Κάσση Κυριακή 17 ο εξάμηνο ΕΙΣΗΓΗΣΗ ΠΤΥΧΙΑΚΗΣ I: ΠΡΟΣΩΠΑ ΠΟΥ ΖΟΥΝ ΣΤΙΣ ΠΑΡΥΦΕΣ ΤΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΑΣ:

Derain  Αρλεκίνος και Πιερρότος, Λάδι σε καμβά,175x175 cm, 1924

ΑΝΑΦΟΜΟΙΩΤΕΣ ΜΟΝΑΔΕΣ

ΜΕΡΟΣ Α:

" Ως αθρώπινα όντα, είμαστε ,υποτίθεται, πλάσματα μεταβλητής ενόρμησης,    με διαθέσεις και ενέργειες που αλλάζουν από την μια στιγμή στην άλλη. Ως χαρακτήρες, ωστόσο, που υποδυόμαστε για ένα κοινό(…)αναμένεται μια ορισμένη γραφειοκρατικοποιήση του πνεύματος, έτσι ώστε να μπορούμε να βασιζόμαστε στον εαυτό μας να δίνει μια τελείως ομοιογενή παράσταση….»

                                                                                      `Ερβινγκ  Γκόφμαν

Μολονότι η εκπόνηση της πτυχιακής μου εργασίας υπάγεται στους κανονισμούς του  Παλαιού Οδηγού Σπουδών ,  με τις ρυθμίσεις που αντιστοιχούν σε αυτόν, έκρινα σκόπιμο να δημοσιεύσω ένα τμήμα της έρευνας με την οποία καταπιάστηκα τους τελευταίους μήνες. Αφετηρία για την συλλογή υλικού και πληροφοριών στην παρούσα εισήγηση,  στάθηκε εδώ και αρκετό καιρό η έννοια  του κοινωνικά αποκλεισμένου ατόμου  λόγω εγγενούς
«ιδιορρυθμίας», δυσερμήνευτης εκκεντρικότητας και η  αναπόδραστη τιμωρητική στάση που τηρούν απέναντί του οι κρατούσες αντιλήψεις περί κοινωνικής ηθικής.` Ολες τους διαμορφωμένες και a priori προδικαζόμενες από τους κήνσορες και τιμητές της κάθε εποχής, αλλά και από τους στρατολογημένους, συναγελαζόμενους οπαδούς, απαξιώνουν κάθε σπίθα ανομοιογένειας, επιδιώκοντας να ισοπεδώσουν ό,τι δεν προσιδιάζει στον  λατρεμένο «μέσο όρο».«Κόλαση είναι οι άλλοι»,όπως θα έλεγε και ο Sartre.

 Σε μια επιγραμματική θεώρηση ο κεντρικός πυρήνας περιστρέφεται γύρω από την άρνηση των αυτόκλητων υπερασπιστών της κοινωνικής ισορροπίας να παραχωρήσουν ζωτικό χώρο ύπαρξης σε άτομα με μη προβλέψιμες στάσεις ζωής, αποστραγγίζοντάς τα από κάθε  ικμάδα και στερώντας τους κάθε έννοια αλληλεγγύης. Αποδύονται με άγρια χαρά σε διάφορες ιστορικές φάσεις σε εξοστρακισμούς, διαπομπεύσεις και κυριολεκτικά ή συμβολικά «κυνήγια μαγισσών»: Ό,τι διαφοροποιείται από την μάζα-κυρίως με φορά προς τα πάνω-είναι δυσνόητο, άρα απειλητικό. Σε πρώτο επίπεδο γελοιοποιείται, σαν τον «τζουτζέ». Και αν αποδειχτεί ανθεκτικό στον χλευασμό, συνθλίβεται.

«Παλιάτσος: Η σκέψη ότι το άτομο αφανίζεται από την     κορυφή ως τα νύχια είναι ακόμη υπερβολικά αισιόδοξη. Αν τουλάχιστον στην πλήρη άρνησή του, την κατάργηση της μονάδας μέσω της αλληλεγγύης, βρισκόταν ταυτόχρονα θεμελιωμένη η σωτηρία του μεμονωμένου όντος, το οποίο ακριβώς και μόνο στην σχέση του προς το γενικό, θα έφτανε να γίνει ιδιαίτερο. Πολύ απέχει από την παρούσα κατάσταση.(….)Στην πραγματικότητα όμως, δεν είναι παρά μια συνάρτηση της μοναδικότητάς του, ένα έκθεμα όπως τα εκτρώματα, τα οποία προκαλούσαν την έκπληξη και το γέλιο των παιδιών.(…)Εκείνοι που προσφέρουν για πώληση την ατομικότητά τους, υιοθετούν σαν δικαστές του εαυτού τους οικειοθελώς την ετυμηγορία που επέβαλε σε αυτούς την κοινωνία…» Adorno ,Minima Moralia (222-223)

Βία-Αποξένωση: Η βίαιη μαζική αντίδραση σε ό,τι διαφοροποιείται σε διανοητικό επίπεδο, αποτελεί την πρώτη ύλη για κάθε μορφή πειθαναγκασμού, ακραίας μισαλλοδοξίας και σύγχυσης της οντολογικής και εθνικής ταυτότητας. Η κοινωνιολόγος Κατερίνα Στενού στο βιβλίο της «Εικόνες του΄Αλλου»,  θέτει κάποιους από τους προβληματισμούς που αναδύονται σχεδόν υποσυνείδητα, για το τι θεωρητικά «διασαλεύει»τις κοινωνικές ισορροπίες, οδηγώντας συχνά στην παθογένεια:

Δεν υπάρχει, λοιπόν, ποτέ κανένα κεκτημένο, ούτε στο χώρο των ιδεών ούτε στο χώρο των συμπεριφορών. Γι' αυτό κάθε γενιά καλείται να ξαναανακαλύψει την επιτακτική αναγκαιότητα της αποδοχής του Αλλου. Ισως αρκεστήκαμε για πολύ καιρό σε μεγαλόφωνους εξορκισμούς του κακού, χωρίς να αναζητάμε ταυτόχρονα να κατανοήσουμε με νηφαλιότητα πώς επανενεργοποιούνται τα αντανακλαστικά φόβου και απόρριψης, κατατρύχοντας τη βαθιά μνήμη μας και τροφοδοτώντας τις φαντασιώσεις μας. ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΣΤΕΝΟΥ,  Εικόνες του Άλλου

Κατά τον εμπλουτισμό της έρευνας αξίζει να αναφερθεί ως χρήσιμο ερέθισμα για δημιουργία   και το τραγούδι  του Κώστα Γάκη «Μια κλωτσιά» ,με συνοδευτικό video στο youtube ταινίας παλαιάς κόπιας, που αναρτήθηκε από τον ίδιο, σε μουσική και στίχους δικούς του . Η παλαιότατη ταινία τιτλοφορείται“The clown and the Alchemist” Thomas Edison 16 November 1900 στον ιστότοπο  https//www.youtube.com/watch?v=SOsPvZo0_Vw, γκροτέσκο σκετς, που σχετίζεται με το θέμα, σαρκάζοντας την πολυσημία του παραλογισμού που συνθέτει και περιβάλλει  το αναφομοίωτο στοιχείο στο κοινωνικό σύνολο .

Κινητήριο ερέθισμα για την εικαστική σύλληψη στάθηκε μια ετερόκλητη αισθητική συγκομιδή από έργα ζωγράφων που, μολονότι διαφέρουν εντελώς ως προς την εποχή φιλοτέχνησής τους, τις ιδιαίτερες συνθήκες παραγωγής τους, την μορφοπλασία και την διαχείριση της φόρμας, εν τούτοις, συγκλίνουν σε ένα βασικό σημείο: την μοναχική , απροστάτευτη μορφή.Εκτός του Γκόγια και του Daumier,η αναδρομή σε άλλες εποχές σκληρότητας αναζήτησε  εικόνες του Albertus Pictor. Οι εποχές επιλέχθηκαν με γνώμονα την αλληγορία και την καρτουνίστικη λογική, που ισορροπεί το γελοιογραφικό με την βιαιότητα. Στην αφηγηματική οπτική που έχει προτιμηθεί, ήταν σκόπιμη η κίνηση να ανασυρθούν από διάφορες εποχές της ανθρώπινης αγριότητας. Κοινό τους ποιοτικό στοιχείο είναι η αναγκαστική μοναξιά ή συν-ύπαρξη των μορφών ,έστω και διά της προθέσεως της μιας να ανεχτεί ή να αλώσει την άλλη.

Πικάσο , Οικογένεια σαλτιμπάγκων,1905

Π. Πικάσο, Οικογένεια Σαλτιμπάγκων, 1905, Εθνική Πινακοθήκη, Ουάσιγκτον. Πηγή: www.lifo.gr

Π. Πικάσο, Οικογένεια Σαλτιμπάγκων, 1905, Εθνική Πινακοθήκη, Ουάσιγκτον. Πηγή: www.lifo.gr

 

Albertus Pictor Frescoes in the Church at Täby,15 c.

Daumier Λιθογραφία 34x26 cm 1842-1843

Goya Λιθογραφία 61x46 cm 1797-98

Daumier  Επιβάτες βαγονιού 2ης θέσης, έγχρωμη λιθογραφία 57x49cm 1841-1843

Η συμπαράθεση των εικόνων αυτών είχε ως στόχο την εκπαίδευση του υποσυνειδήτου μου, ως προεργασία για την εικαστική παραγωγή, που συνάδει με την διαμόρφωση ενός κώδικα αφήγησης. Οι κάτωθι εικόνες είναι οι πρώτες αναζητήσεις, ως εναύσματα για να μελετηθεί περαιτέρω η θεματολογία των δημιουργών  τους, κυρίως ως διαπίστωσης της συγγένειάς της με την διεξαγόμενη έρευνα . 

Σε αυτό το κλίμα προέκυψαν τα πρώτα  μου σκίτσα, που δημιουργούνται με  χειρονομιακή, αυθόρμητη γραμμή ακανόνιστης κατεύθυνσης, με την  χρήση μαρκαδόρου και σινικής μελάνης, στην βάση μιας αποκρυσταλλωμένης λογικής αφηγηματικού χαρακτήρα και πηγαίας ροής. Ο ι διαστάσεις δεν ξεπερνούν το  35x50cm, προκειμένου να διαχειρίζομαι απερίσπαστη το θέμα και να επικεντρώνομαι στο στοιχείο της λεπτομέρειας. Ο περιβάλλων χώρος υποτάσσεται στα πρόσωπα και πλαισιώνει την δράση τους, ως αποκύημα μιας ταυτόχρονης προσαρμογής του στην δίνη που δεν διαμορφώνεται εγκεφαλικά, αλλά ενστικτωδώς.   Παράλληλα, οι μικρές σχετικά διαστάσεις , επιτρέπουν  στον θεατή να  περιηγηθεί τις συνθέσεις με το βλέμμα, στοχαζόμενος περισσότερο πάνω στις σχέσεις των εικονιζόμενων προσώπων και λιγότερο πάνω στη διαχείριση των όγκων και της φόρμας, καταστρώνοντας υποσυνείδητα τα δικά του «άγρια παραμύθια» και να ανασύρει δικούς του ,υποσυνείδητους συνειρμούς. Για τον σκοπό αυτό,  δεν δίνεται ιδιαίτερη έμφαση στην σχεδιαστική ακρίβεια και πιστότητα, με τους τρέχοντες ακαδημαϊκούς κανόνες και επιδιώκεται συνειδητά και ένα άνοιγμα προς ένα ελεγχόμενο ναϊφ στοιχείο, κυρίως με την επιλογή του non finito, ώστε να μην επέρχεται κορεσμός γραμμών και τονικών διαβαθμίσεων, αλλά  και να αναδειχθεί η εκφραστικότητα των μορφών.

Κάσση Κυριακή Μαρκαδόρος και μελάνι σε χαρτί 32x 43 cm

Κάσση Κυριακή Μαρκαδόρος και μελάνι σε χαρτί 36x48cm

Κάσση Κυριακή Μαρκαδόρος και μελάνι σε χαρτί 38x30cm

Κάσση Κυριακή Μαρκαδόρος και μελάνι σε χαρτί 48x28cm

Για την θεωρητική-φιλοσοφική στήριξη αυτής της θέσης, κρίθηκε χρήσιμο να μελετηθεί βιβλιογραφία στη βάση της οντολογικής διάστασης του θέματος, ανατρέχοντας σε φιλοσοφικά και κοινωνιολογικά πονήματα νεότερα και σύγχρονα.

 Παραθέτουμε ενδεικτική βιβλιογραφία με ορισμένους τίτλους εξ αυτών: 

Lash,C. (1979). Η κουλτούρα του Ναρκισσισμού. ΑΘΗΝΑ:  ΝΗΣΙΔΕΣ

Lash, C.(2006). Ο ελάχιστος εαυτός ΑΘΗΝΑ: ΝΗΣΙΔΕΣ

ASKAY,R&FARQUHAR,J.(2015) Περί φιλοσόφων και τρελών. ΑΘΗΝΑ: ΜΕΛΑΝΙ

Anderson,Β.(1997) Φαντασιακές κοινότητες. ΑΘΗΝΑ: ΝΕΦΕΛΗ

Kierkegaard,S.(1981) Η έννοια της ειρωνίας ΑΘΗΝΑ: Αναγνωστίδης

Τολστόι, Λ.( 2000) Περί τρέλας Αθήνα: ΑΓΡΑ     Wittgenstein, L.(2002) Περί Τέχνης και Αισθητικής. ΛΕΥΚΩΣΙΑ: ΑΝΔΡΕΟΥ Χ.

ΜΠΕΡΤΟΝ,Ρ. (2007) Η ΑΝΑΤΟΜΙΑ ΤΗΣ ΜΕΛΑΓΧΟΛΙΑΣ τ.Α’. ΑΘΗΝΑ: ΗΡΙΔΑΝΟΣ

Voltaire  (1980). ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΑ ΔΙΗΓΗΜΑΤΑ  ΑΘΗΝΑ :ΗΡΙΔΑΝΟΣ

Crotenuto, A. (2010).Τα δάκρυα του κακού ΑΘΗΝΑ: `Ιταμος

Bergson, H. (2013). `Υλη και μνήμη ΑΘΗΝΑ: Ροές

Χορκχάιμερ, Μ.&Αντόρνο, Τ. (1996) Διαλεκτική του Διαφωτισμού  ΑΘΗΝΑ: Νήσος

Nietzsche, F. (2005) Γενεαλογία της ηθικής. ΑΘΗΝΑ: ΝΗΣΙΔΕΣ

Nietzsche, F. (2004)Πέρα από το καλό και το κακό. ΑΘΗΝΑ: ΝΗΣΙΔΕΣ

Schelling,F. (1978). Η σχέση των πλαστικών τεχνών με τη φύση ΑΘΗΝΑ: ΕΡΑΣΜΟΣ

Schelling,F. (2004). `Ερευνες για την ουσία της ανθρώπινης ελευθερίας ΑΘΗΝΑ: ΙΝΔΙΚΤΟΣ

Burton, R. (2007). Η ΑΝΑΤΟΜΙΑ ΤΗΣ ΜΕΛΑΓΧΟΛΙΑΣ τ.Α   ΑΘΗΝΑ:ΙΝΔΙΚΤΟΣ

ΣΤΕΝΟΥ, Κ. (1998). ΕΙΚΟΝΕΣ ΤΟΥ ΑΛΛΟΥ ΑΘΗΝΑ: ΕΞΑΝΤΑΣ-ΕΚΔΟΣΕΙΣ UNESCO

«Η ταυτότητα, λοιπόν, οικοδομείται σε σχέση με το περιβάλλον και τους άλλους, στο πλαίσιο διαφορετικών ομάδων στις οποίες ανήκουμε, μικρές ή μεγαλύτερες, θεσμισμένες ή αυθόρμητες, πραγματικές ή συμβολικές. Σε κάποιες ανήκουμε και από κάποιες αποκλειόμαστε με βάση το συσχετισμό δυνάμεως και κύρους. Γι’ αυτό και υπάρχουν διαφορετικές ταυτοτικές στρατηγικές με τις οποίες υπερασπιζόμαστε την ύπαρξή μας, την κοινωνική μας ορατότητα, την ένταξή μας στην κοινότητα και έτσι πασχίζουμε να δώσουμε αξία στον εαυτό μας και να κατακτήσουμε την προσωπική μας συνοχή. Σε αυτές τις διεργασίες ταυτοποίησης μεγάλο ρόλο παίζουν

η κουλτούρα, η χρήση συμβόλων, οι τελετουργίες της μνήμης» Benedict Anderson ,  

Φαντασιακές κοινότητες(σ.78)

Ανατρέχοντας και στα τέλη του 15^ου αι.-στο κομβικό σημείο όπου ο πολιτισμός της Δύσης επιδιώκει να αποτινάξει τα μεσαιωνικά κατάλοιπα και μέσα στις ζυμώσεις του Ουμανισμού , ο ιδιόρρυθμος κληρικός Μπέρτον επιδιώκει, μέσα από έναν καταιγισμό, αχαλιναγώγητης ευρυμάθειας και λατινικών πηγών, να ερμηνεύσει τις καταβολές της μελαγχολίας και να δώσει πρώιμες ψυχαναλυτικές ερμηνείες στην προσέγγιση της μοναχικότητας μέσα στην ατομικότητα. Η δυσκολία στην ανάγνωση της ογκώδους μελέτης του , αφήνει μια γλυκόπικρη γεύση και την αιωρούμενη υπόσχεση μιας αόριστης λύτρωσης. Μας βάζει όμως σε ένα κλίμα επενεξέτασης του ανθρώπου ως ανένταχτης μονάδας με περιεχόμενο και ενδιαφέρουσα δομή. 

Παράλληλα με τις επιστημονικές πηγές,και στους αντίποδες του επιστημονικά τεκμηριωμένου λόγου, μελετήθηκαν εκτενώς διηγήματα των Τσέχωφ, Μπούνιν, Γκόγκολ, Γκριμπογέντοφ, νουβέλες, θεατρικά έργα και προγράμματα παραστάσεων, προκειμένου να σταχυολογηθούν αποσπάσματα, ικανά να υποβάλουν εικόνες, μέσω της λυρικής περιγραφής και του κατευθυνόμενου ρεαλισμού. Αναφέρουμε κάποιους, τους οποίους ευελπιστούμε  να ακολουθήσουν κι άλλοι.

Ντοστογιέφσκι, Φ.(1995). ΜΠΟΜΠΟΚ  Αθήνα: ΚΕΔΡΟΣ

Goethe, J.W. (2013) Faust  Αθήνα: ΕΣΤΙΑ

Βοκάκιος (1993) Δεκαήμερο τ.Α  Αθήνα: γράμματα

Griboyedov, A.(2005) .Συμφορά από το πολύ μυαλό  Αθήνα :ΔΩΔΩΝΗ

Chechov, A. (2011)  . Η αγάπη και άλλα διηγήματα Αθήνα: ΕΣΤΙΑ

Τσέχοφ, Α. (2008). (ΕΠΙΛΟΓΗ ΑΠΟ ΤΟ ΕΡΓΟ ΤΟΥ ,21 ΝΟΥΒΕΛΕΣ ΚΑΙ ΔΙΗΓΗΜΑΤΑ  τ. Α) Αθήνα: ΚΕΔΡΟΣ

Προγράμματα Θεάτρου:

 ΤΣΕΧΩΦ,Α. (2016) ΤΡΕΙΣ ΑΔΕΡΦΕΣ  Σκην. Δ.Τάρλοου, ΘΕΑΤΡΟ ΠΟΡΕΙΑ

ΑΙΣΧΥΛΟΥ (1983) Προμηθεύς Δεσμώτης Σκην. Σπ.Ευαγγελάτου ΑΜΦΙ-ΘΕΑΤΡΟ

ΜΟΥΣΙΚΑ ΕΡΕΘΙΣΜΑΤΑ: Lully, J.B.  Marche pour la ceremonie des turcs

Bach,J. S.  Toccata                                       

Saint-Saens ,C. Dance Macabre

Mussorgsky, M. Night on Bald Mountain

Εν κατακλείδι , ξαναπαρακολούθησα για πολλοστή φορά τις ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΤΑΙΝΙΕΣ:

Ταρκόφσκι,Α: Αντρέι Ρουμπλιόφ(1966)

Bergmann.I: `Εβδομη Σφραγίδα(1957)

                        Η νύχτα των σαλτιμπάγκων (1953)

Η πηγή των παρθένων (1960)

Νουίτεν, M.  Camille Claudel(1988)

Hogan,P.J. Muriel’s wedding(1994)