Φλώροι Εικαστικοί: Εγγλέζου Φαίδρα / Κρυμμένη αλήθεια / Ζωγραφική Βίντεο εγκατάσταση / Καφέ Εν Φλωροίνοι / Πτυχιακές Ιουνίου 2012 / 3ργαστήριο Ζωγραφικής

Παρασκευή 24 Ιανουαρίου 2014

Εγγλέζου Φαίδρα / Κρυμμένη αλήθεια / Ζωγραφική Βίντεο εγκατάσταση / Καφέ Εν Φλωροίνοι / Πτυχιακές Ιουνίου 2012 / 3ργαστήριο Ζωγραφικής

Εγγλέζου Φαίδρα - Προσωπικό έργο

Στα έργα μου με τίτλο “Κρυμμένη αλήθεια”, πραγματεύομαι την έννοια της ομορφιάς και της ψυχής και τη θέση που κατέχουν αυτές στην κοινωνία.

Η πρώτη μου επιρροή μου προήρθε από τον κόσμο της Ανατολής και ιδιαίτερα του Ισλάμ. Με αφορμή την μπούρκα που φορούν οι γυναίκες αυτής της παράδοσης ώστε να καλύπτουν το σώμα και το πρόσωπό τους σε δημόσιους χώρους αφήνοντας εκτεθειμένα μόνο τα μάτια, επιχειρώ να δείξω το αντίστροφο. Ένα ύφασμα που κρύβει το πρόσωπο μέχρι το ύψος των ματιών και αφήνει εκτεθειμένα τα υπόλοιπα χαρακτηριστικά του.
Η παράδοση της ενδυμασίας αυτής εξηγείται από τον ισλαμικό νόμο, σύμφωνα με τον οποίο οι γυναίκες οφείλουν να ντύνονται σεμνά, εξασφαλίζοντας την ιδιωτικότητα του σώματος και της ομορφιάς τους.

Στο Δυτικό κόσμο θεωρείται αυτονόητο και απόλυτα αποδεκτό τα δύο φύλα να επιδεικνύουν το σώμα τους και την ομορφιά τους. Για πολλούς είναι ένα προσόν που προσφέρει ευχαρίστηση και απόλαυση στις αισθήσεις και συνδέεται με την αρμονία της ύπαρξης τους με την αλήθεια, τη φύση, την αυθεντικότητα. Ωστόσο ο τρόπος που εκλαμβάνει κανείς την ομορφιά είναι υποκειμενικός και για το λόγο αυτό θεωρείται μία προσωπική εμπειρία.

Η εξοικείωση με την ομορφιά εμφανίζεται από πολύ νωρίς στην ανάπτυξη ενός παιδιού και παράδειγμα γι’ αυτό αποτελούν τα παραμύθια τα οποία και εξυμνούν τη δύναμη της, δεδομένου οτι η πλειονότητα αυτών αναφέρεται σε νέους και όμορφους ανθρώπους. Η ομορφιά τους παραλληλίζεται με την καλοσύνη της ψυχής και οι «άσχημοι» άνθρωποι παρουσιάζονται ως οι κακοί της ιστορίας, οι οποίοι σχεδόν πάντα έχουν και άσχημο τέλος. Τα παιδιά λοιπόν από πολύ νωρίς μαθαίνουν να κρίνουν έναν άνθρωπο από την εξωτερική του εμφάνιση, βγάζοντας έτσι εύκολα συμπεράσματα για τον χαρακτήρα και την ψυχή του.

Προσωπική μου επιρροή είναι η ιστορία που αφηγείται το μοναδικό μυθιστόρημα που έγραψε ο Oscar Wilde, Το πορτραίτο του Dorian Gray, το οποίο εκδόθηκε για πρώτη φορά το 1890. Στο έργο αυτό ο ήρωας, Dorian Gray, ανακαλύπτει το μεγαλείο της ομορφιάς του όταν αντικρίζει το πορτραίτο του, που φιλοτέχνησε ο ζωγράφος Basil Hallward. Αγωνιώντας για τη φθαρτότητα που επιφέρει ο χρόνος εύχεται να γερνάει αυτό, ενώ εκείνος να παραμείνει πάντα νέος και όμορφος. Η ευχή του πραγματοποιείται και ο ήρωας βρίσκεται σε μία συνεχή αναζήτηση εμπειριών η οποία τον αποξενώνει από την ψυχή του. Ο ίδιος μην αντέχοντας αυτό το διαχωρισμό, καταστρέφει τον πίνακα/είδωλο, και εξιλεώνεται κατανοώντας ότι η αθανασία και η ομορφιά είναι αποκλειστικά χαρακτηριστικά της ψυχής και όχι της μορφής. Η ιστορία αυτή έχει εμφανείς ομοιότητες με το γερμανικό θρύλο του Φάουστ. Πρόκειται για ένα έργο ηθικών αξιών και του κινδύνου που διατρέχουν όσοι υπερεκτιμούν την εξωτερική εμφάνιση παραμελώντας τη συνείδησή τους. Ο Wilde ασκεί έντονη κριτική στην εμμονή της κοινωνίας με την ομορφιά και στον τρόπο που αντιμετωπίζει όσους τη διαθέτουν. «Η ομορφιά είναι μορφή ιδιοφυΐας. Ανώτερη μάλιστα, διότι είναι αυταπόδεικτη. Δεν αμφισβητείται. Έχει το θεϊκό δικαίωμα της κυριαρχίας. Κάνει πρίγκιπες αυτούς που τη διαθέτουν».

Στα πορτραίτα μου επιλέγω να κρύψω τα μάτια διότι αυτά θεωρείται πως είναι ο καθρέφτης της ψυχής. ο Amedeo Modigliani υπήρξε ένας καλλιτέχνης που δε ζωγράφιζε τα μάτια των μοντέλων του. Δεν πρόκειται για τυφλότητα, όπως αναφέρει ο Καββαδίας στο ποίημά του «Θεσσαλονίκη», αλλά για μία ανάγκη να κρυφτεί η ψυχή πίσω από πινελιές χρώματος. Τα «παράθυρα» για να κοιτάξει ο θεατής μέσα στην ψυχή του μοντέλου είναι κλειστά και έτσι τα πρόσωπα μοιάζουν με μάσκες.

Στη σειρά των έργων μου με τίτλο «Κρυμμένη Αλήθεια» προσπαθώ να κάνω ένα σχόλιο πάνω στα προαναφερθέντα. Ο άνθρωπος έχει μάθει να αγαπά το Ωραίο και επιθυμεί να παραμείνει όμορφος με οποιοδήποτε κόστος. Με τον τρόπο αυτό γίνεται αποδεκτός στους υπόλοιπους και απολαμβάνει τα προνόμια που του δίνονται.

Το ύφασμα που καλύπτει τα μάτια συμβολίζει για εμένα την κοινωνία που επιβάλλει - περισσότερο ενδεχομένως - στις γυναίκες να προβάλλουν τα εξωτερικά τους κάλλη, εφόσον δίνεται μεγαλύτερη σημασία στο φαίνεσθαι παρά στο είναι. Στους άντρες θεωρώ πως η πίεση που ασκείται είναι λιγότερη, ωστόσο τα ίδια τα πρόσωπα έχουν τα μάτια τους κλειστά, διότι ένα όμορφο πρόσωπο είναι για όλους αρκετό.
Επέλεξα το ύφασμα να είναι κόκκινο επειδή το ίδιο είναι και το αίμα που βρίσκεται μέσα μας, όπως και η ψυχή μας. Επίσης θεωρείται χρώμα του πάθους, ερωτικό. Στην αρχαιότητα το φορούσαν οι αυτοκράτορες και με αυτόν τον παραλληλισμό προσπαθώ να δείξω πως οι όμορφοι άνθρωποι είναι προνομιούχοι απέναντι στους υπόλοιπους. Το πράσινο το χρησιμοποίησα στο χώρο διότι θεωρείται το ιερό χρώμα του Ισλάμ, το οποίο αντιπροσωπεύει τη φρεσκάδα της ψυχής και προορίζεται να φέρει το πνεύμα από την άγνοια στο φως.

Τα φυσικά κόκκινα χείλη λειτουργούν ως σύμβολο αισθησιασμού και δηλώνουν σεξουαλική διέγερση, εφόσον το αίμα στην περίπτωση αυτή βρίσκεται πιο κοντά στην επιφάνεια του δέρματος. Ο καθηγητής ψυχολογίας Geoff Beattie του Πανεπιστημίου του Manchester, μέσα από έρευνα που διεξήχθη, δηλώνει πως τα χείλη αντιπροσωπεύουν ένα από τα πιο αισθησιακά μέρη του προσώπου και παίζουν πρωτεύοντα ρόλο στη ανθρώπινη σεξουαλική έλξη.

