αντικείμενα προς μελέτη ή ένα κοσμικό σύμπλεγμα
H διπλωματική μου εργασία αναφέρεται σ’ έναν μικρόκοσμο αντικειμένων. Η ιδέα προέκυψε από επίμονη παρατήρηση μικρών, ως προς τον άνθρωπο, αντικειμένων, κυρίως οργανικών. Κάθε φορά που κάτι μου τραβάει το ενδιαφέρον το συλλέγω. Έτσι λοιπόν ξεκίνησε μια συλλογή, ένα αρχείο φυσικών αντικειμένων. Οι δομές, οι φόρμες και τα μοτίβα που δημιούργησα στη συνέχεια είχαν αυτή την αφετηρία. Αρχικά, τα αποτύπωσα εικαστικά με ένα χαρακτικό το οποίο ήταν στην ουσία εννέα δείγματα μικροσκοπίου. Σε αυτό το σημείο των σπουδών μου (εαρινό εξάμηνο 3ου έτους) προέκυψε η ανάγκη να εκφραστώ στις τρεις διαστάσεις. Έτσι και έκανα. Τα πρώτα αντικείμενα που έφτιαξα αποτελούν ενστικτώδεις μορφές με μοτίβα της φύσης. Εστιάζοντας σε μια λεπτομέρεια που μου αρέσει προσπαθώ να την κάνω εμφανή, να την φανερώσω στους άλλους. Παρατηρώντας τέτοια στοιχεία στην φύση προσπαθώ να τα αναδείξω απομονώνοντάς τα σε στοιχειώδεις φόρμες. Αυτά τα στοιχεία που έχει η κάθε φόρμα νιώθω ότι αποτελούν έναν μικρόκοσμο. Απομονώνοντας όμως την εν λόγω φόρμα αν εστιάσουμε και μεγεθύνουμε την εικόνα μεγαλώνει η κλίμακα. Προσωπικά, αυτές οι λεπτομέρειες είναι ενδείξεις της ομορφιάς και η απλή παρατήρηση ενός οργανικού αντικειμένου, ή και όχι, μπορεί να σου ανασυστήσει την ζωή.
Αυτή η έντονη καθήλωση που βιώνω κάθε φορά που κοιτάζω ένα αντικείμενο της φύσης πιθανό να σχετίζεται με την χρυσή τομή, γεωμετρική αναλογία που υπάρχει στις δομές της φύσης και εκφράζεται με την ακολουθία Φιμπονάτσι (βλ. είδη φυλλοταξίας, όστρακα κλπ.). Σύμφωνα με αυτό αντιλαμβάνομαι ότι το μυαλό μου διακατέχει μια τάση σύνδεσης της τέχνης με την επιστήμη. Ως απόκριση σε αυτήν την κλίση ήρθε το μάθημα της μουσειολογίας στο οποίο έγινε αναφορά στα cabinets of curiosities και στην προσπάθειά τους για αναγωγή του σύμπαντος σε μικρογραφία. Η συλλογή αξιοπερίεργων αντικειμένων με στόχο την οπτική απόλαυση και την επιθυμία για γνώση συνάδει απόλυτα με τον τρόπο που αντιμετωπίζω ό,τι ονομάζω εγώ τέχνη.
Παράλληλα με τα cabinets of curiosities, με αφορά πολύ η μινιμαλιστική τέχνη. Μπορεί να έχουν μεγάλη χρονική απόκλιση, αλλά μορφολογικά βλέπω ομοιότητες. Στον μινιμαλισμό, πέρα από τα ίδια τα έργα, αυτό που έχει σημασία (και για μένα) είναι ότι οι καλλιτέχνες ξεκίνησαν να γράφουν και να αναπτύσσουν συγκεκριμένες ιδέες για τα έργα. Αρχικά, θα αναφερθώ στο γεγονός ότι ο Donald Judd αποφεύγει τον όρο «γλυπτική» και παρόλο που τα έργα του είναι τρισδιάστατα αναφέρει ότι έχουν μεγαλύτερη συγγένεια με την ζωγραφική. Την ίδια αντιμετώπιση έχω κι εγώ σχετικά με την εν λόγω ορολογία εμμένοντας στον όρο «αντικείμενο», υπονοώντας έτσι μια κυριολεκτική κατάσταση. Από την άλλη ο Robert Morris αποδέχεται τον όρο «γλυπτική», όπως φαίνεται και στο κείμενό του «Σημειώσεις για την γλυπτική», αλλά κάνει πολύ εύστοχες παρατηρήσεις σχετικά με την φόρμα και την υλικότητα. Όσον αφορά την κλίμακα, ο Morris σημειώνει ότι όσο μικρότερο είναι ένα αντικείμενο τόσο πιο οικείο είναι στον άνθρωπο. Αυτό συμβαίνει γιατί έχουμε σφαιρική ματιά του αντικειμένου, και η επεξεργασία της επιφάνειας που μπορεί να διαθέτει, αυτόματα αυτοπροβάλλεται μέσω του απόλυτου ελέγχου της απόστασής του από τους οφθαλμούς μας.
