Δήμητρα Σταυροπούλου - Ω(όν): Η γέννηση του σημείου

                          Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας

Τμήμα εικαστικών και εφαρμοσμένων τεχνών Φλώρινας

Ωόν: Η γέννηση του σημείου

¨ Του νου το μάτι δεν ψάχνει εντελώς ελεύθερα, αλλά προς ορισμένη υποδεικνυόμενη κατεύθυνση πηγαίνει και κοιτάζει. Τα διατηρηθέντα υπόλοιπα ή θραύσματα των σπασμένων πραγμάτων διακατέχουν, όχι σπάνια, κάτι πολύ αινιγματικό και ταυτόχρονα πιο υποβλητικό από το χαμένο όλο¨

                                                         Π. Κούρος

Το ενδιαφέρον μου για το κυκλικό σχήμα αποτέλεσε το έναυσμα για τη δημιουργία της πτυχιακής μου. Μέσα από έναν συνδυασμό πειραματισμών προσπαθούσα να αποτυπώσω και να κατανοήσω την καμπυλότητα του αυγού. Το σκληρό κέλυφος και το μαλακό και εύθραυστο εσωτερικό, είναι αυτό που σε κάνει να αναρωτιέσαι πώς από την ίδια τη φύση προστατεύεται η ζωή. Στην ουσία λοιπόν με απασχολεί το εσωτερικό που γεννάται και αναγεννιέται.

Ο κύκλος (ως κύκλο ζωής) έχουμε παρατηρήσει να έχει εμπνεύσει πολλούς καλλιτέχνες, ένας από αυτούς είναι ο Καντινσκυ, ο οποίος τον σηματοδοτεί ως σημείο. Το πρώτο μορφοπλαστικό  στοιχείο της δημιουργίας του κόσμου Σημείο/Γραμμή//Σχήμα/Φόρμα/Όγκο/Χώρο/Τοπίο/Τόπο/Σὐμπαν/Κόσμο.

Το έργο μου εξερευνά τη γέννηση του σημείου  έχοντας ως μέσω το αυγό. Δημιουργώντας ένα γυάλινο γλυπτό αυγό και συσχετίζοντάς το με το ερείπιο του Πέιου, τονίζεται η ευθραυστότητά του και προβάλλεται το εσωτερικό του. Σκοπός μου να φέρω αντιμέτωπο το κοινό  με την  έννοια του σημείου αλλά και το δημιουργό. Είτε ο δημιουργός είναι η φύση, είτε ο ίδιος ο καλλιτέχνης, είτε ο θεός, η εγκατάσταση δίνει την δυνατότητα στο κοινό να επιλέξει το δικό του σημείο καταστροφικής δημιουργίας.

                                                        Δήμητρα Σταυροπούλου

Συντονιστές:  Χ. Κοντοσφύρης – Θ. Ζωγράφος

Επόπτες:  Χ. Κοντοσφύρης - Φ. Καλαμάρας - Χ. Βοσκοπούλου

dimitrastavrop@yahoo.gr

https://dimitra-st-art3.webnode.gr/

Φλώρινα 2019

ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ  

Το σύμπαν είναι οργανωμένο και έμψυχο: οτιδήποτε δεν έχει καθορισμένα όρια είναι άμορφο και ταιριάζει στο χάος

ΠΥΘΑΓΟΡΑΣ

1.    Θέμα εργασίας περιγραφή ιδέας. Πως προέκυψε; Πως συσχετίζεται με την σπουδαστική πορεία;

     Το θέμα της διπλωματικής μου είναι η “γέννηση του σημείου” μέσα απ’ το αυγό, όπου προκύπτει από το ενδιαφέρον μου για το κυκλικό σχήμα και αυτό ήταν που αποτέλεσε το έναυσμα για τη δημιουργία της πτυχιακής εργασίας μου. Μέσα από έναν συνδυασμό πειραματισμών προσπάθησα να αποτυπώσω και να κατανοήσω την καμπυλότητα του αυγού. Το σκληρό κέλυφος και το μαλακό και “εύθραυστο” εσωτερικό, είναι αυτό που κάνει κάποιον να αναρωτιέται πώς από την ίδια τη φύση προστατεύεται η ζωή. Στην ουσία λοιπόν, αυτό που μου κέντρισε το  ενδιαφέρον, είναι το εσωτερικό που γεννάται και αναγεννιέται.

Σκοπός μου να αναδείξω τον δημιουργό αλλά και αυτό που γεννά. Ο κύκλος (ως κύκλος ζωής) έχουμε παρατηρήσει να έχει εμπνεύσει πολλούς καλλιτέχνες, ένας από αυτούς είναι ο Καντίνσκυ, ο οποίος τον σηματοδοτεί ως σημείο. Το πρώτο μορφοπλαστικό  στοιχείο της δημιουργίας του κόσμου με την εξής πορεία: Σημείο/Γραμμή /Φόρμα/Όγκο/Χώρο/Τοπίο/Τόπο/Σὐμπαν/Κόσμο.

Το έργο μου αποτελείται από ένα γυάλινο αυγό από θραύσματα, που εξερευνά τη γέννηση του σημείου. Συσχετίζοντάς το με το ερείπιο του κτηρίου Πέιου, τονίζεται η  ευθραυστότητα του και προβάλλεται το εσωτερικό του.  Σκοπός μου να φέρω αντιμέτωπο το κοινό  με την έννοια του σημείου αλλά και το δημιουργό. Είτε ο δημιουργός είναι η φύση, είτε ο ίδιος ο καλλιτέχνης, είτε ο θεός, η εγκατάσταση δίνει την δυνατότητα στο κοινό να επιλέξει το δικό του σημείο καταστροφικής δημιουργίας.


2.    Θεωρητική τεκμηρίωση με βάση τη βιβλιογραφία.

Ο Oρφισμός αποτελούσε μια προελληνική θρησκεία με γενάρχη τον Ορφέα. Επίσης είχε άμεση σχέση με τον θεό Διόνυσο, ο οποίος είναι “αποκαλυπτικός” θεός. Οι Ορφικοί διατύπωσαν το δόγμα της μετεμψύχωσης και καθιέρωσαν το μυστικισμό. Οι ίδιοι καθιέρωσαν την ήδη υπάρχουσα αριθμολογία κατά την Γεωμετρική περίοδο. Την αριθμολογία αυτή παρέλαβαν οι Πυθαγόρειοι και την έκαναν τρόπο σκέψης με τον Πυθαγόρα. Ο Πυθαγόρας ήταν δάσκαλος της λαϊκής Ελλάδας και ο Ορφέας της Ιερατικής. «η φιλοσοφία του Πυθαγόρα είναι η εφαρμογή της Ορφικής διδασκαλίας και γι΄αυτό το βασικό δόγμα του ήταν η αθανασία της ψυχής, η οποία με τη μετεμψύχωση αλλάζει διαρκώς υλικά σώματα και περνά σε ανώτερες βαθμίδες, ώσπου να φτάσει στο στάδιο της τελειότητας και να πάρει θέση μεταξύ των αθανάτων όντων. Σύμφωνα με τον ίδιο φιλόσοφο, το σύμπαν είναι οργανωμένο και έμψυχο: οτιδήποτε δεν έχει καθορισμένα όρια είναι άμορφο και ταιριάζει στο χάος. Για τον Πυθαγόρα όλος ο κόσμος είναι αρμονία και αριθμός.[1] Οι Πυθαγόρειοι έδωσαν μια σειρά αριθμών, ξεκινώντας από τη μονάδα και φτάνοντας στη δεκάδα, με κάποια συμβολική σημασία.»(Μπαλτογιάννης, 2002)

Αναφερόμαστε στο «κοσμικό αυγό» ή «ορφικό αυγό» το οποίο ανήκει στην κοσμοθεωρία των Ορφικών. Ο ορφισμός σαν θρησκευτική και φιλοσοφική ομάδα, χρησιμοποιεί αριθμούς και σύμβολα, περιμένοντας τη λύτρωση στην άλλη ζωή. Σε αντίθεση με τις άλλες ομάδες γίνεται πολύ περισσότερο προσιτός στις μεγάλες μάζες χάρη στο συμβολικό τρόπο έκφρασης. Στη συγκεκριμένη περίπτωση, ο αριθμός ταυτίζεται με γράμματα, όπως συμβαίνει με το αρχαίο αριθμητικό σύστημα που εφαρμόζεται ως το 100μ.χ. (Ι=1,ΙΙ=2,ΙΙΙ=3,ΙΙΙΙ=4,Π=5,ΠΙ=6,ΠΙΙ=7,ΠΙΙΙ=8,ΠΙΙΙΙ=9,Δ=10).

