Η διπλωματική εργασία RECONFIGURE SPACE αποτελεί μια μελέτη της χωρικής αντίληψης. Μέσω μιας site-responsive προβολής όπου με γνώμονα την γεωμετρία και τα δομικά χαρακτηριστικά του κτηρίου, παρουσιάζεται μια εναλλακτική πραγματικότητα στους χώρους της οπτικής κουλτούρας. Λαμβάνοντας υπόψιν ότι το κοινό σήμερα είναι εξοικειωμένο με την προβολή, όμως με την μορφή του κινηματογράφου, όπου παρακολουθεί παθητικά από προκαθορισμένη θέση, ο θεατής καλείται να περιηγηθεί και να αλληλεπιδράσει με το έργο με σκοπό να επαναπροσδιορίσει την σχέση του με τον χώρο. Το ερώτημα που τίθεται είναι τι συμβαίνει όταν η προβαλλόμενη εικόνα έχει δημιουργηθεί σε συνάρτηση με την επιφάνεια και τον χώρο προβολής και ποιες είναι οι επιπτώσεις όσον αφορά το ρόλο του θεατή και την εμπειρία του στο χώρο;
1.Θέμα της εργασίας.
Η διπλωματική εργασία, RECONFIGURE SPACE,
αποτελεί μια μελέτη της χωρικής αντίληψης. Παρουσιάζεται με την μορφή
εγκατάστασης και μέσω μιας site - responsive προβολής όπου με γνώμονα την
γεωμετρία και τα δομικά χαρακτηριστικά του κτηρίου, παρουσιάζεται μια
εναλλακτική πραγματικότητα στους χώρους της οπτικής κουλτούρας. Λαμβάνοντας
υπόψιν ότι το κοινό σήμερα είναι εξοικειωμένο με την προβολή, όμως με την μορφή
του κινηματογράφου, όπου παρακολουθεί παθητικά από προκαθορισμένη θέση, ο
θεατής καλείται να περιηγηθεί και να αλληλεπιδράσει με το έργο με σκοπό να
επαναπροσδιορίσει την σχέση του με τον χώρο. Το ερώτημα που τίθεται είναι τι
συμβαίνει όταν η προβαλλόμενη εικόνα έχει δημιουργηθεί σε συνάρτηση με την
επιφάνεια και τον χώρο προβολής και ποιες είναι οι επιπτώσεις όσον αφορά το ρόλο του θεατή και την εμπειρία του στο
χώρο;
Η επιλογή του συγκεκριμένου θέματος αποτελεί
απόρροια των ενδιαφερόντων μου και των τομέων ενασχόλησής μου κατά την
σπουδαστική μου πορεία. Πρόκειται για έναν συνδυασμό των ερευνών μου αναφορικά
με την έννοια του χώρου. Με αφορμή έργα
προηγούμενων ετών, προέκυψαν ερωτήματα
που έθεσαν την βάση για τη διπλωματική εργασία. Πως προσδιορίζεται η
σχέση μεταξύ του χώρου και του σώματος. Πως το σώμα του θεατή αναδιοργανώνει το
χώρο; Και κατ' επέκταση, ποιες είναι οι συνέπειες που ενδέχεται να υπάρχουν λόγω της αλληλεπίδρασης
ανθρώπου και περιβάλλοντος;
2. Θεωρητική τεκμηρίωση του
θέματος.
Με αφορμή το έργο της διπλωματικής εργασίας,
μου δόθηκε η ευκαιρία μελέτης της χωρικής λειτουργίας των συστημάτων προβολής
της εικόνας.
Από τα
αρχικά στάδια της έρευνας έγινε ξεκάθαρο ότι η κινηματογραφική πρακτική
επηρεάζει σημαντικά όποια προσπάθεια σύνδεσης του απτικού / πραγματικού χώρου
της προβολής και του δυνητικού χώρου της προβαλλόμενης εικόνας, καθώς και τη
σχέση του θεατή με την οθόνη. Ωστόσο, η κλασική συνθήκη θέασης προϋποθέτει μια
σκοτεινή αίθουσα, όπου ο περιβάλλων χώρος υποβαθμίζεται και όλα τα μάτια είναι
στραμμένα προς την επιφάνεια προβολής. Αντίθετα, στα έργα του διευρυμένου κινηματογράφου
συναντούμε χωρικές διατάξεις και συστήματα προβολής της εικόνας που αποκλίνουν
από την κλασική συνθήκη θέασης έτσι ώστε να ενθαρρύνεται η συμμετοχή του θεατή.