Σε εννοιολογικό πλαίσιο το θέμα της πτυχιακής σχετίζεται άμεσα με την μονάδα και το σύνολο. Ένα σύμπαν αποτελείται από άπειρα μικρότερα σημεία. Το σύνολο δηλαδή φτιάχνει μία μονάδα και η μονάδα εμπεριέχει ένα σύνολο. Μπορεί μετά τη μονάδα να ακολουθεί το δύο, αλλά ανάμεσά τους υπάρχουν άπειροι αριθμοί.
Ξεκινώντας την σκέψη μου από παρατηρήσεις ειδικών αντικειμένων περνάω στην εικόνα περί διαστήματος. Πιο συγκεκριμένα, με αυτήν την συνειδητοποίηση διαπίστωσα ότι αυτή είναι η επαγωγή. Αλλά η ιδέα μου γι’ αυτό που παρουσιάζω δεν τελειώνει εκεί. Ξεκινάει με επαγωγή, συνεχίζει με παραγωγή. Δηλαδή, εστιάζοντας στην δομή ενός φυσικού αντικειμένου μπορούμε να δούμε και την δομή ενός σύμπαντος (ας πούμε ότι μεγεθύνουμε τόσο που βλέπουμε τον πυρήνα ενός ατόμου και την τροχιά των σωματιδίων) και μέσα στο σύμπαν αυτό να βρούμε ένα άλλο αντικείμενο που εμπεριέχει την δομή ενός άλλου σύμπαντος κ.ο.κ. Δυνητικά ή όχι. Εν ολίγοις ένας διαρκής εγκιβωτισμός. Γι’ αυτόν τον λόγο θα τολμούσα να ανάγω το εγχείρημα αυτό σε εννοιολογικό. Η σκέψη και μόνο για τις άπειρες δυνητικές και μη, διακλαδώσεις και σχέσεις είναι ήδη ένα μεγάλο έργο για μένα, μάλλον κοσμικό.
Κατά την διάρκεια των ετών φοίτησης, η έρευνα καλλιτεχνών ήταν από τις αγαπημένες μου ασχολίες και απολαύσεις. Η αναφορικότητα είναι κάτι που με αφορά. Πέραν της διαδικασίας καθαυτής αλλά και σε σχέση με το ίδιο το έργο μου. Επομένως, οι καλλιτεχνικές μου (και όχι μόνο) αναφορές μπορεί να είναι αμέτρητες. Θα παραθέσω μερικές ουσιώδεις. Πρώτα θα ξεκινήσω με το έργο του Otto Dix Crater field near Dontrien lit up by flares (1924) το οποίο είναι ένα χαρακτικό που απεικονίζει κρατήρες με πολύ αληθοφανή τρόπο· οι όγκοι είναι πολύ ξεκάθαροι και φαίνεται ότι πρόκειται σαν ένα είδος καταγραφής ενός τοπίου. Μορφολογικά το εν λόγω έργο με επηρέασε πάρα πολύ ως προς την τοποθέτηση, τις υφές, την δομή, τις ποιότητες, τους όγκους και το γεγονός ότι είναι κοντά στην πραγματικότητα αλλά ταυτόχρονα είναι εμφανές ότι είναι ανθρώπινο έργο κι ότι δεν είναι ξεκάθαρη απομίμηση μιας φυσικής κατάστασης.
Otto Dix, Crater Field near Dontrien, Lit by Flares, from The War, 1924, 19.3x25.1 cm (plate)
Ύστερα θα αναφερθώ στην Eva Hesse, στα test pieces και στις άλλες φόρμες που έφτιαχνε (Accession II, 1968). Η ποιότητα των υλικών της είναι εμφανής καθώς και στοιχεία όπως η πυκνότητα και η επανάληψη είναι διακριτά.
