Αντώνης Παππάς (9ο Εξ.): Εισήγηση Πτυχιακής [Ταξιδεύοντας με το Cyrenia (Αφιέρωμα στην ποίηση του Νίκου Καββαδία)]

Μολύβι (Β, 4Β, 9Β) σε χαρτί Schoeller (matte) 35 x 50 εκ.

Έρευνα μέσα από το εικαστικό έργο (Ανάλυση, Εφαρμογή και Συμπεράσματα)

Έχοντας ήδη ξεκινήσει μια απόπειρα εικονογράφησης των ποιημάτων του Νίκου Καβαδδία και βρισκόμενος πλέον κάπου στα μισά, μπορώ να πω με σιγουριά ότι η προσπάθεια αυτή δεν είναι τίποτα άλλο παρά ένα ακόμα ταξίδι ανάμεσα στο βίωμα και τη φαντασία.

Στην αρχή υπήρχε το δίλημμα αν θα έπρεπε να γίνει βαθύτερη ανάλυση του συμβολικού ποιητικού λόγου του Νίκου Καββαδία ή απλή απόδοση της τόσο έντονης εικονοποιίας των ποιημάτων του.

Η απάντηση όμως σε αυτό ήρθε αργότερα και κατά την διάρκεια εκπόνησης των συγκεκριμένων έργων. 

Μολύβι (Β, 4Β, 9Β) σε χαρτί Schoeller (matte) 35 x 50 εκ.

Ο Καββαδίας κέρδισε την αγάπη και την εκτίμηση μεγάλου μέρους του αναγνωστικού κοινού από την πρώτη κιόλας εμφάνιση της συλλογής Μαραμπού το 1933 και εξακολουθεί να ασκεί μια ιδιαίτερη γοητεία, που πιθανότατα να οφείλεται στον εξωτισμό που αποπνέει ο λόγος του, είτε μέσα από ρεαλιστικές περιγραφές ανθρώπων και καταστάσεων, είτε μέσα από συμβολικές απεικονίσεις. Αυτή όμως η άποψη, αν και σωστή, δεν είναι αρκετή για να εξηγήσουμε πλήρως την έλξη του ποιητικού λόγου του Καββαδία. Αυτό που συγκινεί είναι κάτι βαθύτερο, κάτι που θα μπορούσε να πει κανείς ότι προέρχεται από τον τρόπο που ο ποιητής ενώνει αυτές τις άκρως αντιθετικές καταστάσεις. 

Μολύβι (Β, 4Β, 9Β) σε χαρτί Schoeller (matte) 35 x 50 εκ.

Από τη μία έχουμε τις απλές εξιστορήσεις ταξιδιών, περιγραφές συμπεριφορών ανθρώπων σε λιμάνια και πράγματα που μοιάζουν να έχουν ρεαλιστικό και βιωματικό χαρακτήρα και από την άλλη την παρουσίαση του ταξιδιού μέσα από τη φαντασία, ως σύμβολο για κάτι το πρόσκαιρο, το εξαναγκαστικό, πολλές φορές με μικρές αλλά συνεχείς στάσεις, σαν το ταξίδι της ζωής με τον τελικό προορισμό να μην είναι τίποτα άλλο παρά ένα ακόμα ταξίδι.

Ακόμα η ομαλή αυτή μετάβαση από το ένα άκρο στο άλλο, έχει άμεση σχέση και με τη γλώσσα που χρησιμοποιεί ο Καββαδίας στον λόγο του. Οι δύο αντίθετες όψεις στο λεξιλόγιο του, του οικείου και του ανοίκειου, συνυπάρχουν μέσα στα ποιήματα του με τον ίδιο τρόπο όπως και οι αντίθετες καταστάσεις τις οποίες περιγράφει, με αποτέλεσμα όχι μόνο να αλληλοσυμπληρώνονται αλλά και να ολοκληρώνουν το έργο του.

Μολύβι (Β, 4Β, 9Β) σε χαρτί Schoeller (matte) 35 x 50 εκ.

Για τον λόγο αυτό, μία προσπάθεια να ερμηνευτούν άγνωστες λέξεις, τοπωνύμια και ονόματα ή αλλιώς να “γνωστοποιηθεί το άγνωστο” θα είχε καταστρεπτικές συνέπειες στην ποιητική του Καββαδία. Από την στιγμή μάλιστα που και ο ίδιος δεν διανοήθηκε ποτέ να προσφέρει ένα γλωσσάρι στον μέσο αναγνώστη του, φανερώνεται η θέληση του να συνδυάσει τα φαινομενικά ασυμβίβαστα και να διατηρήσει αυτή τη συνύπαρξη μεταξύ γνωστού και αγνώστου.

Μολύβι (Β, 4Β, 9Β) σε χαρτί Schoeller (matte) 35 x 50 εκ.

Θεωρία, Σκέψεις και Πειραματισμοί

Έτσι λοιπόν μέσα από το βίωμα και τη φαντασία αλλά και τη σύνθεση στοιχείων φαινομενικά αντίθετων μεταξύ τους ο Καββαδίας καταφέρνει να μετατρέψει την ποίηση της φυγής, σε φυγή δια της ποίησης, μία ποίηση που δημιουργεί εικόνες και συναισθήματα διαφορετικά για τον κάθε αναγνώστη ο οποίος κάθε φορά τα ανασύρει στη επιφάνεια με βάση δικά του βιώματα και τις δικές του εμπειρίες.

Μολύβι (Β, 4Β, 9Β) σε χαρτί Schoeller (matte) 35 x 50 εκ.

Αυτό δεν άργησε να φανεί και κατά την διάρκεια της δημιουργίας αλλά και επικοινωνίας της προσπάθειας αυτής να δημιουργηθούν τα αντίστοιχα σχεδιαστικά έργα με ανθρώπους τόσο από τον κοινωνικό περίγυρο αλλά και έξω από αυτόν, που με τον δικό τους τρόπο έχουν έρθει κάποια στιγμή της ζωής τους σε επαφή με το έργο του Νίκου Καββαδία, είτε μέσα από τα ποιήματα του, είτε μέσα από την μελοποίηση αυτών. 

Μολύβι (Β, 4Β, 9Β) σε χαρτί Schoeller (matte) 35 x 50 εκ.

 

Θα ήταν λοιπόν εγωιστικό κατά τη γνώμη μου να παραβλέψω αυτές τις πολλαπλές εικόνες και συναισθήματα και να αποτυπώσω μόνο το προσωπικό μου βίωμα και φαντασία μέσα στα έργα που δημιουργήθηκαν αλλά και σε αυτά που θα ακολουθήσουν. Για το λόγο αυτό οι ιδέες και οι απόψεις που επηρέασαν την θεματολογία σε αρκετά από τα έργα που θα ολοκληρωθούν, δεν είναι αυστηρά προσωπικές. 

Μολύβι (Β, 4Β, 9Β) σε χαρτί Schoeller (matte) 35 x 50 εκ.

Το σύνολο των έργων θα είναι μια προσπάθεια να αποτυπωθεί στο χαρτί το γενικό αντίκτυπο που έχει η γοητεία της ποίησης του Νίκου Καββαδία σε ανθρώπους που πραγματικά λάτρεψαν την ποίηση του, μιας και σε όλες τις περιπτώσεις οι ιδέες και οι απόψεις αυτές ήρθαν αβίαστα και χωρίς προτροπή.

Έτσι το αποτέλεσμα θα είναι και αυτό μια σύνθεση διαφόρων στοιχείων και θεματολογίας, πολλές φορές αντίθετων μεταξύ τους αλλά πάντα μέσα σε ένα ολοκληρωμένο σύνολο, κάτι που κατά τη γνώμη μου έρχεται σε συμφωνία και με το έργο του ίδιου του Καββαδία.

Μολύβι (Β, 4Β, 9Β) σε χαρτί Schoeller (matte) 35 x 50 εκ.

Εικαστικό Έργο (Μορφοπλαστικά Στοιχεία)

Τα έργα που έχουν δημιουργηθεί αλλά και αυτά που θα ακολουθήσουν είναι με μολύβι σε χαρτί σχεδιασμένα σε μεγάλο ποσοστό με τρόπο ρεαλιστικό. Κύριο στοιχείο των έργων είναι η γραμμή και το περίγραμμα το οποίο δίνει το σχήμα και τη φόρμα στις μορφές που αποτυπώνονται. Οι μορφές αυτές όπως αναφέρθηκε και παραπάνω περιλαμβάνουν άλλοτε ρεαλιστικές εικόνες (π.χ. μέρη από ταξίδια) και άλλοτε εικόνες και συνθέσεις βγαλμένες από τη φαντασία (π.χ. εικονογραφημένα τετράστιχα).

Μολύβι (Β, 4Β, 9Β) σε χαρτί Schoeller (matte) 35 x 50 εκ.

Ένα από τα πιο σημαντικά συνδετικά στοιχεία ανάμεσα στα έργα είναι το μολύβι που αποτελεί από μόνο του την ομαλή μετάβαση από το ένα άκρο στο άλλο, από το άσπρο στο μαύρο, το φως στη σκιά.

Τέλος ερευνάται και η πιθανότητα να υπάρξουν ορισμένα σχέδια (λίγα σε αριθμό) σχεδιασμένα με κάπως πιο ελεύθερο και αφαιρετικό τρόπο με σκοπό και ο θεατής να τα αναγνώσει με βάση το δικό του βίωμα και φαντασία. 

Μολύβι (Β, 4Β, 9Β) σε χαρτί Schoeller (matte) 35 x 50 εκ.

Ως αναφορές και πηγές για τα παραπάνω σχέδια χρησιμοποιήθηκε ένας μεγάλος αριθμός φωτογραφιών προσώπων αλλά και αντικειμένων με αρκετές από αυτές να προέρχονται από την δεκαετία του ‘50 με σκοπό την σύνθεση αλλά και την όσο πιο σωστή απόδοση της εποχής που έζησε ο Ν. Καββαδίας. Παρακάτω παραθέτω ένα μικρό παράδειγμα αυτών:

Βιβλιογραφία

• Καββαδίας, Ν. (1995). ΜΑΡΑΜΠΟΥ. Εκδόσεις ΑΓΡΑ.
• Καββαδίας, Ν. (2015). ΠΟΥΣΙ. Εκδόσεις ΑΓΡΑ.
• Καββαδίας, Ν. (1992). ΤΡΑΒΕΡΣΟ. Εκδόσεις ΑΓΡΑ.
• Καββαδίας, Ν. (2008). ΒΑΡΔΙΑ. Εκδόσεις ΑΓΡΑ.
• Τραΐου Ε. (Επιμ. Αφιερ). (1999). Νίκος Καββαδίας [Αφιέρωμα]. Καθημερινή, 2-31.
• Κόρφης, Τ. (1978). Νίκος Καββαδίας ο «Μαραμπού». ΤΟΜΕΣ, 4-14.
• Arnheim, R. (2007). Οπτική Σκέψη. University Studio Press.
• Zeki, S. (2002). Εσωτερική Όραση: Μια εξερεύνηση της τέχνης και του εγκεφάλου. ΙΤΕ - Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης.