"ΣΥΝΕΒΗ" Πτυχιακή εργασία της Βίκυς Σαμουηλίδου Ιούνιος 2015

                                             "Το πρόσωπο είναι ανεπανόρθωτη έκθεση

                                               του ανθρώπου και ταυτόχρονα εκείνο

                                                          που κατορθώνει να παραμείνει πάντα κρυφό"

Giorgio Agamben

Πρόσωπα και σκηνές

Η εργασία μου έχει τίτλο "ΣΥΝΕΒΗ" και προσδιορίζεται την χρονική περίοδο όπου ήμουν σε "διαθεσιμότητα" απ' τη δουλειά μου. Βγαίνοντας                "σε διαθεσιμότητα" απ' τη δουλειά μου, "βγήκα" στον δρόμο.

          Θυμόμουν τα λόγια του σκηνοθέτη Παντελή Βούλγαρη, όταν τον είχαν ρωτήσει τι συμβουλεύει τους μαθητές του στη σχολή:

          "Τους συμβουλεύω να πάρουν μια κάμερα και να βγουν στον δρόμο.                                       Εκεί θα βρουν τις ιστορίες τους".

          Έτσι, έχοντας μια νοερή κάμερα, "έγραφα" όλες αυτές τις ιστορίες που περιλαμβάνονται στην εργασία μου.

          Σκηνές από το "LA STRADA" του Fellini. Ανθρώπους να τρώνε σκουπίδια,            να κοιμούνται στον δρόμο... Σκηνές Ιταλικού νεορεαλισμού των ΝΤΕ ΣΙΚΑ και ΡΟΣΕΛΙΝΙ. Κάτι σαν το "ΟΥΡΛΙΑΧΤΟ" του Ginsberg. "Είδα" αλύτρωτους και μελαγχολικούς κλοσάρ (σαν ήρωες του Μπέκετ). Ζητιάνους ("ΖΗΤΙΑΝΟΣ" Καρκαβίτσας) και διάφορους ενήλικες με ματιά και γλώσσα σαν του νεογέννητου στον κόσμο ("ΛΟΥΣΙΑΣ" Νίκος Χουλιαράς).

          Χαιρέτισα αγαπημένους φίλους - άνθρωποι ταλαντούχοι - που μετανάστευσαν στο εξωτερικό. "Είδα" "ανθρώπους και ποντίκια" (ΣΤΑΪΝΜΠΕΚ). Ένιωσα τα μαύρα πουλιά - πουλιά της δυστυχίας - (ΣΑΒΒΟΠΟΥΛΟΣ) πάνω από την χώρα που "ανεβασμένη" σε σύννεφα προσπαθούσε να ισορροπήσει...                           ("ΠΟΥΛΙΑ" ΧΙΤΣΚΟΚ).

          Δέχτηκα την πίεση των σκέψεών μου - πιστά σκυλιά ή αγριόσκυλα...

          Οι άνθρωποί μου λοιπόν - εμείς - συνωστίζονται, περιορίζονται, συγκεντρώνονται και εγκλωβίζονται ο ένας δίπλα στον άλλο...

          Τέλος της ιστορίας; Δεν υπάρχει τέλος... Οι ιστορίες πάντα θα υπάρχουν!

          Όμως ας "ξυπνήσουμε" τον Δον Κιχώτη μέσα μας...                            Χρειαζόμαστε έναν "Δον Κιχώτη"!

          Συμβολίζει την ικανότητα του ανθρώπου, ο οποίος μπορεί να επιβιώσει στις πιο άθλιες συνθήκες...

Την ικανότητα του ανθρώπου να ξαναστέκεται στα πόδια του.

          Συμβολίζει το ΚΑΛΟ! Αυτό ας αναζητήσουμε λοιπόν!

          Μόνο το ΚΑΛΟ!  

“Οι πρωταγωνιστές μου μετοικούν μέσα στα χαρτιά μου σε ένα συμπιεστικό πλαίσιο που και οι ίδιοι αδυνατούν να διαρρήξουν. Κάθε ένας από αυτούς προσπαθεί να δείξει ότι έχει το βίωμά του και αντιπαρατίθεται με τους άλλους. Ή μπορεί να βρίσκονται σε κοινή πράξη”.

Βασιλική Σαμουηλίδου

ΠΕΡΙ ΚΡΙΣΗΣ

           Οι οικονομικές κρίσεις δεν αποτελούν νέο φαινόμενο. Επιστημονικές μελέτες αναφέρονται στις κρίσεις από την Αρχαία Αίγυπτο μέχρι σήμερα στον κόσμο και στην Ελλάδα. Κατά τη χρονική περίοδο 1800-2009 καταγράφηκαν 250 στάσεις πληρωμών ως προς το εξωτερικό χρέος του Δημοσίου και 68 ως προς το εσωτερικό.