Υπάρχουν τρία ζευγάρια πορτραίτων (άντρας – γυναίκα), όπου μπορεί κανείς να διακρίνει μία κλίση του κεφαλιού προς τα πάνω, προς τα κάτω και κατά πρόσωπο στο θεατή. Ο συμβολισμός αυτού είναι ο εξής: κάποιοι απολαμβάνουν την ομορφιά τους και κάποιοι όχι, ενώ άλλοι συμπεριφέρονται σαν να μην τους αφορά. Επίσης στο ζευγάρι όπου τα πρόσωπα άντρα – γυναίκας εμφανίζονται διπλά, επιχειρώ να δείξω τη διπλή ζωή που κάνουν ορισμένοι που διαθέτουν το αγαθό της ομορφιάς. Εμφανίζουν ένα σωστό και αρεστό πρόσωπο στην κοινωνία, ενώ ταυτόχρονα έχουν χάσει ολοκληρωτικά την ψυχή τους. Την αναφορά αυτή κάνει και ο Wilde με τον ήρωά του, Dorian Gray ο οποίος υφίσταται διαίρεση προσωπικότητας, φανερώνοντας έντονα το διαχωρισμό που έχει υποστεί. Στο ζευγάρι όπου το ένα μάτι καλύπτεται από το ύφασμα, ενώ το άλλο όχι, αναφέρομαι και στα δύο φύλα και στο ενδεχόμενο να υφίστανται εξίσου την πίεση της κοινωνίας για την κατάκτηση του Ωραίου.

Ο αριθμός των έργων ανέρχεται στα δέκα και οι διαστάσεις όλων είναι 100x142 εκ. Το υλικό που χρησιμοποίησα είναι ακρυλικό σε καμβά.

Στο βίντεο η πρόθεσή μου είναι να δείξω αρχικά με την κίνηση της κάμερας η οποία είναι αργή, τον τρόπο που περιεργάζεται και αντιμετωπίζει η κοινωνία το Ωραίο. Οι άνθρωποι μοιάζουν με μουσειακά εκθέματα χωρίς ζωή, που υπάρχουν μόνο προς τέρψη του θεατή. Μετέπειτα ωστόσο τα «εκθέματα» αυτά αποφασίζουν να απαλλαγούν από τα «φτιασιδώματα» που τους επιβλήθηκαν ώστε να φαίνονται όμορφοι, και σαν μία πράξη κάθαρσης, ανοίγουν τα μάτια τους κοιτάζοντας κατάματα το θεατή, αποκαλύπτοντας έτσι την ψυχή τους.

Αντί επιλόγου παραθέτω μία φράση που αναφέρεται στο έργο Συμπόσιο ή Περί Έρωτος, από τους Σωκρατικούς διαλόγους του Πλάτωνα: Το κάλλος της ψυχής είναι άξιο μεγαλύτερης τιμής από το κάλλος του σώματος.

Φαίδρα Εγγλέζου

Ορισμοί:
Αλήθεια: Η ύπαρξη μιας κατάστασης ή η πραγματικότητα ενός γεγονότος. Προέρχεται από το στερητικό «α» και τη λέξη λήθη που σημαίνει λανθάνω/μου διαφεύγει.
Ομορφιά: Προέρχεται από την ελληνική λέξη ωραίος που με τη σειρά της προέρχεται από τη λέξη ώρα. Επομένως η ομορφιά είναι συσχετισμένη με το να είναι κανείς «στην ώρα του». Δηλαδή το ώριμο φρούτο (αυτό που είναι στην ώρα του) είναι όμορφο. Στους ανθρώπους ο συνδυασμός της εσωτερικής με την εξωτερική ομορφιά είναι που καθιστά κάποιον όμορφο.
Ψυχή: Ετυμολογικά προέρχεται από το ρήμα ψύχω που σημαίνει αναπνέω. Η ψυχή επομένως είναι άμεσα συνδεδεμένη με την αναπνοή, άρα και με τη ζωή. Η έννοια της λέξης ψυχή ωστόσο αντιπροσωπεύει και τα συναισθήματα του ανθρώπου αλλά και τις ανώτερες πνευματικές του ιδιότητες.

Βιβλιογραφία:

· Κοντοσφύρης, Χάρης. Έσοπτρο+ / Χάρης Κοντοσφύρης
1η έκδ. - Αθήνα : Futura, 2010