα. Ο κάθε φοιτητής, με την καθοδήγηση της καθηγήτριάς τους Δήμητρας Σιατερλή, χάραξε σε λινόλεουμ από ένα γράμμα της ελληνικής και λατινικής αλφαβήτου σε δύο διαφορετικές εκδοχές –η πρώτη απλή και ομοιόμορφη για όλους τους συμμετέχοντες, ενώ στη δεύτερη ο καθένας προτείνει τον δικό του εικαστικό σχεδιασμό. Τα ισομεγέθη γράμματα, τυπωμένα σε ύφασμα, παρουσιάζονται ως εγκατάσταση στον χώρο, συμπληρώνοντας μ’ έναν ιδιαίτερο και μοναδικό τρόπο τις συνθέσεις της Δήμητρας Σιατερλή και του Αλέξανδρου Μαγκανιώτη. 

Γιάννης Μπόλης

Ιστορικός της τέχνης