          Ενώ ο J. Stiglitz υπολόγισε ότι κατά την περίοδο των ετών 1970-2007 σημειώθηκαν 124 κρίσεις στις αναπτυσσόμενες χώρες. Σύμφωνα με τον Giorgio AGAMBEN η ζωή έγινε το διακύβευμα της πολιτικής με το πρόβλημα της κυριαρχίας . Υπάρχει μία σύνδεση της Βιοπολιτικής του Φουκώ (η οποία έμπνευσε τον AGAMBEN) με την κατάσταση εξαίρεσής του. Ο Walter Benjamin είχε πει το 1940 ότι η κατασκευή εξαίρεσης έγινε κανόνας. Η κατάσταση εξαίρεσης (η οποία αρχικά νοούνταν ως ένα προσωρινό μέτρο προορισμένο να αντιμετωπίσει ένα έκτακτο συμβάν, έγινε η κανονική μορφή, η κανονική τεχνική διακυβέρνησης.

            Βέβαια αυτό άρχισε με τον Α’ Παγκόσμιο πόλεμο όπου οι καταστάσεις εξαίρεσης συνδέθηκαν με μία κατάσταση πολέμου. Δεν μπορούμε να καταλάβουμε αυτό που συνέβη στη Γερμανία τη δεκαετία του 30’. Δηλαδή το ναζιστικό καθεστώς, ο Χίτλερ τη στιγμή που ανέλαβε την εξουσία το 33’ κήρυξε αμέσως κατάσταση έκτακτης ανάγκης, η οποία ποτέ δεν ανακλήθηκε. Κράτησε μάλιστα 12 χρόνια. Κι αυτό εξηγεί την εξέλιξη των τότε ιστορικών γεγονότων.
            Σήμερα όμως τα πράγματα είναι διαφορετικά. Έχουμε φτάσει σε μια μεταγενέστερη εξέλιξη αυτού του παραδείγματος υπό την έννοια ότι η κατάσταση εξαίρεσης έχει διαχυθεί στο επίπεδο του πλανήτη, επομένως δεν χρειάζεται να κηρυχθεί ως τέτοια. Είναι μια κατάσταση ομαλή που αλλάζει κάθε έννοια της πολιτικής, διότι αφού η κατάσταση εξαίρεσης είναι ο κανόνας, το διεθνές δίκαιο, τα εσωτερικά δίκαια αλλάζουν εντελώς.

             Αν πάρουμε για παράδειγμα την έννοια της ασφάλειας για την οποία τόσος λόγος γίνεται σήμερα και που είναι σχεδόν σλόγκαν των δυτικών κυβερνήσεων. Είναι ένας όρος που προέρχεται από την έννοια κατάσταση εξαίρεσης. Η ασφάλεια είναι η «δημόσια σωτηρία». Ο Μισέλ Φουκώ έδειξε πολύ ωραία ποια είναι η καταγωγή αυτής της έννοιας. Έδειξε στις παραδόσεις του ότι η ασφάλεια ως τεχνική

διακυβέρνησης εισήχθη από τους φυσιοκράτες, τις παραμονές της Γαλλικής Επανάστασης. Ήταν η αποτροπή των λοιμών και πώς να τους αποτρέψουν.

       Οι φυσιοκράτες είχαν ίσως αυτή την ιδιοφυή ιδέα: Δεν θα επιδιώκουμε πλέον να αποφύγουμε τους λοιμούς, θα τους αφήνουμε να συμβούν, αλλά μετά θα είμαστε έτοιμοι να τους διακυβερνήσουμε, να τους προσανατολίσουμε, να τους διασφαλίσουμε προς μια ορθή κατεύθυνση. Παραδείγματος χάριν η Αμερικανική πολιτική εδώ και 20 χρόνια είναι ακριβώς αυτή. Ποτέ δεν εμποδίζει την εμφάνιση της αταξίας, της καταστροφής. Αντίθετα, τις βοηθά να παραχθούν σε ορισμένες περιοχές, αλλά μετά επωφελείται προκειμένου να τις κατευθύνει σε μία κατεύθυνση ασφαλή.

       Οι κυβερνήσεις σήμερα δεν αποσκοπούν να διατηρήσουν την τάξη, αλλά να διαχειριστούν την αταξία. Η αταξία πάντοτε υπάρχει… Την βλέπουμε, τη βιώνουμε: Η κρίση, οι ταραχές, τα συμβάντα, η κατάσταση ανάγκης όλα αυτά τα επικαλούνται ανά πάσα στιγμή. Αλλά το ζητούμενο είναι να παρέμβουν εκ των υστέρων. Γι’ αυτό και σήμερα όταν βλέπουμε πολύ ενδιαφέροντα φαινόμενα -όπως όσα έγιναν στην Ελλάδα- ξέρουμε ότι οι εξουσίες που υπάρχουν απέναντι, γνωρίζουν ότι συμβάντα και αναταραχές μπορεί να συμβούν και αναζητούν τρόπους να τις διαχειριστούν, να τις στρέψουν σε μία κατεύθυνση που θεωρούν χρήσιμη.