Θεατής
Η
χωρική λειτουργία της οθόνης περιλαμβάνει τη σχέση του θεατή με την οθόνη- επιφάνεια προβολής. Μπορούν να οριστούν, δύο είδη θέασης, η παθητική
θέαση, που χαρακτηρίζεται από το περιβάλλον της κινηματογραφικής αίθουσας, τη
προκαθορισμένη και σταθερή θέση του
θεατή και τη μη δυνατότητα παρέμβασης στην εξέλιξη του έργου. Και την ενεργή
θέαση, όπου το κοινό αλληλεπιδρά με το φως της προβαλλόμενης εικόνας. Στα πλαίσια του μοντέρνου
κινηματογράφου, η παθητική προσήλωση του θεατή στο έργο αντικαθίσταται από την
ενεργητική και κριτική σκέψη. Ωστόσο, η έννοια της ενεργής θέασης στο έργο
αναφέρεται στην ενεργοποίηση του θεατή,
που ενθαρρύνεται να μελετήσει και να εξερευνήσει το έργο καθώς εντάσσεται ο ίδιος στον
μηχανισμό παραγωγής της εικόνας. Σύμφωνα με τον Γάλλο θεωρητικό Dominique
Paini, η εικόνα παράγεται με δύο τρόπους: είτε με την ένταξή της σε κάποιου
τύπου υλικό υπόβαθρο είτε με την προβολή. Στην πρώτη περίπτωση η εικόνα είναι
ορατή λόγω του γενικού φωτισμού του χώρου, στη δεύτερη η φωτεινή δέσμη διαπερνά
την εικόνα και τη μεταφέρει από την πηγή της προβολής στην επιφάνεια προβολής.
Προβολή
Η σύγχρονη σημασία της λέξης «προβολή» είναι η
απόδοση στα ελληνικά της αγγλικής λέξης project και της γαλλικής projeter,
δηλαδή «εμφανίζω σε οθόνη με μηχανή προβολής» Ετυμολογικά, οι λέξεις «project»
και «projeter» προέρχονται από το λατινικό projectum (κάτι που προεξέχει),
μετοχή του proicere (ρίχνω προς τα εμπρός). Η απεικόνιση ενός συνόλου σημείων
σώματος ή επιφάνειας σε ένα άλλο επίπεδο, όπως ορίζεται στη γεωμετρία,
παραπέμπει στην αναπαράσταση ενός απτικού τρισδιάστατου αντικειμένου σε μια
δυσδιάστατη εικόνα.
Εγκατάσταση
Η εγκατάσταση δημιουργεί μια
αμοιβαία σχέση μεταξύ θεατή και έργου, έργου και εκθεσιακού χώρου, χώρου και
θεατή, Όπως οποιοδήποτε έργο τέχνης βρίσκεται σε διάλογο με τον χώρο στον οποίο
εκτίθεται. Ιστορικά η ακαδημαϊκή τέχνη απαιτεί από τον θεατή σεβασμό,
περισυλλογή και κατάνυξη. Όμως, στα πλαίσια των πρωτοποριακών κινημάτων της
εποχής του μεσοπολέμου αναθεωρείται η στάση απέναντι στο καλλιτεχνικό έργο,
παράλληλα με τις αντίστοιχες κοινωνικές αλλαγές. Ο Marcel Duchamp μιλά
για την έννοια της συμμετοχής του θεατή στο έργο: «η τέχνη ορίζεται από το
πλαίσιο που την περιβάλλει και ολοκληρώνεται με την ανταπόκριση του θεατή».
Ο
Mark Rosenthal στο βιβλίο του Understanding Installations, χωρίζει τις εγκαταστάσεις σε
δυο κατηγορίες: Εγκαταστάσεις που γεμίζουν τον χώρο και εγκαταστάσεις που
ορίζονται από ένα συγκεκριμένο χώρο. Τα έργα που ανήκουν στη πρώτη κατηγορία
είναι δυνατόν να μεταφερθούν σε άλλες τοποθεσίες γιατί το νόημα τους προκύπτει από την σχέση μεταξύ των στοιχείων που τα
αποτελούν. Το περιβάλλον γύρω από το έργο είναι συνήθως ουδέτερο και δεν
αναφέρεται στην περιγραφή της εγκατάστασης. Αντίθετα, στα έργα που ορίζονται
από το περιβάλλον τους, όπως για παράδειγμα η land art, σχετίζονται άμεσα με
την εκάστοτε τοποθεσία και δεν είναι δυνατόν να μεταφερθούν.
Λαμβάνοντας υπόψιν τα χαρακτηριστικά και τον
τρόπο που έχουν αντιμετωπίσει άλλοι καλλιτέχνες (θεμελιώδεις έννοιες για το
έργο όπως ο χώρος, ο θεατής η προβολή κτλ.), επιλέγω το έργο να λάβει χώρα σε
μία μεγάλη άδεια αίθουσα. Ο ίδιος ο χώρος αρχικά λειτουργία χαοτικά για τον
θεατή καθώς βρίσκεται σε ένα σκοτεινό χώρο μεγάλων διαστάσεων που πιθανότατα
επισκέπτεται για πρώτη φορά. Η αίθουσα βρίσκεται ακόμη στο στάδιο κατασκευής,
τα δομικά στοιχεία του κτηρίου είναι εμφανή κάτι που έρχεται σε απόλυτη αρμονία
με το προβαλλόμενο βίντεο του έργου, το οποίο αποτελείται από ένα μια σύνθεση 3d animation, όπου με την χρήση απλών
γεωμετρικών σχημάτων και pattern, καταφέρνουν, μέσω της
προβολής να αναδομούν και να ανασχηματίζουν τον χώρο. Η προβολή χρησιμοποιείται
με ένα τρόπο ώστε να ντύσει τα γυμνά δοκάρια και τούβλα του κτηρίου και να τα
μετατρέψει, από σκελετό του κτηρίου, σε οπτικά ερεθίσματα που εξυπηρετούν το
μέρος του έργου που αφορά τον θεατή και την εμπειρία του με τον χώρο, επίσης ο
θεατής είναι ελεύθερος να κινηθεί στο χώρο και να αλληλεπίδρασει με το έργο
επιπροσθέτως η διάρκεια του βίντεο τον καλεί να παραμείνει στον χώρο για μεγάλο
χρονικό διάστημα, στοιχείο που επαυξάνει την αλληλεπίδραση και την εμπειρία του
θεατή.
