Αχιλλέας Ζάζος / ΟΡΑ ΤΟ ΑΟΡΑΤΟΝ / Ζωγραφική εγκατάσταση / υπόγειο του 3ργαστηρίου Ζωγραφικής / Πτυχιακές Ιουνίου 2013

ΟΡΑ ΤΟ ΑΟΡΑΤΟΝ

 Όλοι μας ξέρουμε ότι η Τέχνη δεν είναι αλήθεια. Η Τέχνη είναι ένα ψέμα που μας κάνει να συνειδητοποιούμε την αλήθεια, τουλάχιστο την αλήθεια που μας δόθηκε να καταλάβουμε. Και είναι τόσο μοναδική και αφηρημένη έννοια η αλήθεια που χάνεται, δεν φαίνεται. Γίνεται αόρατη. 

Ο Ξενοφάνης (570  π.Χ.)  ιδρυτής της ελεατικής σχολής θεωρεί ότι η αλήθεια ανήκει στους θεούς και ότι οι άνθρωποι μόνο εικασίες κάνουν. Έτσι με τις εικασίες οι άνθρωποι προσπαθούν να κατανοήσουν το εσωτερικό τους δηλαδή τις σκέψεις, τις συμπεριφορές. Κατά τον Πλάτωνα το ανθρώπινο ον χωρίζεται σε τρία σημαντικά μέρη. Στο κομμάτι της σκέψης, αυτό των συναισθημάτων και τέλος στο κομμάτι που αφορά το ένστικτο. Όλα μαζί τα κομμάτια και το καθένα υπαγορεύει συμπεριφορές στον άνθρωπο. ΄Ετσι φαίνεται να εξουσιάζεται ο άνθρωπος και να εξουσιάζει…

Τι ίχνος καθόλη τη πορεία, λοιπόν αφήνει ο πολιτισμός, με βάση τις ομαδοποιημένες σκέψεις των όποιων λόγιων, το στίγμα για τα υλικά που αυτόμορφα ή τροποποιημένα μπορούν να δηλώσουν την ιδέα, την ακολουθία και τα βήματα ώστε  

να καταφέρει ο καλλιτέχνης να αποδώσει, να δηλώσει και να εκφραστεί.

·       Αν η ύλη παραμορφωθεί σε ειδική και μερική, εάν παραζυμωθεί, αναπτύσσεται άμεσα μια ρήξη με το άυλο. Έννοιες όπως Αόρατος, Άχρονος, Άποσος σε αντίθεση με το ορατό, το χρόνο, τη ποσότητα.

·       Τοποθετώντας το υλικό σε μέτρηση. Το μέτρημα υπάρχει σαν όρος βασικός στη φύση. Ως νόμος ορίζει την ύλη, την συνθέτει, την εξουσιάζει.

·       Η ύλη ως έννοια, ως συμβολισμός.

·       Η σύνθεση της ύλης.

Το μέτρημα. Η αισθητική προσέγγιση. Η εννοιολογική θέση. Το σχήμα η μορφή.  

Ομάδες χρωματικές, συγγένεια υλικών και ομοιομορφία, τεχνικής.

Η υλικότητα ως έννοια. Η έννοια πάνω στη σύνθεση των υλικών ως  ιστορικό γεγονός οδηγεί την μοντέρνα τέχνη να ασχολείται με μη ανθρωποκεντρικές θέσεις. Αν και μέχρι το δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο η ενασχόληση της τέχνης είναι ο άνθρωπος και η μορφή του σε όποια στάση, η φρίκη του πολέμου που δημιούργησε αυτό το αγαπημένο ον έφτασε να ανατρέψει τα πάντα. Η τέχνη παύει πλέον να ασχολείται με το ορατό, το αισθητό και αρχίζει να αποτυπώνει το εσωτερικό, το αόρατο. Όμως πάλι η έρευνα επικεντρώνεται στον άνθρωπο. Σε αυτό που κουβαλάει από την απαρχή του. Το εσωτερικό του όντος που επιστημονικά, ιατρικά ονομάστηκε ψυχολογία. Ίσως όμως να αναδιατυπώθηκε η κατάσταση και η έννοια ψυχολογία να χρειάζεται πια για να αντικαταστήσει την παλαιότερη έννοια εσωτερισμός. Και όχι βέβαια με τη φιλοσοφική έννοια, αλλά με την υπαρκτή δυναμική που σπρώχνει, ωθεί, υποκινεί και καθορίζει τελικά την ίδια τη συμπεριφορά και τον τρόπο σκέψης του όντος. Φτάνει τελικά μετά από πολύ μεγάλη προσέγγιση, προσήλωση και προσπάθεια να κατανοήσει ο άνθρωπος το κομμάτι του που βγαίνει από μέσα.

όρα το αόρατον Ο άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός (περ. 676–749)

Κοίτα πιο μέσα. Δες βαθύτερα.

Αχιλλέας Ζάζος

Κωνσταντίνος Καβάφης «Ἀπολείπειν ὁ Θεός Ἀντώνιον»

Σάν ἔξαφνα, ὥρα μεσάνυχτ’, ἀκουσθεί
ἀόρατος θίασος νά περνᾶ
μέ μουσικές ἐξαίσιες, μέ φωνές –
τήν τύχη σου πού ἐνδίδει πιά, τά ἔργα σου
πού ἀπέτυχαν, τά σχέδια τῆς ζωῆς σου
πού βγῆκαν ὅλα πλάνες, μή ἀνωφέλετα θρηνήσεις.
Σάν ἕτοιμος ἀπό καιρό, σά θαρραλέος,
ἀποχαιρέτα την, τήν Ἀλεξάνδρεια πού φεύγει.
Προ πάντων νά μή γελασθεῖς, μήν πεῖς πως ἦταν
ἕνα ὄνειρο, πώς ἀπατήθηκεν ἡ ἀκοή σου∙
μάταιες ἐλπίδες τέτοιες μήν καταδεχθεῖς.
Σάν ἕτοιμος ἀπό καιρό, σά θαρραλέος,
σάν που ταιριάζει σε πού ἀξιώθηκες μιά τέτοια πόλι,
πλησίασε σταθερά πρός τό παράθυρο,
κι ἄκουσε μέ συγκίνησιν, ἀλλ’ ὄχι
με τῶν δειλῶν τά παρακάλια και παράπονα,
ὡς τελευταία ἀπόλαυσι τούς ἤχους,
τά ἐξαίσια ὄργανα τοῦ μυστικοῦ θιάσου,
κι ἀποχαιρέτα την, τήν Ἀλεξάνδρεια πού χάνεις.

Ο αόρατος θίασος περνά με μουσικές εξαίσιες. Τι είναι η σιωπή; Μέσα στην άκρα σιωπή μόλις που ακούγεται μια αλλόκοτη μουσική. Τι χωρίζει την σιωπή από την μουσική; Πώς γεννά εικόνες ο Καβάφης; Πώς γράφει ποίηση ο Καντσκι; Τι χωρίζει την εικόνα από το αόρατο; Πώς αναδύεται μέσα από το αόρατο η εικόνα; Εικόνα εκ του αοράτου. Ο Ζάζος ζωγραφίζει μια εξίσωση στην οποία ο λόγος της εικόνας προς το αφηρημένο ισούται με την αναπτυσσόμενη επιθυμία για εξουδετέρωση της. Η ακατέργαστη ύλη είναι η κουρτίνα του αοράτου, μιας εικονικής πραγματικότητας ενός Καντίσκι που απεχθάνεται την λατρεία του προφανούς. Ο Ζάζος επιχειρεί να αποκαλύψει την αόρατη υλικότητα κατασκευάζοντας ένα εικαστικό δράμα μανιερισμού που μοιάζει με πολλά τοπία Θαλάσσης όπου επιπλέουν ανεμπόδιστα κομμάτια ξύλων.

 Ο Καντίσκι αναφέρει χαρακτηριστικά στο έργο του Σημείο-Γραμμή – Επίπεδο : το γεωμετρικό σημείο είναι ένα αόρατο ον. Πρέπει, λοιπόν, να ορισθεί ως άυλο. Από υλική άποψη το σημείο είναι ίσο με το μηδέν. Όμως αυτό το μηδέν κρύβει διάφορες ανθρώπινες ιδιότητες… Το σημείο είναι το αποτέλεσμα της πρώτης συνάντησης του εργαλείου με την υλική επιφάνεια, το αρχέγονο επίπεδο… Μ’ αυτό το πρώτο σοκ το αρχέγονο επίπεδο γονιμοποιείται. Εμφανίζεται, διαγράφετε το αόρατο. Το αόρατο στον Ζάζο εμφανίζεται ως αναζήτηση  μάλλον νοήματος παρά εξήγησης. Το νόημα ως εμφανιζόμενο αόρατο γίνεται ορατό και αποτελεί τεκμήριο μυστικισμού.

Το αφηρημένο μεγαλούργησε μετά τους δυο πολέμους με την απαξίωση της ανθρώπινης μορφής προσφέροντας στο ορατό πολλές εκδοχές του αόρατου. Από τότε η μυστικιστική τάση για ειρήνη και αγάπη αναπτύσσεται σε μια κατ’ επίφαση ειρηνική κοινωνία, που προωθεί και απολαμβάνει λαθραία την βιαιότητα, προσθέτοντας προσωπική ανοσία από την βία και  δίνοντας ταυτόχρονα την εντύπωση ότι είναι μάταιο να της αντισταθείς. Υπονοώ ότι οι εκδοχές του αόρατου όταν τις ανακαλύπτουμε είναι απώλεια Έλενχου της απωθημένης επιθετικότητας. Τέτοιες συγκρουσιακές συνθήκες ενδέχεται να εκφράζονται ως μυστικιστική εμπειρία καθορισμού της αορατότητας για να εξασφαλιστεί η αγάπη και η ειρήνη ως μια παγκόσμια αχρονική δύναμη. Το μπλέ  ουλτραμέρ που χρησιμοποιεί κατά κόρον είναι ένα ρομαντικό και μελαγχολικό μπλε, εκείνο της καθαρής ποίησης και των ατέρμονων ονείρων διέσχισε τις δεκαετίες αλλά με τον καιρό λοξοδρόμησε, αμαυρώθηκε ή μεταμορφώθηκε. Στη Γερμανία, είναι ακόμη παρόν στην έκφραση «blau sein» που σημαίνει «είμαι μεθυσμένος», καθώς τα γερμανικά καταφεύγουν στο μπλε χρώμα για να περιγράψουν το θολωμένο μυαλό και τις νεκρωμένες αισθήσεις κάποιου που ήπιε πάρα πολύ. Αυτός ο σύνδεσμος του αλκοόλ με το μπλε χρώμα απαντάται ήδη στις μεσαιωνικές παραδόσεις: πολλά βιβλία συνταγών για βαφείς εξηγούν ότι όταν βάφουν με ισάτιδα(φυτό που δίνει την χρωστική) η χρήση, ως προστύμματος, των ούρων ενός άνδρα σε κατάσταση προχωρημένης μέθης βοηθά στο να διεισδύσει καλύτερα η χρωστική ουσία στο ύφασμα.

Ένα μπλε ρυάκι κυλάει μέσα μου / στις φλέβες και κοντεύει να τις κομματιάσει.( Ροζομπλέ. Μαρία Τασούλα.2013)

Κοντοσφύρης Χάρης