Η ΚΡΙΣΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

            Η Ελλάδα κήρυξε την πρώτη στάση πληρωμών το 1827, πριν από την αναγνώριση του ελληνικού κράτους και χαρακτηρίζεται ως «χώρα των δανείων και των χρεοκοπιών». Ωστόσο καμμιά κρίση από την ίδρυση του ελληνικού κράτους σε περίοδο ειρήνης δεν είχε τόσο δραματικές επιπτώσεις σε τόσο μικρό χρονικό διάστημα . Στην περίοδο 2009-2014 η Ελλάδα υπέστη εντυπωσιακή μείωση της οικονομικής δραστηριότητας, αύξηση της ανεργίας, διόγκωση του δημοσίου χρέους. Ανυπολόγιστη είναι η βλάβη της ελληνικής κοινωνίας!

           Η κατανομή του βάρους της κρίσης υπήρξε άδικη. Ενώ οι πλούσιοι γίνονται πλουσιότεροι, το βιοτικό επίπεδο των εργαζομένων έχει υποστεί τεράστιο πλήγμα. Μισθωτοί, συνταξιούχοι, άνεργοι φτωχοί, μη προνομιούχοι επωμίσθηκαν το βάρος της δημοσιονομικής προσαρμογής. Το εισόδημά τους εξαφανίζεται (αν χάσουν τη δουλειά τους) ή συρρικνώνεται δραματικά (με τη μείωση των μισθών). Οι δημόσιες υπηρεσίες Υγείας και Παιδείας υποβαθμίζονται εξαιτίας των μεγάλων περικοπών. Η ζωή των πολιτών αλλάζει προς το χειρότερο. Οι μονογονεϊκές και πολύτεκνες οικογένειες, οι γυναίκες, τα παιδιά και οι ηλικιωμένοι αισθάνονται περισσότερο τις δυσμενείς επιπτώσεις της κρίσης και της εφαρμοζόμενης πολιτικής.

         Οι γεννήσεις μειώνονται, η γήρανση του πληθυσμού αυξάνεται με ταχύ ρυθμό, η εκτόξευση της ανεργίας σε πρωτοφανή ύψη και η αποδημία των Ελλήνων με προσόντα, είναι για την Ελλάδα, πραγματική «γενοκτονία». Ο πολλαπλασιασμός με ραγδαίους ρυθμούς του αριθμού των αστέγων, η μείωση του προσδόκιμου ζωής, η εγκατάλειψη παιδιών από τους γονείς τους, τα συσσίτια σε πολλά σημεία των πόλεων, η μεγάλη αλλαγή του κομματικού συστήματος, η εκτόξευση της ακροδεξιάς και μάλιστα της φασιστικής σε πρωτοφανή για την Ελλάδα επίπεδα, η οποία είναι και η μεγαλύτερη στην Ευρώπη.

        Τα δε ΜΜΕ, γνωρίζουν δραματική επιδείνωση των οικονομικών τους δεικτών. Έτσι, έχουμε εξάρτηση από την πολιτική και το χρηματοπιστωτικό σύστημα, συρρίκνωση του αριθμού των Μέσων, υψηλά επίπεδα ανεργίας μεταξύ δημοσιογράφων, ενώ τα κρούσματα αμεροληψίας, λογοκρισίας και άσκησης βίας εναντίον των δημοσιογράφων πληθαίνουν.

ΣΥΝΕΒΗ

«Όποιος βλέπει χωρίς να ακούει είναι πολύ πιο ανήσυχος από εκείνον που ακούει χωρίς να βλέπει»

Georg Simmel

        Φαινόμενο της κρίσης και η ‘διαθεσιμότητα’ των υπαλλήλων. Ένα βήμα πριν την οριστική λήξη της εργασιακής σχέσης. Βγαίνοντας σε ‘διαθεσιμότητα’, από τη δουλειά μου ‘βγήκα’ στον ‘δρόμο’…

        Θυμόμουν τα λόγια του σκηνοθέτη Παντελή Βούλγαρη όταν τον είχαν ρωτήσει τι συμβουλεύει τους μαθητές του στη σχολή: “ Τους συμβουλεύω να πάρουν μια κάμερα και να βγουν στο «δρόμο». Εκεί, σίγουρα θα βρουν τις ιστορίες τους. Ο δρόμος έχει πολλά να τους πει”. Έτσι, έχοντας μια νοερή κάμερα «έγραψα» όλες αυτές τις ιστορίες που περιλαμβάνονται στην εργασία μου. Πρόσωπα και σκηνές από την καθημερινή ζωή.

       Το πλήθος, χιλιάδες άνθρωποι στο κέντρο των μητροπόλεων προσπερνούν ο ένας τον άλλο, ο καθένας πηγαίνει στη δουλειά του, κοιτάζει τη δουλειά του. Το φαινόμενο των μητροπόλεων, ως χώρου συγκέντρωσης κόσμου, είναι ίσως από μόνο του η συγκλονιστικότερη πλευρά του ανθρώπινου πολιτισμού. Σε πόλεις όπως η Αθήνα αυτό το φαινόμενο μπορεί συχνά να ξεπερνάει ή ακόμα και να συνθλίβει τις αρχιτεκτονικές μονάδες.

       Σε μία ούτως ή αλλιώς μητροπολιτική κατάσταση, το πλήθος στο δρόμο, στις μετακινήσεις δεν χαρακτηρίζεται από οποιαδήποτε ηθική ή τοπική ταυτότητα. Μπορεί να πρόκειται για γηγενείς κατοίκους, επαρχιώτες από την ενδοχώρα, αλλοδαπούς κατοίκους της πόλης, ταξιδιώτες για δουλειές, τουρίστες, μετανάστες. Ο παλιός αστός τείνει να αντικατασταθεί από τον «πλάνητα» (flâneur) όπως τον όρισε ήδη πριν τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο ο Walter Benjamin. Γι’ αυτόν ο δρόμος γίνεται κατοικία και νιώθει σαν στο σπίτι του.

      Αναπόφευκτα λόγω της κρίσης τα τελευταία χρόνια η δημόσια ζωή μορφοποιείται πολύ διαφορετικά από ότι στο παρελθόν και η ιδιωτικότητα ενδυναμώνει καθημερινά. Ένα μεγάλο μέρος των κατοίκων καθ’ όλη τη διάρκεια της ημέρας, περιφέρεται στους δρόμους της πόλης, μετακινούμενο συνεχώς. Η ανώνυμη παρατήρηση των συνανθρώπων, η δημόσια ηδονοβλεψία δεν θα μπορούσαν να συμβούν παρά μόνο στο περιβάλλον της μητρόπολης. Μόνο σε ένα περιβάλλον όπου κυριαρχεί το πλήθος και οι κινήσεις του, μπορεί να εξασφαλισθεί η ανωνυμία με την ελευθερία που αυτή εγγυάται αλλά και η τραγικότητα της έλλειψης επαφής ή επικοινωνίας.

      Όπως και στο «μπαλκόνι» του Μανέ, οι ρόλοι αντιστρέφονται και ξαφνικά ο θεατής –ηδονοβλεψίας- ανακαλύπτει ότι παρακολουθείται από τα πρόσωπα του έργου. Κάθε πρόσωπό μου παραμένει ανώνυμο, ίσως και ανύπαρκτο, προσπαθεί να καταθέσει τη δική του μαρτυρία. Τα στοιχεία της καρικατούρας, ως επί το πλείστων, είναι χαρακτηριστικά στους ανθρώπους μου. Φιγούρες που μας παρατηρούν, καθώς τις παρατηρούμε, πρόσωπα που προσπάθησα να τα διαμορφώσω να μαρτυρούν μια συγκινησιακή φόρτιση και μια αφηγηματική εσωτερική διαδικασία. Τα πρόσωπά μου μετοικούν σε ένα συμπιεστικό πλαίσιο που ίσως αδυνατούν να διαρρήξουν.

        Γι’ αυτό κι αυτή η πολύβουη, αυτή η λαβυρινθώδης εικαστική επιφάνεια, που φανερώνει εξίσου λαβυρινθώδεις (δαιδαλώδεις) χώρους μέσα στους οποίους παραπλήσιοι αλλά ποτέ πανομοιότυποι άνθρωποι συνωστίζονται- περιορίζονται, συγκεντρώνονται και τελικά εγκλωβίζονται ο ένας δίπλα στον άλλο. Σκηνές και πρόσωπα που συνθέτουν το τυχαίο, το αποσπασματικό, το φευγαλέο και το καθημερινό. Είναι ο κόσμος μας, στην ολότητά του, μέσα από το σύνολο αυτών των προσώπων. Είναι η ζωή μας στην αέναη εναλλαγή της θλίψης και της διαλεκτικής της πορείας. Αυτή που υπακούει στο ρυθμό της δημιουργίας και της καταστροφής, του θανάτου και της γέννησης, του τέλους και της νέας αρχής.

      Πρόσωπα που μοιάζουν να έχουν στηθεί κοιτώντας ένα φανταστικό φακό. Πρόσωπα που για μένα είναι ζωντανά και υπαρκτά. Σε μια ατμόσφαιρα που ίσως κάτι υπάρχει… Ίσως κάτι αόρατο, κάτι που επιθυμούν να φανερωθεί, να παρουσιαστεί. Οι πρωταγωνιστές μου μετοικούν μέσα στα χαρτιά μου σε ένα συμπιεστικό πλαίσιο που και οι ίδιοι αδυνατούν να διαρρήξουν. Κάθε ένας από αυτούς προσπαθεί να δείξει ότι έχει το βίωμά του και αντιπαρατίθεται με τους άλλους. Ή μπορεί να βρίσκονται σε κοινή πράξη. Σε κοινές πράξεις τις οποίες εκτελούν αυτοί οι ίδιο –εμείς- άνθρωποι που υπάρχουν ακίνητοι στα χαρτιά μου.

       Οι επιρροές μου προέρχονται από τα παιδικά-νεανικά μου χρόνια από τα comics με τα οποία μεγάλωσα. Λατρεύω τους: Pazienza, Liberatore, Manara, Crepax, Tambourini, Pratt, Bilal. Δεν θα μπορούσα να μην επηρεαστώ όσο αφορά την απεικόνιση της φτώχειας, από τον επαναστάτη Καραβάτζιο, από τον αυτοκρατορικό αλλά και πολύ ευαίσθητο κοινωνικά Βελάσκεθ και τον αληθινό ξωμάχο Βανγκ Γκονγκ ( οι πατατοφάγοι, είναι κατά κοινή παραδοχή το 1ο του μεγάλο αριστούργημα. Όπως επίσης και από τον ανθρώπινο Daumier. Χρησιμοποιώ χειροποίητο χαρτί Ινδίας και μελάνια.

«Φυσικά, όλοι θέλουμε περισσότερη πολιτική τέχνη. Ξέρουμε ότι η τέχνη δεν μπορεί να αλλάξει τον κόσμο ∙ αλίμονο όμως αν οι καλλιτέχνες σταματήσουν να διαμαρτύρονται, να ασκούν κριτική σε πολιτικο – κοινωνικά θέματα» - Σταύρος Τσίγκογλου “Σήμερα η τέχνη”.

«Φοβάμαι ότι όλος ο πολιτισμός θα πνιγεί σε ένα ομαδικό χυδαίο selfie» - ΡΑΜΙΝ ΜΠΑΧΡΑΝΙ - Σκηνοθέτης “ Για τις σημαίες που σκεπάζουν την σκέψη”.

Επικρατούσε ένα καφκικο - οργουελικό περιβάλλον με στοιχεία από το θέατρο του παραλόγου… Και μέσα σ’ όλα αυτά, ένας τουρίστας βγάζει μια selfie.

Ο νέος συγκρούεται με το σύστημα επιδιώκοντας την κατάκτηση των ιδανικών του. Συνεπώς, ο νέος που διαθέτει όλα τα γνήσια χαρακτηριστικά της ηλικίας του κάνει την εμφάνισή του κατά κανόνα στο περιθώριο και όχι στους κόλπους της οποιασδήποτε εξουσίας, και οπλισμένος με την απλή –συγκινητικά απλοϊκή, μερικές φορές- ηθική του οραματιστή. Το ζήτημα που τίθεται περαιτέρω είναι τι συμβαίνει όταν αντιλαμβάνεται ότι τα πραγματικά δεδομένα του κόσμου στον οποίο καλείται να δράσει, είναι πολυπλοκότερα από τα αξιώματα της ηθικής του και από το σχήμα των κοινωνικών οραμάτων του. Με άλλα λόγια οι δυσκολίες αρχίζουν, όταν αποδεικνύεται πως ουδεμία πράξη δεν ορίζεται από μια μονοκοντυλιά.

Είδα ανθρώπους να τρώνε σκουπίδια, vα κοιμούνται σε μια κουβέρτα. Θύμιζε σελίδες από την “Πείνα” του ΚΝΟΥΤ ΧΑΜΣΟΥΝ.

“Δεν θεωρούμε ντροπή την φτώχεια. Ντροπή είναι να μην την αποφεύγει κανείς, δουλεύοντας” Θουκυδίδηs «Επιτάφιος Περικλή»

Σκηνές από το “ LA STRADA” του Φελλίνι. Σκηνές από ιταλικό νεορεαλισμό του ΝΤΕ ΣΙΚΑ και του ΡΟΣΕΛΙΝΙ.

Σαν το «ΟΥΡΛΙΑΧΤΟ» του Allen Ginsberg. Όμως ο Ginsberg παρότι «καταραμένος» ποιητής είναι σε θέση να μας αποδείξει οποιαδήποτε ώρα, πως το πνεύμα της αγάπης, είναι μονάχο του ικανό να εξευγενίσει τις ζωές μας, ακόμα και αν έχουμε δοκιμάσει τους έσχατους εξευτελισμούς.

Σύναξη ανθρώπων που οπισθοχωρούν λόγω χημικών

Η χώρα πάνω στα σύννεφα. Μαύρα πουλιά («Πουλιά της δυστυχίας» - Σαββόπουλος) από πάνω της. Αναφορά στην αγαπημένη ταινία των εφηβικών μου χρόνων “Πουλιά” του Άλφρεντ Χίτσκοκ.

Οι σκέψεις μου –πιστά σκυλιά ή αγριόσκυλα- με συνοδεύουν και με πιέζουν…

Φίλοι μου αγαπημένοι, έφυγαν στο εξωτερικό: Γερμανία και Αυστρία...

- Κάπου διάβασα την απάντηση του Μίλτου Λογιάδη (πρώην διευθυντή της Ορχήστρας των χρωμάτων, Καθηγητή στο Ιόνιο Πανεπιστήμιο):

- Δεν σκέφτεστε να φύγετε κι εσείς στο εξωτερικό;

- Όχι… Είναι κάπως σαν χρέος μου. Την πονάω τη χώρα μου και θα παλέψω γι’ αυτήν.

Μου άρεσε τόσο πολύ η απάντησή του!

Θα μπορούσε να ήταν: “Άνθρωποι και ποντίκια”, του John Steinbeck. Στην πιο παλιά πόλη του κόσμου (λίκνο του πολιτισμού), στην «Αυλή των Θαυμάτων» του Ιακωβου Καμπανέλλη, μέρα και νύχτα μια πόλη όπου συνυπήρχαν πάντα αρμονικά το χθες με το σήμερα, δυο ξεπεσμένοι «αστοί» συζητούν. Αναφορά στο σήριαλ της ΥΕΝΕΔ: “ΕKEINOΣ και ΕΚΕΙΝΟΣ” του Κώστα Μουρσελά (επί χούντας), το οποίο παρακολούθησα ενώ ήμουν μικρό παιδί, προσπαθώντας να καταλάβω τα φιλοσοφικά νοήματα. Νοήματα, στα οποία υπήρχαν κρυφές πολιτικές αιχμές! Στα πόδια των «ξεπεσμένων αστών» υπάρχουν «τρωκτικά».

Δύο ήρωες του Samuel Beckett χωρίς προέλευση και προορισμό. Αλύτρωτοι και μελαγχολικοί κλοσάρ (clochard). Ο ένας διηγείται κάτι, στον άλλο, ώστε η ανθρώπινη μονάδα ή δυάδα να νιώσει κατευνασμένη.

«Ο Ζητιάνος» - Aνδρέας Καρκαβίτσας

Επηρεασμένη από αυτό το βιβλίο –μια από τις πιο καθοριστικές και τίμιες μορφές της πεζογραφικής μας παράδοσης- παρότι έχει περάσει σχεδόν ένας αιώνας μετά το γράψιμό του (1η δημοσίευση περιοδικό «Εστία» 1896) δυστυχώς, εξακολουθεί να είναι επίκαιρο στην Ελλάδα της κρίσης. Ο καθρέπτης μιας πραγματικότητας που εξακολουθούμε να ζούμε.

«Δημιουργείστε μια οικονομική κρίση για να κάνετε το κοινό να δεχτεί ως αναγκαίο κακό τον περιορισμό των κοινωνικών δικαιωμάτων και την αποδόμηση των δημόσιων υπηρεσιών».

NOAM CHOMSKY: “Propaganda and control of the public mind”.

“ Ο ΛΟΥΣΙΑΣ ” του ΧΟΥΛΙΑΡΑ

«Και εκεί σε κάποιους δρόμους, υπάρχουν οι «Λούσιες». Ενήλικες με ματιά και γλώσσα, καθαρές σαν του νεογέννητου στον κόσμο! Η σκηνή είναι χαρακτηριστική οπου ο «ΛΟΥΣΙΑΣ» πεινασμένος και βρεγμένος κάθεται σ’ ένα ζαχαροπλαστείο ενώ τον φώναξαν για να γελάσουν μαζί του. Αντιλαμβάνεται ότι τον κοροϊδεύουν και φεύγει μονολογώντας: “Κατάλαβα, ότι αυτοί που ̕ χαν τις κούρσες και τα φαγιά, δεν τους έφταναν. Ήθελαν να ̓ χουν κι εμένα!»

“ Δεν αμφιβάλλω ότι το μεγαλείο και η ομορφιά του κόσμου λανθάνουν σε κάθε γωνιά του κόσμου. Δεν αμφιβάλλω ότι υπάρχουν πολύ περισσότερα στις ασημαντότητες, στα έντομα, στους χυδαίους ανθρώπους, στους σκλάβους, στους νάνους, στα αγριόχορτα, στα πεταμένα σκουπίδια από όσα εγώ έχω υποθέσει”. ΟΥΩΛΤ ΟΥΙΤΜΑΝ

«… δεν μπορείς να θεραπεύσεις άρρωστο νου, να ξεριζώσεις από τη μνήμη καημό που ρίζωσε, να σβήσεις από το μυαλό γραμμένες έγνοιες και με κάποιο γλυκό ξεχαστικό να καθαρίσεις από το στήθος της το στουπωμένο αυτό το βλαβερό στουπί που της βαραίνει την καρδιά;»

Σαίξπηρ:- «Μάκμπεθ» ( πράξη Ε΄ σκηνή III”)

Για τον Καμύ, όπως άλλωστε και για τον Σαρτρ, η εμβέλεια μιας πράξης δεν εξαντλείται ποτέ στο αυστηρά ατομικό πεδίο του ενεργητή της και αυτό ακριβώς είναι που γεννάει το αίσθημα της ευθύνης του απέναντι των άλλων ανθρώπων και υποβάλλει την ιδέα ότι, εν τέλει δεν υπάρχει πράξη που να μην είναι πολιτική με την ευρεία έννοια του όρου. Έτσι, από τα δοκίμια (όπως ο «Επαναστατημένος άνθρωπος») μέχρι τα μυθιστορήματα (όπως η «Πανούκλα») και τα δραματικά έργα (όπως η «Κατάσταση πολιορκίας») μπορούμε να διακρίνουμε την ενιαία γραμμή ενός οδυνηρού υπαρξιακού προβληματισμού, που άμεσα ή έμμεσα, τροφοδοτείται από την πρόσφατη πολιτική ιστορία της Ευρώπης.

Στο τατουάζ που απεικονίζει τον Δον Κιχώτη και τον υπηρέτη του στο χέρι του νεαρού βρήκα πως θα ολοκληρώσω τη εργασία μου. Δεν υπάρχει τέλος… Οι ιστορίες πάντα θα υπάρχουν! Όμως ο Δον Κιχώτης δείχνει πως μπορεί να επιβιώσει κανείς μέσα στις πιο άθλιες συνθήκες. Συμβολίζει την ικανότητα του ανθρώπου να ξαναστέκεται στα πόδια του. Ο Μίλαν Κούντερα τον χαρακτηρίζει τον μεγαλύτερο ρομαντικό ήρωα του δυτικού πολιτισμού. Τι αναζητά; Να κάνει καλές πράξεις, να υποστηρίζει τους αδυνάτους, να νικήσει το κακό και να κερδίσει τον απόλυτο έρωτα. Τι γελοίο υπάρχει σ’ όλα αυτά; Όλα αυτά τα τέρατα, αυτές οι ενσαρκώσεις του «κακού», συμβολίζουν το ψέμα, την προδοσία, την παντοτινή ανθρώπινη δειλία. Γι’ αυτό είναι τόσο επίκαιρος ο Δον Κιχώτης. Ο Michael Meschke δημιουργός του Μαριονεττεάτερν στη Σουηδία – ο μεγαλύτερος του 20ου αιώνα- ‘ανέβασε’ στο θέατρό του τον ‘Δον Κιχώτη’ χρησιμοποίησε κούκλες «ΜΠΟΥΝΡΑΚΟΥ» ( μεγάλες κούκλες, επηρεασμένες από Καμπούκι και ΝΟ -ιαπωνικές τεχνοτροπίες) τις οποίες κινούν κουκλοπαίχτες με μαύρα ρούχα χωρίς να

διακρίνονται μέσα στα μαύρα σκηνικά. Πήρε ο θάρρος να βάλει στο στόμα του «Δον Κιχώτη» τα εξής λόγια:

“ Α, ξέρω, ξέρω, δεν με θέλετε, εμένα που υπερασπίζομαι τα μεγάλα ιδανικά και την καλοσύνη, γιατί δεν θέλετε να βρεθείτε αντιμέτωποι με τον ίδιο τον εαυτό σας! Δεν βλέπετε παρά μόνο αυτό που θέλετε να δείτε. Γι’ αυτό εξαπλώνεται το κακό. Κοιτάξτε λοιπόν με διαφορετικό τρόπο! Εξεγείρεστε ενάντια στην εκμετάλλευση, την πείνα, τους εξοπλισμούς, την καταστροφή του πλανήτη, αλλά συνεχίζετε να χορεύετε γύρω από το χρυσό Βόδι σαν να μην συμβαίνει τίποτα. Όμως μια μέρα θα συναντήσετε τον πιο επικίνδυνο εχθρό σας: τον εαυτό σας. Γιατί ο άνθρωπος είναι η αιτία των πάντων κι ο χρόνος κυλάει γρήγορα.

Ποιους καινούργιους γίγαντες, ποιους ανεμόμυλους και δαίμονες δεν έκανες εσύ ο ίδιος να αναπτυχθούν με τη σιωπή σου, την αδιαφορία σου, τον εγωισμό σου; Αν μπορούσατε να γλείψετε την καρδιά μου θα δηλητηριαζόσαστε’.

Η τελευταία φράση δεν ήταν του Meschke. Την βρήκαν γραμμένη με αίμα στους τοίχους ενός από τα ναζιστικά στρατόπεδα του θανάτου. Όμως ο ΧΑΪΝΕΡ ΜΙΛΛΕΡ μας λέει: “Η καθυστερημένη εβραϊκή εκδίκηση με λάθος αντικείμενο”.

ΕΠΙΛΟΓΟΣ

       Στη διάρκεια των τελευταίων 50 χρόνων η κατακλυσμιαία πρόοδος της επιστήμης άνοιξε μα ολοένα και πιο βαθιά τάφρο ανάμεσα στις γνώσεις του ευρέως κοινού και στις γνώσεις που κατέχουν και χρησιμοποιούν οι ιθύνουσες ελίτ. Χάρη στη Βιολογία, τη Νευροβιολογία και την εφαρμοσμένη ψυχολογία το «σύστημα» έφτασε σε μια εξελιγμένη γνώση του ανθρώπινου όντος και από την άποψη της φυσιολογίας και από την άποψη της ψυχολογίας.