Ο τίτλος του έργου Reconfigure Space αναφέρεται τόσο στον ανασχηματισμό που
οπτικά συμβαίνει στην εγκατάσταση αλλά και
στην έννοια του χώρο για τον θεατή μετα την εμπειρία του με το έργο.
3. Αναφορές σε άλλους
καλλιτέχνες.
Οι σημαντικότερες επιρροές μου όσον αφορά τη
διπλωματική εργασία είναι οι εξής:
- Ο Olafur Eliasson, τόσο για την πολυμεσικότητά
του και την ερευνά του γύρο από το χώρο και την εμπειρία του θεατή, αλλά και για το πρόσφατο έργο του «reality projector» Marciano Art Foundation’s
Theater Gallery,2018, όπου σε μια άδεια αίθουσα ενός παλιού θεάτρου χρησιμοποιεί
κινούμενους προβολείς στο σκελετό του κτηρίου με σκοπό να δημιουργήσει μια νέα εικόνα και μια διαφορετική αίσθηση για τον
χώρο.
- Ο Bill Viola, κυρίως για τις προβολικές εγκαταστάσεις
πολλαπλών επιπέδων.
- Ο Antony Gormley για
τις ιδέες του γύρο από τον θεατή και την εμπειρία του σαν ένα σώμα στον χώρο
και ειδικότερα για το έργο του Blind Light, Hayward Gallery, London, 2007.
- Η ομαδική έκθεση Space Shifters, Hayward Gallery, London,2018
4. Μεθοδολογία: Τρόποι υλοποίησης της εικαστικής εργασίας,
χρήση των υλικών, φύση των έργων.
Η εικαστική εργασία έχει τη
μορφή εγκατάστασης, η παρουσίαση γίνεται σε μία άδεια αίθουσα μήκους 32μ.
πλάτους 12μ. και ύψους σχεδόν 6 μέτρων. Η επιλογή ενός τόσο μεγάλου χώρου
εξυπηρετεί τόσο τη δυνατότητα μιας προβολής αλλά και το κομμάτι του έργου που
αφορά την χωρική αντίληψη του θεατή καθώς η κλίμακα μεταξύ ανθρώπινου σώματος
και έργου είναι ασυνήθιστα διαφορετική. Το μέγεθος της προβολής υπολογίζεται
σχεδόν στα 72 τετραγωνικά μέτρα. Για την υλοποίηση του έργου χρησιμοποιείται
ένας προτζέκτορας. Η προβαλλόμενη εικόνα έχει την μορφή 3d animation, χρησιμοποιώντας το κτήριο ως
επιφάνεια προβολής, σε ένα πρόγραμμα τρισδιάστατης σχεδίασης δημιουργήθηκαν
συνθέσεις γεωμετρικών σχημάτων αλλά και pattern που μέσω τις προβολής «ντύνουν» το εσωτερικό
ενός μη ολοκληρωμένου κτηρίου. Η διάρκεια του βίντεο ξεπερνά τα 20 λεπτά
δίνοντας στον επισκέπτη αρκετό χρόνο για να περιηγηθεί στο χώρο και να
αλληλεπιδράσει με το έργο.
5. Βιβλιογραφικές αναφορές
Nathalie Heinich, 2015,Το Παράδειγμα της Σύγχρονης Τέχνης,
Πλέθρον.
Bourriauld, Nicolas, 2014, Σχεσιακή Αισθητική,
Αθήνα: ΑΣΚΤ.
Walker John, 2010, Η τέχνη στην εποχή των μέσων μαζικής
επικοινωνίας, University Studio Press.
Michael Fried, Art and
Objecthood: Essays and Reviews Chicago and London: University of Chicago Press,
1998.
Rosenthal, M. (2003).
Understanding Ιnstallation
Αrt : from Duchamp to Holzer. Munich: Prestel.
Meigh – Andrews, C.
(2006). A History of Video art – The Development of Form and Function. Oxford
Grau, O. (2003).
Virtual Art – From Illusion to Immersion. Cambridge - Massachusetts, London -
England: The MIT Press.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου