ΜΙΝΙΜΑΛΙΣΜΟΣ-ΣΥΜΒΟΛΙΣΜΟΣ

ΜΙΝΙΜΑΛΙΣΜΟΣ-ΣΥΜΒΟΛΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΕΝΝΟΙΟΛΟΓΙΚΗ ΤΕΧΝΗ ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΤΟ ΠΟΙΗΤΙΚΟ ΕΡΓΟ ΕΝΟΣ ΕΙΚΑΣΤΙΚΟΥ ΔΗΜΙΟΥΡΓΟΥ – ΓΙΩΡΓΟΣ ΚΕΔΙΚΟΓΛΟΥ Στη διάρκεια της δεκαετίας του 60, μιας εποχής σημαδεμένης από την έντονη κοινωνική αναταραχή, οι καλλιτέχνες με πολιτική συνείδηση αναζήτησαν έναν δρόμο φυγής από τον μοντερνισμό, που να οδηγεί στο απλό και απέριττο. Μέσα από τα άδυτα της εννοιολογικής τέχνης, τα πρώτα σημάδια του μινιμαλισμού έκαναν δειλά την παρουσία τους στο χώρο της τέχνης και κύρια της γλυπτικής.
Υλικά απλά ή φτηνά, χάρη στην αυστηρότητα και την επανάληψη, έδωσαν σύνολα με έντονη στην αρχή την επιρροή από τον αφηρημένο εξπρεσιονισμό. Οι καλλιτέχνες της minimal art πίστεψαν ότι βασικά γεωμετρικά σχήματα, επαναλαμβανόμενα, προκαλούν συναισθήματα στον θεατή. Συχνά, τα έργα τους φλέρταραν με τις αρχές του συμβολισμού και όλων των αποκλίσεων του μεταμοντερνισμού. Από τη γέννηση του μινιμαλισμού πέρασαν 2 δεκαετίες μέχρι το ρεύμα να διεισδύσει στην αρχιτεκτονική και σε άλλες μορφές τέχνης. Ένας σύγχρονος εικαστικός δημιουργός που ακολουθεί το ρεύμα του μινιμαλισμού, με έργα που παρουσιάστηκαν κυρίως σε εκθέσεις του εξωτερικού, είναι ο Γιώργος Κεδίκογλου. Γεννημένος στον Πειραιά το 1956 σπούδασε ναυπηγική μηχανολογία και αρχιτεκτονική στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, από όπου αποφοίτησε το 1979. Η επαγγελματική του σταδιοδρομία στον χώρο των κατασκευών και της ενέργειας δεν τον εμπόδισε στη σιωπηρή πορεία μιας εικαστικής δημιουργίας, συνδεδεμένης με ταυτόσημο ποιητικό λόγο. Με εικαστική προσέγγιση που διεισδύει στα πεδία της εννοιολογικής τέχνης και του συμβολισμού, δίστασε να παρουσιάσει το έργο του, αφού ποτέ δεν θεώρησε τον εαυτό του καλλιτέχνη, προβάλλοντάς το σε πολύ λίγες εκθέσεις στην Ελλάδα. Οι αισθητικές απαιτήσεις των χώρων που επιβάλλονται από τη φύση των έργων του, κάνουν δυσπρόσιτη την παρουσία τους σε εικαστικούς χώρους. Για τις κατασκευές του, που περιέβαλλε με τον όρο της “ρέουσας πραγματικότητας”, ο τεχνοκριτικός Λουκάς Πετμεζάς έγραψε: “Οι σειρές των κατασκευών, με την προσθήκη υλικών, όπως το neon, το alcobond και το αλουμίνιο, χαρακτηρίζονται από τη λιτότητα και τον εκλεκτικισμό. Οι μορφές των έργων του Γιώργου Κεδίκογλου συνδέονται και παραπέμπουν στη φωτεινότητα, στη ζωογόνο ρυθμική παλμικότητα της μετάδοσης, στην ανάλυση και ανάδυση της οντότητας”. Για τα ποιητικά δοκίμια που συνοδεύουν κάθε έργο του δημιουργού, ο Πετμετζάς αναφέρει: “Οι απλές ανθρώπινες προσωπικές περιπέτειες και εκφάνσεις ελκύουν τον δημιουργό, τον συγκινούν, τον προβληματίζουν και τον επηρεάζουν ώστε να αποδίδει παραθέσεις και συνειρμούς, μέσα από ένα ευρύ φάσμα μετατρεψιμότητας και αέναων μεταλλαγών”. Στη μοναδική μέχρι σήμερα ανάλυση του έργου του, που έγινε στο περιοδικό “ΝΕΑ ΤΗΣ ΤΕΧΝΗΣ”, όταν ρωτήθηκε τι είναι η “ρέουσα πραγματικότητα” εξήγησε: “Η ζωή μας, η καθημερινότητα μας, είναι μια συνεχής δράση, ένα σύνολο ενεργειών που ακολουθεί μια τυχαία, αλλά εκούσια ροή. Στη ροή αυτή προσπαθεί να βρει ισορροπίες, δέχεται εξωτερικές αντιδράσεις, αναζητεί δρόμους διαφυγής, μεταφέρεται σε άλλα πεδία, αλλάζει μορφή, πάλλεται από ερεθίσματα, μεταδίδει δράσεις Είναι η πραγματικότητα της ζωής που έχει πάντα έναν σκοπό. Την επιβίωση, την απόλαυση, την προσφορά, την αναγνώριση, την καταξίωση ή τη ματαιοδοξία.. Και “ρέει” αυτή η πραγματικότητα, διότι ο χρόνος που γίνονται όλες αυτές οι διεργασίες είναι μια μεταβλητή, με διαστάσεις που καθορίζονται από την σκέψη μας. Αυτή την συνεχή κίνηση που χαρακτηρίζεται από τις φυσικές έννοιες της ισορροπίας, της περιδίνησης, της μεταφοράς και μετάδοσης, της αντίστασης ή της κυκλοφορίας, ορίζω στα έργα μου ως “ρέουσα πραγματικότητα”. Εμείς, ζητήσαμε από τον Γιώργο Κεδίκογλου να κατανοήσουμε καλύτερα τον συμβολισμό στην τέχνη και, σε μία συνάντηση μαζί του, τον ρωτήσαμε για τη σύνδεσή του με τη γεωμετρία των σχημάτων και τη μορφοποίηση της κεντρικής ιδέας ενός έργου. Πώς ξεκινάει λοιπόν ένα έργο; Γιατί είδαμε δίπλα από το έργο σας “Η Αταραξία” κάποιους ποιητικούς στίχους. Ένα έργο δημιουργείται από μια ιδέα ή μία σκέψη και μεταδίδει ένα μήνυμα μέσα από την οπτική εικόνα της αντίληψης του παρατηρητή. Τα έργα στον συμβολισμό δεν είναι βιωματικές εκφράσεις και πρέπει να έχουν σχέδιο, ποιητικό σκοπό και “αρχιτεκτονική”. Το αποτέλεσμα είναι αυτό που λειτουργεί ως μέσο έκφρασης. Συνεπώς, μετά από το ερέθισμα ή την έμπνευση που δημιουργούν την ιδέα, ξεκινάω από το σχέδιο. Μεταφορικά και κυριολεκτικά. Μεταφορικά γιατί θέλω να μεταδώσω ένα μήνυμα που πρέπει να σχεδιάσω σύμφωνα με τους κανόνες των έργων μου και κυριολεκτικά γιατί θέλω να δω εάν αυτό μπορεί να υλοποιηθεί με τα μέσα που διαθέτω και γνωρίζω να χρησιμοποιώ. Οι κανόνες των έργων μου είναι οι νόμοι της φυσικής και τα αξιώματα των μαθηματικών. Αν αυτοί οι κανόνες δεν μπορούν να συνδεθούν με το σχέδιο, το έργο δεν θα έχει κανένα νόημα. Όσο κι αν σας φαίνεται παράξενο, πριν ξεκινήσω το έργο μου το γράφω σαν δοκίμιο ποιητικών στίχων και μετά προσπαθώ να βρω εάν υπάρχουν οι μαθηματικοί κανόνες και οι γεωμετρικές φόρμες της έκφρασης. Η κατασκευαστική υλοποίησή τους μετά είναι εύκολη, ανεξάρτητα βέβαια από το αισθητικό αποτέλεσμα. Πριν από την δημιουργία του έργου “Αταραξία”, ταξιδεύοντας προς την Σύρο, παρατηρούσα τους γλάρους, πώς ξέφευγαν από τα απόνερα του πλοίου, με μια πορεία που διέγραφε υπέροχες καμπύλες. Έτσι έγραψα: “Και να οι γλάροι ατάραχοι να πετάνε πάνω από τις κορυφές των κυμάτων. Τα ευλογημένα πουλιά ποτέ δεν λογαριάζουν φουρτούνες”. Ο επεξηγηματικός συμβολισμός που συνοδεύει το έργο αποκαλύπτεται, και το νόημα μετασχηματίζεται σε μια γεωμετρική μορφή μηνύματος. Μια ήρεμη ροή ενέργειας, χωρίς περιδινήσεις, που στη ρευστομηχανική αποδίδεται από τη ροή ενός ρευστού γύρω από ένα πτερύγιο. Η γραμμή στη φυσική είναι η φωτογραφία ενός σημείου που κινείται. Οι καμπύλες γραμμές -στον δικό μου κώδικα συμβολισμού- είναι λοιπόν οι σκέψεις ή τα συναισθήματα, που ορίζουν την πραγματικότητά μας. Και επειδή στην καθημερινότητά μας τα συναισθήματα έχουν ενέργεια, για τον λόγο αυτό διάλεξα ως υλικό το neon. Τα σχήματα λοιπόν σαν σύνολα γραμμών προβάλλουν συναισθήματα ή σύνθετες ιδέες και η δυναμική που τα χαρακτηρίζει υπακούει στους ίδιους φυσικούς ή μηχανικούς νόμους. Μιλάμε στη φυσική μας πραγματικότητα για ισορροπία, περιδίνηση, κυκλοφορία, αντίσταση, μετάδοση συναισθημάτων. Και μεταβάλλονται στο πρώτο εμπόδιο που θα συναντήσουν, όπως ακριβώς και τα ρευστά στη φύση. Και εφόσον εκφράζονται με σχήματα στον δικό μου συμβολισμό, αυτά μετασχηματίζονται με τα ελάχιστα μέσα. Τα όρια έκφρασης του συμβολισμού και οι επικαλύψεις από την εννοιολογική τέχνη είναι δυσδιάκριτα. Ο δημιουργός πρέπει να εξηγήσει συχνά τον σκοπό ενός έργου. Έχουμε στα χέρια μας την έκδοση ενός ποιητικού ημερολογίου σας, που επιμεληθήκατε το 2005, και όπου παρουσιάζεται το έργο “Τhe expected red”. Προσπαθούμε να καταλάβουμε τι μπορεί να σημαίνει στη μοντέρνα τέχνη ένας μονοχρωματικός καμβάς με μια γραμμένη πρόταση. Το έχουμε δει αυτό σε έργα του Tombly ή του Λάππα και του Κανιάρη. Για μένα, μια πρόταση σε έναν καμβά είναι μια συνθηματική κατάληξη μιας σειράς σκέψεων που έχουν προηγηθεί και είναι το αποτέλεσμα της ωρίμανσής τους. Διάλεξα ένα μόνο χρώμα, γιατί ένα συναίσθημα, αν θέλουμε να επιδρά καταληκτικά, δεν πρέπει να δημιουργεί πολυχρωματική σύγχυση. Το έργο ξεκίνησε από ένα προσωπικό ανατρεπτικό σύνθημα “See black-Think white-Make red” και εκφράζει την προσδοκία για την ανατροπή των κανόνων ή των αρχών που αναιρούν τη δημιουργία. Έχει σαφή τεχνική επιρροή από το έργο του ζωγράφου Γιώργου Λαζόγκα, αλλά η εννοιολογική αυτοτέλεια και ανεξαρτησία του επιτυγχάνεται από τη γραφική προσθήκη. Για να σας προλάβω, καθώς το σύνθημα και η πρόταση δεν είναι ελληνικά, θα σας απαντήσω ότι η εννοιολογική τέχνη δεν περιορίζεται από εθνολογικά χαρακτηριστικά και η έκφραση αναζητεί τη γλωσσική αισθητική, στην οποία πιστεύει ότι αποδίδεται καλύτερα ο διεθνικός χαρακτήρας της. . Διαπιστώνεται στο έργο σας, πέρα από τη μικτή τεχνική των υλικών και μια μίξη εικαστικών τάσεων. Μιλήστε μας λίγο γι’ αυτό. Αυτό ακριβώς εκφράζει και το έργο “Τhe expected red”, τη διάσπαση ακόμη και των καλλιτεχνικών συνόρων της κάθε σχολής. Σκεφθείτε ότι ο Dali έβαλε μουστάκι στη Joconda. Oι αυστηρές σχολές και οι περιορισμοί είναι οδηγοί για έργα μουσείων και εγχειρίδια ιστορίας της τέχνης. Όταν είσαι ελεύθερος να ζωγραφίσεις σε έναν τοίχο ή σε ένα σώμα γιατί να μην μπορείς να συνδυάσεις μια νεκρή φύση σε ένα έργο computer art; Είναι βέβαιο ότι η μικτή αυτή τεχνική αναζητεί και άλλους χώρους προβολής. Δεν είναι η τέχνη του living room. Έχει αυτοτέλεια και απεξάρτηση από συμπληρωματικά στοιχεία. Tην ίδια άλλωστε άποψη εκφράζω και με το έργο “Οι κύβοι του Fermat”, μία σύνθεση νεκρής φύσης, επεξεργασμένη σε ένα πλέγμα φανταστικών όγκων, ο σχηματισμός των οποίων προσπαθεί να εικονοποιήσει το γνωστό θεώρημα Fermat. Δηλαδή, ότι δεν υπάρχει ακέραιος κύβος που να είναι το άθροισμα δυο ακεραίων κύβων. Μινιμαλισμός, συμβολισμός, εννοιολογική τέχνη είναι οι τάσεις εκείνες στη σύγχρονη τέχνη που κάνουν απαραίτητες τις επεξηγηματικές αναλύσεις των δημιουργών τους. Κατανοώντας ένα έργο, είμαστε σε θέση να το αξιολογήσουμε καλύτερα. Περισσότερα σχόλια θα ήταν απαγορευτικά από τις αρχές του μινιμαλισμού.