Παπαχαραλάμπους Μαρία Πτυχιακές Ιουνίου 2014

3ικαστικό 3ργαστήριο Ζωγραφικής

Θέμα: Συναισθήματα

Τεκμηρίωση

Αφορμή για την πτυχιακή μου εργασία αποτέλεσαν τα συναισθήματα που διακατέχουν την ανθρώπινη ψυχή. Πιο συγκεκριμένα η θεματική της πτυχιακής μου αφορά τα αρνητικά ή δυσάρεστα συναισθήματα που προκαλούνται στον άνθρωπο από πολλούς διαφορετικούς παράγοντες. Συναίσθημα σε γενικές γραμμές μπορούμε να πούμε ότι είναι μια ψυχοσωματική εμπειρία που αφήνει στο άτομο κάποια θετική ή αρνητική διάθεση. Αυτή η ψυχοσωματική εμπειρία μπορεί να προκληθεί είτε από εξωτερικούς είτε από εσωτερικούς παράγοντες προς το άτομο.

Στην πτυχιακή εργασία παρουσιάζονται σχέδια σε χαρτί, ζωγραφισμένα με μολύβι και κάρβουνο και μια κατασκευή από χαρτόνια. Στα σχέδια αποτυπώνονται/αναδύονται γυναικείες μορφές όπως και στο εσωτερικό της κατασκευής. Ο συνδυασμός των ζωγραφικών έργων και της κατασκευής σκοπό έχουν να προβάλουν στο θεατή συναισθήματα όπως είναι η θλίψη, μελαγχολία, μοναξιά, αγωνία, άγχος, απόγνωση, απαισιοδοξία και κατάθλιψη, που προκύπτουν μετά από ανθρώπινες εκφράσεις, σωματικές στάσεις και κινήσεις. Αποφάσισα να ασχοληθώ με τα δυσάρεστα συναισθήματα της ανθρώπινης ψυχής γιατί στις μέρες μας δεν είναι παράξενο που όλα αυτά τα συναισθήματα κυριαρχούν στις ψυχές πολλών ανθρώπων, κατασπαράζοντας τις αντοχές των ατόμων καθώς κυριαρχεί ο παραλογισμός των πιέσεων που ασκεί η καθημερινότητα πάνω του. Συναισθήματα που έχουν αναδυθεί από τα βάθη της ανθρώπινης ψυχής, εκφράζουν ένα ιδιαίτερα εύθραυστο ψυχισμό που έχει τις ρίζες του σε ιδιόρρυθμες καταστάσεις.

Ο τρόπος με τον οποίο αποδίδω τις ανθρώπινες μορφές προκύπτει μέσα από μια ιδιαίτερη προσωπική γραφή. Χρησιμοποιώ το χαρτί γιατί είναι ένα υλικό που μου αρέσει ιδιαίτερα και επίσης λόγω του ότι είναι αρκετά εύθραυστο και ευτελές το συνδέω με τον ψυχικό κόσμο του ανθρώπου. Επίσης αποφάσισα να αναδείξω τα συναισθήματα αυτά μέσα από γυναικείες μορφές γιατί συνήθως οι γυναίκες εξωτερικεύουν τα συναισθήματά τους πιο εύκολα. Τα υλικά με τα οποία είναι ζωγραφισμένες οι μορφές, δηλ. το μολύβι και το κάρβουνο, είναι δύο υλικά που λατρεύω να χρησιμοποιώ, με εκφράζουν λόγω της χρωματικότητας και τονικότητας που βγάζουν και βοηθούν ιδιαίτερα στο να αποδώσω τα συναισθήματα που θέλω. Υλικά με τα οποία αναδεικνύεται και η ιδιαίτερη προσωπική γραφή μου, μπορούν να αποτυπώσουν έντονα στοιχεία και αντιθέσεις. Οι μορφές αναδύονται μέσα από τη φόρμα, το φώς και τη σκιά και οι ισχυρές αντιθέσεις στο σχέδιο αναδεικνύουν πιο ξεκάθαρα τα έντονα αρνητικά συναισθήματα των μορφών. Θα παρατηρήσετε επίσης ότι στα σχέδια υπάρχει μια αποκοπή των ανθρώπινων μελών. Αυτό γίνεται γιατί στην πραγματικότητα αυτό που με ενδιαφέρει είναι να αποδώσω το συναίσθημα όσο καλύτερα μπορώ, ο θεατής να το εισπράττει και να το βιώνει όσο πιο έντονα γίνεται ώστε να του δημιουργούνται όσα περισσότερα συναισθήματα μπορούν να προκύψουν. Σκοπός μου δεν είναι η ωραιοποίηση, ούτε η άψογη μορφική αποτύπωση, ωστόσο, στα σχέδια διακρίνεται μια σωστή σύνθεση και μια ισορροπία ανάμεσα σε οριζόντιους, κάθετους και διαγώνιους άξονες.

Όσον αφορά την κατασκευή βασίστηκε στην ίδια θεματική προσέγγιση αλλά και αναθεώρηση του όλου σκεπτικού, ξεφεύγοντας λίγο από την καθεστηκυία μορφή του χαρτιού. Έτσι πέρασα στην εφαρμογή μιας εικαστικής κατασκευής με υλικό το χαρτί. Θέλησα, δηλαδή, μέσα από τη χρήση και επεξεργασία του χαρτιού, να αποδώσω όσο καλύτερα γίνεται τη θεματική της πτυχιακής μου εργασίας. Τα ευτελή, σε μια πρώτη εντύπωση υλικά, τα οποία συλλέχθηκαν σε περιθωριακές περιοχές της πόλης, είναι συνυφασμένα με τον αποξενωμένο ψυχισμό του ατόμου που ζει, εργάζεται και λειτουργεί σε ένα χωροταξικό και κοινωνικό λαβύρινθο. Η συμβολική επιλογή να τοποθετηθεί η κοπέλα στο βάθος του λαβύρινθου έχει σαφώς διττή σημασία: από την μία καταδεικνύει το βάθος στο οποίο μπορεί να φτάσει ο κατακρημνισμένος ψυχισμός του ατόμου, ενώ από την άλλη προσφέρει και μία νότα αισιοδοξίας στην προσπάθεια που καταβάλλει το άτομο να προσεγγίσει τα βάθη μιας μύχιας ύπαρξής του έχοντας ως αφετηρία του την αρχή του προσωπικού του λαβύρινθου. Επιπρόσθετα η διάθλαση του φωτός, λόγω της ιδιαίτερης κατασκευής του λαβύρινθου παρέχει στο θεατή μια πολύσημη ερμηνεία της εικόνας αφού ιδωμένη από διαφορετικές οπτικές γωνίες προσφέρει στο θεατή την δυνατότητα να δει με μια ενεργητική και φωτεινή ματιά την απαισιοδοξία που αναφύεται από το έργο ή να ερμηνεύει το έργο ως μια φυλακή λαβύρινθο από την οποία δεν υπάρχει διέξοδος. Εναπόκειται λοιπόν στη διάθεση του θεατή να αποδεχθεί, να απορρίψει ή να μεταποιήσει τα ψυχικά ερεθίσματα που θα του προκαλέσει το έργο. Η κατασκευή αποτελείται από κολλάζ αποκομμένων επιφανειών των χαρτόκουτων, οι οποίες κολλήθηκαν σχηματίζοντας το σχήμα ενός λαβύρινθου. Κατέληξα στο συγκεκριμένο σχήμα, αφού απέδιδε πληρέστερα το νόημα του θέματός μου καθώς επίσης επειδή μου προκαλούσε ιδιαίτερο ενδιαφέρον σαν όγκος. Το εξωτερικό του λαβύρινθου βασίστηκε σε μια απλή ανακάλυψη καθώς αναζητούσα τον ιδανικό χώρο για τη ζοφερή πραγματικότητα και την θλίψη που αποτύπωνε το όλο εικαστικό εγχείρημα. Η εκτέλεση του ζωγραφικού έργου θεωρώ ότι συμπληρώνει με μια ρεαλιστική διάθεση την πολυθεματική έννοια του λαβύρινθου όπου με αυτόν τον τρόπο επιτυγχάνεται στην όλη κατασκευή ένας συνδυασμός συναισθημάτων που αναδεικνύονται μέσα από το μολυβένιο σώμα της κοπέλας αλλά και του αναφυόμενου χάους που διαφαίνεται στο χάρτινο σώμα του λαβύρινθου.

Η χρωματική παλέτα που επέλεξα να χρησιμοποιήσω αφορά το μαύρο, άσπρο, γκρι. Τα χρώματα είναι γνωστό ότι επηρεάζουν τη διάθεση και το ψυχισμό μας, τις σκέψεις και τα συναισθήματά μας. Μπορούν να μεταφέρουν έννοιες και μηνύματα μέσω μιας μη λεκτικής επικοινωνίας και αποτελούν ένα δυνατό κομμάτι της καθημερινότητάς μας. Έτσι, τα χρώματα που επέλεξα για να δημιουργήσω τα έργα μου με εκφράζουν και καθώς οι πιο πολλοί τα συνδέουν με τα δυσάρεστα συναισθήματα αποφάσισα μέσα από αυτά να αποδώσω τα συναισθήματα που κυριεύουν τις ανθρώπινες μορφές στα έργα.

Είναι λογικό να υπάρχουν αρνητικά συναισθήματα στον άνθρωπο κάποιες φορές, όμως στις μέρες μας παρατηρείτε μια αύξηση των ατόμων που επηρεάζονται και κυριαρχούνται από αυτά. Στο σημείο αυτό μπορώ να πω ότι ένας από τους κύριους λόγους που με ώθησαν στην επιλογή του θέματος είναι και η σύγχρονη κοινωνία και το μοντέλο ζωής που επιβάλλει και να τονίσω ότι οι καλλιτέχνες μέσα από την τέχνη τους αντανακλούν τα κοινωνικά δρώμενα και την κοινωνία γενικά της εποχής που ζούσαν. Πολλοί είναι οι λόγοι που η κοινωνία συνέβαλε και συμβάλλει στο πλήθεμα των ανθρώπων που επηρεάζονται και διακατέχονται από αυτά τα συναισθήματα. Ο τρόπος ζωής και ο ρυθμός με τον οποίο λειτουργούμε, η οικονομική κρίση, η ανεργία, οι απαιτήσεις της καθημερινότητας που αυξάνονται συνεχώς, οι οικογενειακές υποχρεώσεις κ.ά. είναι μερικοί από τους κυριότερους παράγοντες που το άτομο φτάνει σε ένα αποξενωμένο ψυχισμό. Κυριαρχώντας λοιπόν όλος αυτός ο παραλογισμός στον εύθραυστο ψυχικό κόσμο του ατόμου, οδηγηθήκαμε αποδεδειγμένα στην αύξηση των ατόμων με κατάθλιψη, στην αύξηση των αγχωδών διαταραχών και στην υπερίσχυση όλων αυτών των συναισθημάτων θλίψης, μοναχικότητας, αποξένωσης και απαισιοδοξίας.

Το θέμα που διαπραγματεύομαι συνδέεται και με άλλους ζωγράφους (είτε με την καλλιτεχνική τους δημιουργία, είτε με τη ζωή τους), κάποια καλλιτεχνικά κινήματα και με άλλα καλλιτεχνικά πεδία. Για παράδειγμα η καλλιτεχνική δημιουργία του Έντβαρτ Μουνκ, Πικάσο (Γαλάζια Περίοδος), Οντιλόν Ρεντόν, Έγκον Σίλε και η ψυχολογική-συναισθηματική κατάσταση του Σουτίν Χάιμ, Τζάκσον Πόλοκ και Βίνσεντ Βαν Γκογκ οι οποίοι διακατέχονταν από συναισθήματα που κυριαρχούν στη πτυχιακή μου. Κινήματα όπως ο Εξπρεσιονισμός και ο Ρομαντισμός, που διακρίνονται από μια έντονη συναισθηματική κατάσταση και μια θλιβερή διάθεση καθώς και η πρόκληση ισχυρής συγκίνησης με κυρίαρχο στοιχείο το συναίσθημα συνδέονται θεματικά με τη πτυχιακή μου. Επίσης οι άνθρωποι θέλησαν να εκφράσουν, να εκφραστούν και να αναδείξουν τέτοια συναισθήματα και συμπεριφορές μέσα από την ποίηση, τη μουσική, τη φωτογραφία, τον κινηματογράφο κλπ.

  Κλείνοντας σχετικά με την θεματική της πτυχιακής μου εργασίας θα ήθελα να πω ότι η τέχνη είναι μια γλώσσα και μπορεί να επικοινωνεί. Μέσα από αυτήν υπάρχει η δυνατότητα να μεταδοθούν αισθήσεις και συναισθήματα ή σκέψεις και ιδέες. Τα συναισθήματα είναι ένα σημαντικό κομμάτι της ζωής, αποτελούν τον ψυχικό κόσμο του ανθρώπου και πρέπει να εξωτερικεύονται μέσα από οποιοδήποτε τρόπο και κάθε είδους τέχνη.