Δηλαδή με τρία μόνο σύμβολα (Ι,Π και Δ) σχηματίζεται το δεκαδικό σύστημα, το οποίο όμως αποτελεί και το δελφικό ορφικό πρότυπο μεταξύ των ΟΥΡΑΝΙΩΝ (Διάς -Δ) ΧΘΌΝΙΩΝ (Π-Περσεφόνη) και ΑΠΟΚΑΛΥΠΤΙΚΩΝ (Απόλλωνας-Ι-Μονάδα) θεών. Πρόκειται για τη σχέση μεταξύ Ολύμπου, Νεκρομαντείου και Δελφών, δηλαδή μεταξύ Ζωής (Ουράνιου) θανάτου (χθόνιου) και Μετεμψύχωσης (αποκαλυπτικού).

Η ορφική αυτή σχέση συμβολίζεται από το χώρο της Ελλάδας καθώς φαίνεται από τον άξονα που ενώνει το Νεκρομαντείο (θάνατος), το οποίο είναι η κύρια είσοδος στον Άδη, τους Δελφούς με το Αποκαλυπτικό Μαντείο και τη Δήλο (ζωή), όπου γεννήθηκε ο Απόλλωνας. Η Αθήνα βρίσκεται πάνω σε αυτόν τον άξονα, ο οποίος διέρχεται από την Ελευσίνα. Το 426 π.χ στη Δήλο (ζωή) εκκενώθηκαν όλοι οι τάφοι που υπήρχαν και απαγορεύτηκε πλέον να θάβονται οι νεκροί στο νησί. Μέσα δε από το αυτά τα γεωμετρικά σχήματα, πάνω στο γεωγραφικό χώρο της Ελλάδας, δημιουργείται η ορφική λατρεία του κοσμικού αυγού[2].

Τα συγκεκριμένα γεωμετρικά σχήματα σε συνδυασμό με τη μυθολογία δημιουργούν μια ενωτική σχέση μεταξύ των φυλών του Ελλαδικού χώρου σε όλη την ιστορική περίοδο. Σύμφωνα με τη λογική των Πυθαγορείων, μπορούν οι αριθμοί να γίνουν σχήματα και να συμβολίζουν διάφορες έννοιες.

Δηλαδή:

Ι= Μονάδα-Σημείο-Διανοητική Γνώση

ΙΙ= Δυάδα-Ευθεία-Πρώτο Μήκος-Επιστημονική γνώση

ΙΙΙ= Τριάδα-Τρίγωνο-Πρώτο Πλάτος-Γνώμη

ΙΙΙΙ= Τετράδα-Κύβος-Πρώτο ύψος-Αίσθηση

Έτσι μπορεί από τη συγκεκριμένη λογική να γίνει η φιλοσοφική θεωρία αρχιτεκτονική κατασκευή. Η συστηματοποιημένη σχεδίαση των πόλεων βασίζεται πλέον στην επιρροή που ασκούν οι Πυθαγόρειοι. Τα σημεία ενώνονται και σχηματίζουν την ευθεία, οι ευθείες την επιφάνεια και η επιφάνεια τον όγκο.[3]

3.    Αναφορές σε άλλους καλλιτέχνες

               Ο Ωγκύστ Ροντέν θεωρούσε ότι,  στο χέρι συγκεντρώνονται οι ζωτικές δυνάμεις του σώματος και ότι είναι το  σύμβολο της δράσης και της καλλιτεχνικής δημιουργίας. Τα αντιπροσωπευτικά του έργα είναι ¨Η κραταιά χείρ του θεού¨ και ¨Το χέρι του Ροντέν¨.  Toν Μικελανζελλο  με το έργο του ¨η δημιουργία του Αδάμ¨ αλλά και τον Εντουάρντο Τσιλίντα με το έργο του ¨Η χτένα του ανέμου¨. Ο Τσιλίντα αναφέρει «Το χέρι είναι η πιο πλούσια διάρθρωση του χώρου».

Με αφορμή  την έρευνά μου αυτή, μου δημιουργήθηκε η ανάγκη να πειραματιστώ και να «αποτυπώσω» την ενέργεια των δικών μου χεριών, ως σημείο αναφοράς για την καλλιτεχνική μου αναζήτηση και εξέλιξη. Έτσι άρχισα να φτιάχνω τα χέρια μου από γυψόγαζα σε διάφορες χειρονομίες. Στην αναζήτηση της φιλοσοφίας και άλλων καλλιτεχνών βρήκα τον Ντύρερ. Με αφορμή λοιπόν το έργο του ¨Προσευχή¨, όπου απεικονίζονται τα χέρια σε στάση προσευχής εξυμνώντας το θείο, οδηγήθηκα μορφολογικά στο σχήμα του αυγού. Εύκολα το οβάλ σχήμα που διαμορφώνεται από την ένωση των δακτύλων μας οδηγεί στο Κοσμογονικό ή Ορφικό αυγό.

Επικεντρωνόμαστε στο κρόκο του ίδιου του αυγού ως προς το σχήμα και ως ¨σημείο¨. Το σχήμα του κρόκου ως κύκλος συμβολίζει την αιωνιότητα, δηλαδή ότι ¨ο χώρος περικλείεται υποθετικά από μία μεγάλη κρυσταλοειδή σφαίρα, έξω απ την οποία δεν υπάρχει τίποτα… μέσα σε αυτή την άυλη σφαίρα συμβαίνει η δημιουργία και η διάλυση, η σύνθεση και η αποσύνθεση των πάντων¨.

4.    Μεθοδολογία: Τρόποι υλοποίησης της εικαστικής εργασίας, χρήση των υλικών, φύση των έργων

Η διπλωματική μου είναι εγκατάσταση. Αποτελείται από ένα γλυπτό γυάλινο αυγό το οποίο είναι τοποθετημένο πάνω στα ερείπια του κτηρίου Πέιου.

 «Τα ερείπια εμπνέουν αφηγήσεις. Οι αλληγορίες είναι στη σφαίρα της σκέψης, οι αφηγήσεις όπου τα ερείπια καλούνται να πουν είναι σχεδόν πάντα ιστορίες εξουσίας. Ακριβώς στην αποσπασματικότητά τους τα ερείπια επικαλούνται το μεγαλείο» (w. Benjamin).

Για τη δημιουργία του γλυπτού ακολούθησα την εξής διαδικασία: φουσκώνοντας ένα μπαλόνι διαμέτρου 60εκ.  και καλύπτοντας αυτό με γυψόγαζα, έφτιαξα το καλούπι του αυγού. Στη συνέχεια έκοψα το καλούπι σε δύο κομμάτια, τα πέρασα εσωτερικά  ένα στρώμα βαζελίνης και άρχισα να χτίζω τα κομμάτια γυαλιών όπως την πέτρα. Λόγω της καμπυλότητάς του, η διαδικασία έπρεπε να γίνει τμηματικά κολλώντας λίγα κομμάτια γυαλιών την φορά. Για τη συγκόλληση χρειάστηκα πολυεστέρα απλώνοντάς τον με ένα πινέλο μέχρι να στεγνώσει για να έχω το αποτέλεσμα  που επιθυμούσα. Έπειτα αφαίρεσα τη γυψόγαζα με προσοχή. Τέλος ένωσα τα δύο κομμάτια με  κρύα σιλικόνη.

5. Βιβλιογραφία - Δυκτιογραφία

• ·       Α. Γεωργόπουλος, Κ. Νικολάου Α. Δημητρίου, Κ, Γαβριλάκης, Γ. Μπλιώνης, (2013), «ΓΗ ένας μικρός και εύθραυστος πλανήτης», εκδ. Gutenberg, εκπαίδευση και περιβάλλον.
• ·       Γραμματικάκης Γιώργος, (2010), «Η αυτοβιογραφία του φωτός», Ηράκλειο:  Πανεπιστημιακές εκδόσεις Κρήτης.
• ·       Γιαννέτσου Σοφία, (2006), «Μεγάλοι ζωγράφοι – Ροντέν»,  Αθήνα: Βιβλιοθήκη τέχνης, Η καθημερινή.
• ·       Αrthur C. Danto, μετ. Μαριλένα Καρρά, (2004), «Η μεταμόρφωση του κοινοτόπου», Αθήνα: Μεταίχμιο,
• ·       Ευαγγελόπουλος Δημήτρης, (2003), «Ιερή γεωμετρία». Θεσσαλονίκη: Αρχέτυπο.
• ·       Μπαλτογιάννης Γεώργιος Β., (2002), «Ιερή αρχιτεκτονική – χθόνια και ουράνια». Αθήνα: Έσοπτρον.
• ·       W. Kandinsky, μετ. Έφη Μαλάκη – Σταθάκη, (1996), «Σημείο Γραμμή Επίπεδο», Αθήνα:  Δωδώνη.
• ·       Ι.Δ.Πασσά, (1968)«Τα Ορφικά». Αθήνα: Ήλιου,
• ·       ΗΣΙΟΔΟΣ (1966), «Θεογονία».  Oxford: M.L. West, Hesiod.Theogony,
• ·       «Ὀρφικοὶ Ὑμνοι» (1962) Berlin: W. Quandt, Orphei hymni,.
• ·       (1930), «Ὀρφικὰ Ἀργοναυτικά». Paris: G. Dottin, Les argonautiques d' Orphée,
• ·       ¨Rodin sculptures¨, εκ. Phaidon press
• 
  
• ·       Μαμαλίγκα Μαρία, (2008), «Η ιστορία των πιο διάσημων…αυγών», Το βήμα, 24 Νοεμβρίου 2008, Διαθέσιμο στο:   Η ιστορία των πιο διάσημων... αβγών - γνώμες - Το Βήμα Online (20 Οκτωβρίου 2018)
• ·       Πλωτίνος, (2014), «Το Ωόν (αυγό) αρχέτυπο σύμβολο της γέννησης του κόσμου», Μυθαγωγία, Κυριακή 21 Δεκεμβρίου 2014, Διαθέσιμο στο: http://mythagogia.blogspot.gr/2012/blog-post_21.html  ( 20 0κτωβρίου 2018)
• ·       Βισάλτης, (2010), «ΑΥΓΟ-ΑΝΟΙΞΗ-ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗ-ΓΟΝΙΜΟΤΗΤΑ», Ενάντια στη λήθη, Τρίτη 30 Μαρτίου 2010, Διαθέσιμο στο: http://www.visaltis.net/2010/03/blog-post_30.html  (21 Οκτωβρίου 2018)
• ·       Μήττα Δήμητρα, (2012), «ΚΟΣΜΟΓΟΝΙΑ/ΕΣ», Μορφές και Θέματα της Αρχαίας Ελληνικής Μυθολογίας, 2012, Διαθέσιμο στο:  http://www.greek-language.gr/digitalResources/ancient_greek/mythology/lexicon/introduction/page_004.html?nav=true (26 Οκτωβρίου 2018)
• ·       Ροσσολάτος Αντώνης, (2002), «Ένας περίπατος στο ηλιακό σύστημα», e-Telescope, 16 Ιανουαρίου 2002, Διαθέσιμο στο:  https://www.e-telescope.gr/science/astronomy/our-solar-system  (16 Νοεμβρίου 2018)
• ·       http://www.astro.auth.gr/~mplionis/Lecture2.pdf
• ·       http://9dim-rethymn.reth.sch.gr/contents_gr/scilab/1st_sci.fair/yardmodel.htm

---

[1] Γεώργιος Β. Μπαλτογιάννης, ¨Ιερή αρχιτεκτονική – χθόνια και ουράνια¨, εκδ. Έσοπτρον, Αθήνα 2002, σελ. 52-54

[2] Ι.Δ.Πασσά, ¨Τα Ορφικά¨. Εκ. Ήλιου, Αθήνα, σελ, 44-50     

[3] Γεώργιος Β. Μπαλτογιάννης, ¨Ιερή αρχιτεκτονική – χθόνια και ουράνια¨, εκδ. Έσοπτρον, Αθήνα 2002, σελ.55-57