       Το «σύστημα» έφτασε να γνωρίζει το μέσο άνθρωπο καλύτερα από όσο γνωρίζει ο ίδιος τον εαυτό του.

Αυτό σημαίνει ότι στην πλειονότητα των περιπτώσεων το «σύστημα» ασκεί έναν πολύ πιο αυξημένο έλεγχο και επιβάλλεται με μια μεγαλύτερη ισχύ επάνω στα άτομα, στον ίδιο τον εαυτό τους.

       Ας ελπίσουμε σε εξελίξεις και ανακατατάξεις, σε ευρύτερους κοινωνικούς χώρους, στο αποκορύφωμα της νεωτερικότητας αλλά και στην παρακμή της, όπως τη βιώνουμε σήμερα.

   

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

 «Το κόστος της κρίσης και η άδικη κατανομή του στην Ελλάδα», 2009-2014.

ΗΡΑ ΕΜΚΕ ΠΟΥΛΟΠΟΥΛΟΥ

Εκδόσεις Βογιατζής

 «Η κρίση και τα ΜΜΕ»

ΓΙΩΡΓΟΣ ΠΛΕΙΟΣ

Εκδόσεις Παπαζήσης

 «Σήμερα η Τέχνη»

ΣΤΑΥΡΟΣ ΤΣΙΓΚΟΓΛΟΥ

Εκδόσεις Καστανιώτης

 «Φτωχοί άνθρωποι»

William T. Bolman

Εκδόσεις Κέδρος

 «Θέματα και πρόσωπα του σύγχρονου δράματος»

ΧΑΡΑ ΜΠΑΚΟΝΙΚΟΛΑ-ΓΕΩΡΓΟΠΟΥΛΟΥ

Εκδόσεις ΠΑΤΑΚΗ

 «Ο ΖΗΤΙΑΝΟΣ»

Ανδρέας Καρκαβίτσας

Εκδόσεις Νεφέλη

 «Ο ΛΟΥΣΙΑΣ»

Νίκος Χουλιάρας

Εκδόσεις Κέδρος

 «Άνθρωποι και ποντίκια»

Τζων ΣΤΑΪΝΜΠΕΚ

Εκδόσεις Γράμματα

 ΠΟΙΗΜΑΤΑ

ΑΛΛΕΝ ΓΚΙΝΣΜΠΕΡΓΚ

Εκδόσεις ΜΠΟΥΚΟΥΜΑΝΗ

 «Η πείνα»

ΚΝΟΥΤ ΧΑΜΣΟΥΝ

Εκδόσεις Μεταίχμιο

 «ΔΟΝ ΚΙΧΩΤΗΣ»

Θερβάντες Μιχαήλ

Εκδόσεις ΠΑΤΑΚΗ

 Αφιερώματα, Ξεκινώντας από τον Πώλανσκ

Whitman Walt (1819-1892)

Εκδόσεις Ηριδανός

 «Το θέατρο στ’ ακροδάχτυλα»

MICHAEL MESCHKE

Εκδόσεις Τυπωθήτω

 ΕΔΟΥΑΡΔΟΣ ΣΑΚΑΓΙΑΝ

Θανάσης Μουτσόπουλος

«Πινακοθήκη του νέου Ελληνισμού»

 ΤΟ ΖΩΝΤΑΝΟ ΘΕΑΤΡΟ

Ελένη Βαροπούλου

Εκδόσεις ΑΓΡΑ

 ΙΣΠΑΝΙΚΗ ΣΠΟΥΔΗ

Κώστα Τσιρόπουλου

Βιβλιοπωλείο της ΕΣΤΙΑΣ

 «Περιπλάνηση στη νεωτερικότητα» Georg Simmel

Εκδόσεις Αλεξάνδρεια

ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ

Ευχαριστώ πολύ όλους εκείνους τους καλλιτέχνες (σε χρόνια δύσκολα, στα οποία οι κοινωνικο - οικονομικές συνθήκες της εποχής, δεν ευνοούσαν καλλιτεχνικές εκφράσεις) που με πάθος και αγάπη δημιούργησαν την ΕΙΚΑΣΤΙΚΗ ΦΛΩΡΙΝΑ. Ευχαριστώ πολύ, όλους αυτούς που όνειρο και όραμά τους ήταν μια Σχολή Καλών Τεχνών στη Φλώρινα. Αγωνίσθηκαν και το πραγματοποίησαν. Ευχαριστώ πολύ, όλους τους καθηγητές μου. Σε κάποιους από αυτούς «είδα» την Ελλάδα που ονειρεύομαι!

Ευχαριστώ πολύ, όλους τους συμφοιτητές μου. Με κάποιους από αυτούς μας συνδέει μια «δυνατή» φιλία.

Βασιλική Σαμουηλίδου