Κάσση Κυριακή "Πρόσωπα που ζουν στις παρυφές της κοινωνίας" ΜΕΡΟΣ ΙΙΙ " Ο μαύρος μοναχός"

 

«Τι υπέροχος καιρός σήμερα! Δεν μπορώ να αποφασίσω:   Να φτιάξω    τσάι ή να    κρεμαστώ»;           ΑΝΤΟΝ ΤΣΕΧΟΦ

  

Και η απορία αιωρείται, σαν τον απαγχονισμένο στο δέντρο:  Τι είναι άραγε αυτό που συνθέτει το αξιακό σύστημα για τους ανθρώπους που ζουν στην εύθραυστη διελκυστίνδα του κοινωνικά αποδεκτού ή του κοινωνικά απορριπτέου; Υφίσταται αξιακό σύστημα ή δρα μέσα από τις μύχιες αναδιπλώσεις του υποσυνειδήτου, αναδυόμενο σε στιγμές «ακραίων επιλογών», όπου οι νευροσυνόψεις του εγκεφάλου καλούνται να «διαλέξουν στρατόπεδο»;

            *Η έρευνά μου στοχεύει στο φιλοσοφικό υπόβαθρο της εργογραφίας του Τσέχοφ και όχι στην ελαφρώς εξεζητημένη εμβάθυνση, που καθιστά τον πολυσχιδή συγγραφέα συνεχώς «της μόδας» (χωρίς, φυσικά, αυτό να ενδιέφερε ποτέ τον ίδιο), από διάφορους απολιτίκ διασκευαστές, σε εναλλακτικές θεατρικές σκηνές, όπου νεόκοποι εραστές της σκηνής δράττονται της ευκαιρίας να κραυγάσουν και να ολοφύρονται  με στόμφο, ξεδιπλώνοντας τις ακροβατικές τους ικανότητες.

Στους αντίποδες, αυτό που θα απασχολήσει αυτή την ενότητα, δεν είναι η «νόρμα» ή το «νορμάλ», αλλά η διερεύνηση του τι ορίζεται ως  abnormal (αφύσικο ή μη φυσιολογικό).Εν προκειμένω, ο Τσέχοφ, έχοντας πλήρη επίγνωση της πρωτοποριακής του σκέψης, εστιάζει με ζέση την αναζήτησή του στη ύπαρξη ψυχοπαθολογικών αιτίων σε αυτό που ονονμάζουμε «ένθεη μανία» ή κατ’άλλους, δημιουργικό ορμέμφυτο. Μιας τέτοιας  συνομοταξίας άτομα απαντώνται με συχνότητα, ανάμεσα σε ανθρώπους που καταγίνονται με την ποίηση και την λογοτεχνία. Η νουβέλα «ο μαύρος μοναχός» ανήκει στα λιγότερο ευρέως διαδεδομένα έργα του: Διαπραγματεύεται μέσα από την συμπαράθεση ποιητικών εικόνων το φαινόμενο της καθόδου ενός διανοουμένου στο παράλογο και τη παράνοια. Με την πένα του γιατρού-επιστήμονα, με τις πρώιμες ψυχαναλυτικές ανησυχίες και συνάμα , του αξεπέραστου και τρυφερού ψυχογράφου και ακαταπόνητου ανθρωπιστή, ο Ρώσος συγγραφέας μας εισάγει στην ιστορία του Κοβρίν, μιας αμφιλεγόμενης προσωπικότητας. Ο Κοβρίν είναι η ενσάρκωση του εν δυνάμει διανοουμένου, που ζει στις παρυφές της κοινωνίας,  ακροβατώντας πάνω στην λεπτή κλωστή που διαχωρίζει την μεγαλοφυία από την τρέλα.

                 

   «(…)Ένας μοναχός με μαύρο ρούχο, με λευκόγκριζα μαλλιά, μαύρα φρύδια και με σταυρωμένα στο στήθος τα χέρια, πέρασε δίπλα από τον Κοβρίν. (…) Αφού τραβήχτηκε δυο-τρεις σάζινες, κοίταξε εξεταστικά τον Κοβρίν, τον χαιρέτισε με το κεφάλι και του χαμογέλασε ευγενικά και ταυτόχρονα πονηρά  (…) Ο Κοβρίν  πίστευε πώς είναι ο εκλεκτός του Θεού, θυμήθηκε με ζωντάνια όλες τις προηγούμενες συνομιλιές του με τον μαύρο μοναχό και ήθελε να μιλήσει , αλλά από το στόμα του ανέβλυζε αίμα κατευθείαν στο στήθος του.»

Στον καμβά της αλληγορίας υφαίνεται το αδιέξοδο: Ο «μαύρος μοναχός» είναι μια οπτασία που έχει επινοήσει το συσκοτισμένο του μυαλό και του εμφανίζεται κατ’αποκλειστικότητα, διεγείροντας όλες τις αισθήσεις του με άγριο σαρκασμό:  Ο Τσέχοφ  ταυτίζει  την εμφανιζόμενη οπτασία , με το διαταραγμένο υποσυνείδητο ενός παροπλισμένου μεγαλοφυούς (ή ενός φρενοβλαβούς με κρίσεις μεγαλείου;).

 Ο «μαύρος μοναχός» αποτελεί  για τον ήρωα της νουβέλας όλα όσα θεωρεί ότι δεν κατέκτησε στην ζωή, του, την ακόρεστη διανοητική του μεγαλομανία και τον οδηγεί με σίγουρα βήματα στην αυτοκαταστροφή( Εγκαταλείπει  την θέση του πανεπιστημιακού, και αποδιώχνει όλους όσους τον αγαπούσαν, απομένοντας βαριά και ανεξήγητα άρρωστος).  Η αυτοαναίρεσή του, αφήνει τον υπαινιγμό του ο συγγραφέας, συμπίπτει χρονικά, με την απόκτηση της ψυχικής του ελευθερίας. Έτσι αποκαθίσταται στον Κοβρίν η  ένδεια εσωτερικής  γαλήνης. Την ίδια ακριβώς στιγμή που αφήνει την τελευταία του πνοή.

«(…) Ο Κοβρίν είναι πια νεκρός, αλλά στο πρόσωπό του έχει μείνει εκεί παγωμένο ένα μακάριο χαμόγελο…» 

 

Πιστή στην αφηγηματική μου οπτική, δούλεψα με το μελάνι και τους μαρκαδόρους την εικόνα της πρώτης συνάντησης του Κοβρίν με την οπτασία του μοναχού σε χαρτί ακουαρέλας. Η διάσταση 32Χ45 cm είναι μια ενσύνειδη επιλογή, διότι οι ογκώδεις διαστάσεις, κατά την κρίση μου, περιορίζουν σε εκφραστικότητα όσα θέλω να εξιστορήσω και διαταράσσουν την αλληλεπίδρασή μου με το θέμα μου. Πριν την εικαστική αποτύπωση, προηγείται εμβριθής μελέτη ή επαναφορά σε ζητήματα ιδεών που με έχουν απασχολήσει στο παρελθόν.