Eva Hesse, (test pieces), 1967, Berkeley Art Museum & Pacific Film Archive
Ένα άλλο έργο που με καθόρισε ουσιαστικά είναι το Nail construction (1962) του Günther Uecker, το οποίο έχει κι αυτό στοιχεία που μου τραβάνε την προσοχή και δεν μπορώ να πάψω να το απολαμβάνω.
Günther Uecker, Nail Construction, 1962, canvas and wood, 60x52 cm, Peggy Guggenheim Collection
Θα αναφέρω επιγραμματικά άλλους καλλιτέχνες που έχω απολαύσει και με έχουν επηρεάσει για τους παραπάνω και άλλους λόγους:Anish Kapoor, Donald Judd, Robert Morris, Sol LeWitt, Joseph Kosuth, Rachel Whiteread, Vija Celmins, Pol Bury, Isamu Noguchi, Henry Moore, Barbara Hepworth, Henk Peeters, Alice Maher, Sigve Knutson, Elsa Mora, Αφροδίτη Δάφνου, Αριάδνη Πεδιωτάκη, Κλεοπάτρα Τσαλή. Καθώς επίσης και οι αρχαίες πέτρες που βρέθηκαν στη Σκωτία και χρονολογούνται μεταξύ 3200 και 2500 π.Χ., η Αφροδίτη του Willendorf αλλά και όπως ήδη προανέφερα τα cabinets of curiosities.Τα αρχικά αντικείμενα που έφτιαξα είχαν έναν προσωπικό χαρακτήρα, με αφορμή όμως την φύση. Θα φέρω ως παράδειγμα το πρώτο αντικείμενο που έφτιαξα που ήταν ο αχινός. Χρησιμοποίησα πηλό και καρφίτσες. Βασική φόρμα είναι το ημισφαίριο και χαρακτηριστικό του είναι η πυκνότητα και η επανάληψη. Εισχωρώντας τις καρφίτσες από το εσωτερικό προς το εξωτερικό του ημισφαιρίου, η ανάπτυξη των ισομεγεθών ακίδων δημιουργεί την συνθήκη του κρεβατιού με τα καρφιά των φακίρηδων· εφόσον το βάρος του αχινού μοιράζεται το ίδιο μέσω της κάθε καρφίτσας, η δύναμη που του ασκεί στην παλάμη είναι μικρή.Στη συνέχεια, ξεκίνησα να βγάζω καλούπια από τα φυσικά αντικείμενα που συνέλεγα κι έπειτα τα χύτευα με γύψο ή ακρυλικό στόκο. Η μονοτονία των συγκεκριμένων υλικών δίνει μεγαλύτερη ένταση στα χαρακτηριστικά του αντικειμένου, καθώς και το καλούπι δίνει την δυνατότητα της πολλαπλότητας των ομοιωμάτων. Ως απόρροια αυτών προέκυψαν και οι πιο ξεκάθαρες φόρμες, δηλαδή τα ημισφαίρια στα οποία προστίθεται ή αφαιρείται ένα άλλο ημισφαίριο. Πρόκειται για πιο μινιμαλιστικές εκδοχές δομών που παρατηρώ.Η σημασία των αντικειμένων συνεχίζεται και στο στήσιμό τους. Συγκεκριμένα, θα τα τοποθετήσω στον χώρο με τρεις διαφορετικούς τρόπους. Αρχικά, η απόθεσή τους θα γίνει στο πάτωμα έτσι ώστε να υπάρχει πανοραμική θέαση του συνόλου, αυτού του μικροσύμπαντος. Πρωτ’ απ’ όλα τα αντικείμενα θα τοποθετηθούν ως σύνολο, θα δημιουργούν δηλαδή νοητά ευθύγραμμα τμήματα μεταξύ τους, ως ένδειξη των πιθανών σχέσεων και διακλαδώσεων που διέπουν τον κόσμο. Ύστερα, κάποια άλλα αντικείμενα θα τοποθετηθούν σε μικρά βάθρα (ύψους 3, 5 εκ.), έτσι ώστε να απομονωθούν. Η χρήση του βάθρου δεν έχει στόχο την αναγωγή του εκθέματος σε γλυπτό ή απαραίτητα σε έργο, αυτό που επιθυμώ είναι να δοθεί προσοχή στο αντικείμενο μελέτης με προσδοκία ο καθένας να καταλάβει οτιδήποτε. Τέλος, τα υπόλοιπα αντικείμενα θα τοποθετηθούν σε ξύλινους κανάβους (τύπου τυπογραφικά συρτάρια), υπονοώντας έτσι το στοιχείο της τάξης, της κατανομής και της αρχειοθέτησης. Ταυτόχρονα, είναι μια νύξη στα cabinets of curiosities, στην περίοδο της Αναγέννησης γενικότερα, που ο άνθρωπος ξεκινάει να κατανοεί τον κόσμο γύρω του, να καταγράφει, να ταξινομεί και να αναζητά την γνώση. Έτσι οπτικά και διανοητικά θέλω να προκύπτει μια συλλογή, η οποία να είναι ένα κίνητρο για συνέχεια, καθώς μπορεί να βρίσκεται σε διαρκή εξέλιξη.
(μερικές) οπτικές αναφορές:
Eva Hesse, Inside I, 1967, acrylic, papier-mâché, wood, cord, wire, 30.5x30.5x30.5 cm, interior object - 7x21.5x23 cm
Rachel Whiteread, 12 Objects, 2010, 12 Etchings, 39x37.5 cm, published by Paragon Press
Pol Bury, Tiges, 1966, Construction with copper rods, wood panel and electric motor, 60x50x18 cm, Private Collection, Philadelphia
Sigve Knutson, Drawn molds, 2016, black silicone, stoneware, concrete, various dimensions
Alice Maher, Mound, 2000, rose thorns and wood, 16.5 x 17.8 x 21.6 cm
stones found in an area in Scotland, 3,200 BC to 2,500 BC, National Museums Scotland, Edinburgh
Elsa Mora, One hundred and one notions, 2018, paper and glue, variable size
1. Attention deficit hyperactivity disorder
2. Kleptomania
3. General adaptation syndrome
Levinus Vincent’s collection, 1715, illustration from the book Wondertooneel der natuur, tome 2
Oolitic limestone, 28,000 π.Χ. - 25,000 π.Χ., Naturhistorisches Museum, Vienna, Austria
το εικαστικό αποτέλεσμα:
Βιβλιογραφία
o Ν. Δασκαλοθανάσης (επιμ.), 2006. Από τη μινιμαλιστική στην εννοιολογική τέχνη. Μια κριτική ανθολογία, μτφρ. Ελεάννα Πανάγου, Αθήνα: Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών.
o D. Wade, 2012. Συμμετρία. Το στοιχείο της τάξης, μτφρ. Δέσποινα Δαμιανίδου, Αθήνα: Αλεξάνδρεια.
o S. Olsen, 2012. Η χρυσή τομή. Το μεγαλύτερο μυστικό της φύσης, μτφρ. Δέσποινα Δαμιανίδου, Αθήνα: Αλεξάνδρεια.
o E. Umberto, 2009. Η ομορφιά της λίστας, μτφρ. Δήμητρα Δότση - Ανταίος Χρυσοστομίδης, Αθήνα: Καστανιώτης.
o Α. Κανιάρη, 2015. Το φαινόμενο του μουσείου και το γεγονός της τέχνης. Το εικαστικό συμβάν και η ιστορία της τέχνης από τα cabinets of curiosities και το Salon στους νέους θεσμούς της τέχνης, Αθήνα: εκδ. Γρηγόρης.
o P. Valéry, 2005. Ο άνθρωπος και το κοχύλι,μτφρ. Ξενοφών Κομνηνός, Αθήνα: Ίνδικτος.
o Α. Μ. Κουρνιάτη, Ν. Κουρνιάτης, 2015.Η προοπτική στην αρχιτεκτονική απεικόνιση, Τζιόλας.
o Χ. Κανελλοπούλου (επιμ.), 2015. Σύγχρονη τέχνη και αρχείο, Αθήνα: AICA Hellas.
o J. Rancière, 2008. Ο χειραφετημένος θεατής, Αθήνα: Εκκρεμές.
o G. W. Leibniz, 1997. Η μοναδολογία, Θεσσαλονίκη: Υπερίων.
o E. Hanappe, 2008. Selective knowledge, Αθήνα: ΜΙΕΤ.
o Κ. Ruhrberg., Μ. Schneckenburger , C. Fricke , K. Honnef, 2005. Art of the 20th century. Painting, Sculpture, New Media, Photography, Vol. II, Cologne: Taschen.
Δικτυογραφία
bratitchanna@gmail.com
@reversedsalmon
Άννα Βράτιτς
Φλώρινα, 2019
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου