Γεφυρώνοντας τις γενιές. Ρίκη Βαν Μπούσχοτεν

 

 Στις 25-27 Μαΐου θα διεξαχθεί στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας ένα σημαντικό Διεθνές Συνέδριο Προφορικής Ιστορίας με τίτλο «Γεφυρώνοντας τις γενιές: Διεπιστημονικότητα και αφηγήσεις ζωής στον 21ο αιώνα. Προφορική Ιστορία και άλλες Βιο-ιστορίες». Πάνω από 100 άτομα, ερευνητές, εκπαιδευτικοί και μέλη τοπικών κοινοτήτων ζήτησαν να συμμετάσχουν στο συνέδριο αυτό με ανακοίνωση. Τι άραγε μπορεί να σημαίνει αυτή η μεγάλη ανταπόκριση σε εποχές κρίσης;" η Ρίκη Βαν Μπούσχοτεν, Κοινωνικός Ανθρωπολόγος στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, εξηγεί στην Κρυσταλία Πατούλη και το tvxs.gr.Υπάρχουν διάφορες πτυχές της σημερινήςσυγκυρίας που μπορούν να εξηγήσουν αυτό το ενδιαφέρον.

Πρώτα από όλα είναι το θέμα της μνήμης. Η «έκρηξη μνήμης» που σημαδεύει την εποχή μας μπορεί να κρύβει ταυτόχρονα, όπως έλεγε ο Γάλλος ιστορικός Πιερ Νορά, ένα έλλειμμα ζωντανής μεταβίβασης της μνήμης από τη μια γενιά στην άλλη.
Η είσοδος στη Βουλή ενός κόμματος με ανοιχτά νεοναζιστικές αναφορές δείχνει ξεκάθαρα το βαρύ τίμημα της «αμνησίας» σε μια κοινωνία η οποία έχει υποφέρει όπως καμιά άλλη χώρα της Δυτικής Ευρώπης από τη θηριωδία των Ναζί και των ελλήνων συνεργατών τους.
Η καλλιέργεια της προφορικής μνήμης στο δημόσιο χώρο, αλλά και στην εκπαίδευση είναι ένα ισχυρό αντίδοτο στη λήθη. Στο συνέδριο εκπαιδευτικοί και των τριών βαθμίδων της εκπαίδευσης θα δώσουν πολύ ενδιαφέροντα παραδείγματα εφαρμογής της προφορικής ιστορίας προς την κατεύθυνση αυτή.
Ένα δεύτερο στοιχείο είναι η «νέα» προφορικότητα. Μέσα από τη δυσπιστία για τους πολιτικούς θεσμούς «λύθηκαν» οι γλώσσες των απλών πολιτών που ζητούν να ακουστεί η φωνή τους στις πλατείες, στις συνοικίες, αλλά και στο Διαδίκτυο. Η ζωντανή έκφραση των βιωματικών τους εμπειριών δεν αρθρώνει μόνο πολιτικό λόγο, αλλά ξαναχτίζει επίσης κοινότητες που είχαν χαθεί.
Το τρίτο στοιχείο είναι η ίδια η κρίση που περνάνε οι κοινωνίες μας. Εκεί που οι προσδοκίες μιας ολόκληρης γενιάς ανατρέπονται από τη μια στιγμή στην άλλη και οι ατομικές ζωές εκατοντάδων χιλιάδων συμπολιτών μας σημαδεύονται από βαθιές ρήξεις στην καθημερινότητά τους, οι αφηγήσεις ζωής αναδεικνύονται ως προνομιακά εργαλεία για τη μελέτη αυτών των ραγδαίων κοινωνικών μεταβολών.
Αυτά τα πέντε σημεία (η μνήμη, η κοινότητα, η εκπαίδευση, η κρίση και οι νέες τεχνολογίες) είναι και οι βασικοί άξονες πάνω στους οποίους στήθηκε το συνέδριο.
Με αυτό τον τρόπο προσδοκά να ξαναπιάσει το νήμα της προφορικής ιστορίας της δεκαετίας του 1970, με κύριο γνώμονα τη σύνδεση της ιστορίας με την κοινωνική παρέμβαση, και ταυτόχρονα να το εμπλουτίσει με νέα θεωρητικά και μεθοδολογικά ερωτήματα και νέες προτάσεις αξιοποίησης των προφορικών μαρτυριών σε ψηφιακά περιβάλλοντα.
To συνέδριο θα τιμήσουν με την παρουσία τους εξέχουσες επιστημονικές προσωπικότητες που συνέβαλαν, ο καθένας με τον τρόπο του, στην αναγνώριση των προφορικών μαρτυριών ως έγκυρου εργαλείου ιστορικής και κοινωνικής γνώσης.
Ανάμεσα τους, ο Αντώνης Λιάκος, καθηγητής ιστορίας του Πανεπιστημίου Αθηνών, ο οποίος συνέβαλε σημαντικά στην αναγνώριση της προφορικής ιστορίας σε επιστημονικό και θεσμικό επίπεδο, ο Πωλ Τόμσον, ο «πατέρας» της προφορικής ιστορίας, γνωστός και στο ελληνικό αναγνωστικό κοινό από το βιβλίο του «Φωνές από το Παρελθόν» (Πλέθρον 2002), ο Rob Perks, διευθυντής της τεράστιας συλλογής αφηγήσεων ζωής της Βρετανικής Βιβλιοθήκης (www.bl.uk/nls), o Toby Butler, ο οποίος κατέγραψε τις φωνές υποβαθμισμένων περιοχών του Ανατολικού Λονδίνου, τις οποίες μετέτρεψε στη συνέχεια σε «ηχητικούς περιπάτους» (soundwalks), η Joanna Bornat, η οποία εστίασε ιδίως στη θεραπευτική λειτουργία της αφήγησης σε ομάδες ηλικιωμένων, και η Lena Inowlocki, που χρησιμοποίησε την αφηγηματική συνέντευξη στο χώρο της κοινωνιολογίας της θρησκείας, της μετανάστευσης, αλλά και των «ακροδεξιών βιογραφιών».
Στις πρώτες δύο μέρες του συνεδρίου ιστορικοί, ανθρωπολόγοι, κοινωνιολόγοι, κοινωνικοί ψυχολόγοι, ψυχίατροι και εκπαιδευτικοί, που έχουν σαν κοινή αφετηρία τη χρήση προφορικών μαρτυριών, θα παρουσιάσουν τη δουλειά τους σε ένα ευρύ φάσμα θεματικών (η αξιοποίηση των προφορικών μαρτυριών σε μουσεία, στο σχολείο, σε ψηφιακά περιβάλλοντα και ως θεραπευτική μέθοδο, η βιωμένη εμπειρία και η κοινότητα, η προφορική μαρτυρία σε εποχές κρίσης – Μικρασιατική καταστροφή – εμφύλιος, προσφυγιά, μετανάστευση και η σημερινή οικονομική κρίση – μεθοδολογικά ζητήματα).
Την τρίτη μέρα, Κυριακή 27 Μαΐου, θα δοθεί ο λόγος σε δύο τοπικές ομάδες προφορικής ιστορίας που δημιουργήθηκαν πρόσφατα, στα Χανιά και στην Αθήνα, αντίστοιχα. Η Ομάδα των Χανίων δημιουργήθηκε το 2009 με πρωτοβουλία του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και σε συνεργασία με τη Νομαρχία Χανίων, με απώτερο στόχο να δημιουργηθεί ένα μουσείο και κέντρο μελέτης προφορικής ιστορίας στην περιοχή. Είκοσι εθελοντές επιμορφώθηκαν στη μεθοδολογία της προφορικής ιστορίας και συγκέντρωσαν συνεντεύξεις που ανέδειξαν ως τότε άγνωστες πτυχές της τοπικής ιστορίας.
Για τα πρώτα αποτελέσματα αυτής της έρευνας επισκεφθείτε την ιστοσελίδα http://cretaadulteduc.gr/blog/?p=377.
Το 2011 δημιουργήθηκε αντίστοιχη ομάδα στην Κυψέλη σαν απάντηση μιας κίνησης κατοίκων στις δυσκολίες που συναντούν στην καθημερινότητά τους (είναι η πιο πυκνοκατοικημένη περιοχή της Αθήνας και με το μεγαλύτερο ποσοστό μεταναστών).
Η Ομάδα Προφορικής Ιστορίας Κυψέλης (ΟΠΙΚ) παρουσίασε πρόσφατα τη δουλειά της στο Πνευματικό Κέντρο Αθηνών, με τεράστια επιτυχία. https://sites.google.com/site/opikdomain. Μια νέα ομάδα εθελοντών είναι επίσης υπό διαμόρφωση στο Βόλο, η οποία θα συμβάλλει στη συγκέντρωση προφορικών μαρτυριών για το σχεδιαζόμενο Μουσείο της Πόλης.
Μετά από την παρέμβαση των τοπικών ομάδων προφορικής ιστορίας, ο Rob Perks θα παρουσιάσει τη συλλογή αφηγήσεων ζωής της Βρετανικής Βιβλιοθήκης, η οποία είναι μια από τις μεγαλύτερες συλλογές προφορικής ιστορίας του κόσμου. Το απόγευμα το συνέδριο θα προχωρήσει στην ίδρυση ελληνικής επιστημονικής ένωσης προφορικής ιστορίας με έδρα το Βόλο.
Η ένωση αυτή θα ενταχθεί στη Διεθνή Ένωση Προφορικής Ιστορίας (IOHA), που έχει παραρτήματα σε όλο τον κόσμο. Η νέα ένωση θα λειτουργήσει ως τόπος συνάντησης και διαλόγου ερευνητών και τοπικών ομάδων που ασχολούνται με τη συγκέντρωση αφηγήσεων ζωής και θα δραστηριοποιηθεί στο επόμενο διάστημα στην οργάνωση επιστημονικών συναντήσεων και επιμορφωτικών σεμιναρίων, στην καταγραφή αρχείων οπτικοακουστικών μαρτυριών, στην παροχή συμβουλών και στη διάχυση ερευνητικών αποτελεσμάτων.
Στο χώρο του συνεδρίου θα λειτουργήσουν και έκθεση βιβλίων και ψηφιακή έκθεση προφορικών μαρτυριών που έχουν συγκεντρωθεί από τοπικές κοινότητες, σχολεία και μεμονωμένους ερευνητές. Για το πλήρες πρόγραμμα του συνεδρίου μπορείτε να επισκεφθείτε την ιστοσελίδα http://extras.ha.uth.gr/oralhistory/el.
Τη Δευτέρα 28 Μαΐου θα διεξαχθεί στο Βόλο ένα επιμορφωτικό σεμινάριο προφορικής ιστορίας με διδάσκοντες τους Rob Perks, Toby Butler και Ρίκη Βαν Μπούσχοτεν. (http://extras.ha.uth.gr/oralhistory/el/workshop.asp).
Τέλος την Τετάρτη 30 Μαΐου και ώρα 7 μ.μ ο  Rob Perks θα δώσει διάλεξη στο Ολλανδικό Ινστιτούτο Αθηνών, Οδός Μακρή 11, με τίτλο «The development of modern oral history: transformations and challenges».

ΠΗΓΗ:  tvxs.gr