«Πριν την ανακάλυψη του σπηλαίου Chauvet, πιστεύαμε ότι υπήρχε μία εξέλιξη της τέχνης, από τις απαρχές έως σήμερα. Αυτό το σπήλαιο αποτελεί τη σαφή απόδειξη για το αντίθετο…
Όλα ήταν εδώ, από την αρχή…»
Το Σάββατο, 25 Απριλίου, ένα ακριβές αντίγραφο του σπηλαίου Grotte Chauvet, το οποίο «διακοσμείται» από τα παλιότερα δείγματα τοιχογραφιών στον κόσμο, άνοιξε τις πόρτες του για το κοινό. Σε απόσταση μόλις λίγων χιλιομέτρων από το πραγματικό σπήλαιο στα νότια της Γαλλίας στην περιοχή Αρντές(Ardèche), οι εμπνευστές του έργου ευελπιστούν να μας προσφέρουν μια όσο το δυνατόν πιστή εικόνα του πραγματικού φυσικού χώρου.
Αυτός ο εξαιρετικής σημασίας ιστορικός θησαυρός, αποκαλύφτηκε το Δεκέμβριο του 1994 από μία ομάδα ερασιτεχνών σπηλαιολόγων (Jean-Marie Chauvet, Éliette Brunel και Christian Hillaire). Οι τοιχογραφίες που έφεραν στο φως όταν ερεύνησαν το σπήλαιο, απεικονίζουν 425 φιγούρες ζώων από 14 διαφορετικά είδη (αρκούδες σπηλαίων, τριχωτοί ρινόκεροι, αιλουροειδή, πάνθηρες, κουκουβάγιες…). Δημιουργίες που έχουν ηλικία 36.000 ετών, γεγονός που καθιστά τις τοιχογραφές αυτές τις παλιότερες στον κόσμο.
Σημαντική είναι η συμβολή των σύγχρονων καλλιτεχνών οι οποίοι κλήθηκαν να επιμεληθούν τα πιστά αντίγραφα των προϊστορικών σχεδίων του Chauvet. Τα σχέδια αυτά τοποθετήθηκαν στο σπήλαιο – αντίγραφο.
Ο Alain Dalis και ο Gilles Tosello είναι δύο από τους εικαστικούς που ανέλαβαν αυτήν «την ευθύνη» να ξαναδημιουργήσουν τις αρχέτυπες ζωγραφιές του σπηλαίου. Η μαρτυρία τους μετά από αυτήν τη μοναδική καλλιτεχνική πρόκληση είναι εξαιρετικά σημαντική, αφού για την επίτευξη του καλύτερου δυνατού αποτελέσματος κλήθηκαν να μπουν στη θέση των πραγματικών δημιουργών και να δημιουργήσουν με τα ίδια μέσα….γυρνώντας 36.000 χρόνια πίσω!
Το σημαντικό αυτό καλλιτεχνικό επίτευγμα παρουσίασε στην έκδοση του CNRS (Εθνικό Κέντρο Επιστημονικής Έρευνας Γαλλίας) η Laure Cailloce.
Αυτός ο εξαιρετικής σημασίας ιστορικός θησαυρός, αποκαλύφτηκε το Δεκέμβριο του 1994 από μία ομάδα ερασιτεχνών σπηλαιολόγων (Jean-Marie Chauvet, Éliette Brunel και Christian Hillaire). Οι τοιχογραφίες που έφεραν στο φως όταν ερεύνησαν το σπήλαιο, απεικονίζουν 425 φιγούρες ζώων από 14 διαφορετικά είδη (αρκούδες σπηλαίων, τριχωτοί ρινόκεροι, αιλουροειδή, πάνθηρες, κουκουβάγιες…). Δημιουργίες που έχουν ηλικία 36.000 ετών, γεγονός που καθιστά τις τοιχογραφές αυτές τις παλιότερες στον κόσμο.
Σημαντική είναι η συμβολή των σύγχρονων καλλιτεχνών οι οποίοι κλήθηκαν να επιμεληθούν τα πιστά αντίγραφα των προϊστορικών σχεδίων του Chauvet. Τα σχέδια αυτά τοποθετήθηκαν στο σπήλαιο – αντίγραφο.
Ο Alain Dalis και ο Gilles Tosello είναι δύο από τους εικαστικούς που ανέλαβαν αυτήν «την ευθύνη» να ξαναδημιουργήσουν τις αρχέτυπες ζωγραφιές του σπηλαίου. Η μαρτυρία τους μετά από αυτήν τη μοναδική καλλιτεχνική πρόκληση είναι εξαιρετικά σημαντική, αφού για την επίτευξη του καλύτερου δυνατού αποτελέσματος κλήθηκαν να μπουν στη θέση των πραγματικών δημιουργών και να δημιουργήσουν με τα ίδια μέσα….γυρνώντας 36.000 χρόνια πίσω!
Το σημαντικό αυτό καλλιτεχνικό επίτευγμα παρουσίασε στην έκδοση του CNRS (Εθνικό Κέντρο Επιστημονικής Έρευνας Γαλλίας) η Laure Cailloce.
Σκηνή με άλογα
Δημιουργός ο Gilles Tosello, εικαστικός και ειδικός σε θέματα προϊστορίας
«Αυτό το έργο με πλάτος 2,5 μέτρα, είναι απόσπασμα μιας τοιχογραφίας που απαριθμεί περίπου πενήντα ζώα. Υλοποιήθηκε με ξυλάνθρακα από μία μεγάλη κυκλική κίνηση, της οποίας γνωρίζουμε τη χρονική σειρά χάρη στην τοποθέτηση των γραμμών. Οι προϊστορικοί καλλιτέχνες ξεκίνησαν από τους ρινόκερους κάτω δεξιά, ύστερα σχεδίασαν τους βούβαλους και τέλος τα άλογα. Η σύνθεση ήταν προσχεδιασμένη: η γραμμή της κοιλιάς του τελευταίου αλόγου χαμηλά, διακόπτεται ακριβώς από το κέρατο του ρινόκερου, γεγονός που δείχνει ότι η τοποθέτηση του αλόγου δεν είναι καθόλου τυχαία: προοριζόταν για το κέντρο της σκηνής. Το στήριγμα είχε προετοιμαστεί από πριν: το στρώμα του καφέ πηλού που καλύπτει τα ασβεστολιθικά πετρώματα του σπηλαίου είχε ξυστεί. Ωστόσο, σε συγκεκριμένα σημεία, υπολείμματα πηλού έμειναν ανέπαφα: ανακατεμένα με τον άνθρακα (κάρβουνο) δίνουν διαφορετικές αποχρώσεις προς το καφέ ή το πράσινο… Έτσι έχουμε μπροστά μας μια πραγματική συμπεριφορά καλλιτέχνη: αυτοί οι άνθρωποι εκμεταλλεύονται τα εμπόδια και τα χρησιμοποιούν προς όφελός τους.
Για να αναπαράγω αυτή τη σκηνή, στράφηκα στις τεχνικές της εποχής. Σχεδίασα τα ζώα ακριβώς με την ίδια σειρά, με το ίδιο υλικό: ξυλάνθρακα από δασικό πεύκο το οποίο έφτιαξα ο ίδιος καίγοντας κλαδιά. Χάραξα τις γραμμές με το κάρβουνο, μετά τις πίεσα με το δάχτυλο για να αποδώσω όγκο και γκρίζο χρώμα όπως έκαναν οι άνθρωποι της εποχής. Για τις εκφραστικές λεπτομέρειες όπως τα μάτια ή τα αυτιά, οι καλλιτέχνες έξυναν ελαφρώς το κάρβουνο με ένα πυριτόλιθο ώστε να ξεπροβάλει το άσπρο χρώμα από τον ασβεστολιθικό τοίχωμα του σπηλαίου.
Χρειάστηκε κι εγώ ο ίδιος να προσαρμοστώ και να χρησιμοποιήσω μεταλλικά εργαλεία αφού η ρητίνη που χρησιμοποιείται για τη σκηνή στο αντίγραφο είναι πολύ πιο σκληρή από το τοίχωμα του σπηλαίου. Θέλοντας να μείνω όσο το δυνατόν πιο κοντά στο αυθεντικό έργο, ξεπατίκωσα με όση μεγαλύτερη ακρίβεια γινόταν τι εικόνες που ήθελα να αναπαράγω στο τοίχωμα με τη βοήθεια βίντεοπροβολής. Αλλά αργότερα δούλεψα με πιο ελεύθερο τρόπο, συμβουλευόμενος φωτογραφίες από το πραγματικό σπήλαιο, ώστε να βρω την ενέργεια της κίνησης…Ο σκοπός της αναπαραγωγής δεν ήταν ένα «σχολικό» αντίγραφο, αλλά έπρεπε να ξαναβρώ το συναίσθημα που εκπέμπει το πραγματικό έργο.
Για να αναπαράγω αυτή τη σκηνή, στράφηκα στις τεχνικές της εποχής. Σχεδίασα τα ζώα ακριβώς με την ίδια σειρά, με το ίδιο υλικό: ξυλάνθρακα από δασικό πεύκο το οποίο έφτιαξα ο ίδιος καίγοντας κλαδιά. Χάραξα τις γραμμές με το κάρβουνο, μετά τις πίεσα με το δάχτυλο για να αποδώσω όγκο και γκρίζο χρώμα όπως έκαναν οι άνθρωποι της εποχής. Για τις εκφραστικές λεπτομέρειες όπως τα μάτια ή τα αυτιά, οι καλλιτέχνες έξυναν ελαφρώς το κάρβουνο με ένα πυριτόλιθο ώστε να ξεπροβάλει το άσπρο χρώμα από τον ασβεστολιθικό τοίχωμα του σπηλαίου.
Χρειάστηκε κι εγώ ο ίδιος να προσαρμοστώ και να χρησιμοποιήσω μεταλλικά εργαλεία αφού η ρητίνη που χρησιμοποιείται για τη σκηνή στο αντίγραφο είναι πολύ πιο σκληρή από το τοίχωμα του σπηλαίου. Θέλοντας να μείνω όσο το δυνατόν πιο κοντά στο αυθεντικό έργο, ξεπατίκωσα με όση μεγαλύτερη ακρίβεια γινόταν τι εικόνες που ήθελα να αναπαράγω στο τοίχωμα με τη βοήθεια βίντεοπροβολής. Αλλά αργότερα δούλεψα με πιο ελεύθερο τρόπο, συμβουλευόμενος φωτογραφίες από το πραγματικό σπήλαιο, ώστε να βρω την ενέργεια της κίνησης…Ο σκοπός της αναπαραγωγής δεν ήταν ένα «σχολικό» αντίγραφο, αλλά έπρεπε να ξαναβρώ το συναίσθημα που εκπέμπει το πραγματικό έργο.
Η σκηνή με τα λιοντάρια
Δημιουργός Gilles Tosello
Αυτή η σκηνή, απόσπασμα από την μεγάλη τοιχογραφία με τα λιοντάρια, η οποία βρίσκεται στο βάθος του σπηλαίου, απεικονίζει τον πιο αμφισβητήσιμο κυνηγό της Προϊστορίας. Οι καλλιτέχνες επικεντρώνονται στο βλέμμα και στα κεφάλια των λιονταριών στα οποία έδωσαν ανθρωπομορφικό προφίλ, ώστε να μπορούμε να πούμε ότι επρόκειτο για την αναπαράσταση αυτών των ιδίων κάτω από τα χαρακτηριστικά των ζώων… Ενώ η σκηνή διαβάζεται από δεξιά προς αριστερά∙ σύμφωνα με την τοποθέτηση των γραμμών γνωρίζουμε ότι οι καλλιτέχνες σχεδίασαν από αριστερά προς τα δεξιά, αρχίζοντας από τους βίσονες, κάτι που ενισχύει την άποψη ότι πρόκειται περί σύνθεσης. Τα λιοντάρια φτάνουν από τα δεξιά και ακολουθούν τους βίσονες που μοιάζουν να δραπετεύουν προς τα εμάς που κοιτάμε τη σκηνή. Είναι ένα οπτικό τρίγωνο, ένας εκλεπτυσμένος τρόπος να συμπεριλάβουν το θεατή ή τον καλλιτέχνη στη σκηνή.
Όλη η πολυπλοκότητα της αναπαραγωγής βρίσκεται στο βλέμμα των λιονταριών. Η ένταση και η κατεύθυνση κάθε βλέμματος βασίζεται αποκλειστικά στην ισορροπία μαύρου/άσπρου. Χρειάστηκε να κάνω πολλές ρυθμίσεις και παρεμβάσεις μέχρι να αποδώσω την πρόθεση των καλλιτεχνών οι οποίοι χάραξαν αυτά τα χαρακτηριστικά με απόλυτα αυθόρμητο τρόπο! Για μένα δεν υπάρχει αμφιβολία: αυτά τα σχέδια έγιναν με μια κίνηση από ανθρώπους που ξέρουν πού πάνε και η αλληλουχία των κινήσεων γίνεται γρήγορα και επαγγελματικά. Πρέπει να είχαν δουλέψει πολύ, να είχαν εξασκηθεί πολύ για να έχουν μια τέτοια ικανότητα στην ανάταση του χεριού.
Πόσοι μπορεί να δούλεψαν για την τοιχογραφία με τα λιοντάρια ή αυτή με τα άλογα; Θα έλεγα όχι πολύ, δύο, ίσως και τρεις∙ δεν θα γινόταν μόνο ένας. Υπάρχει μία ενότητα ύφους αλλά και κοινές λεπτομέρειες σε συγκεκριμένα ζώα ή σκηνές, ο τρόπος σχεδίασης ενός ματιού, μιας γωνίας ενός μάγουλου, ένα σαγόνι… προδίδουν την παρουσία του ίδιου ατόμου σε διαφορετικά σημεία.
Όλη η πολυπλοκότητα της αναπαραγωγής βρίσκεται στο βλέμμα των λιονταριών. Η ένταση και η κατεύθυνση κάθε βλέμματος βασίζεται αποκλειστικά στην ισορροπία μαύρου/άσπρου. Χρειάστηκε να κάνω πολλές ρυθμίσεις και παρεμβάσεις μέχρι να αποδώσω την πρόθεση των καλλιτεχνών οι οποίοι χάραξαν αυτά τα χαρακτηριστικά με απόλυτα αυθόρμητο τρόπο! Για μένα δεν υπάρχει αμφιβολία: αυτά τα σχέδια έγιναν με μια κίνηση από ανθρώπους που ξέρουν πού πάνε και η αλληλουχία των κινήσεων γίνεται γρήγορα και επαγγελματικά. Πρέπει να είχαν δουλέψει πολύ, να είχαν εξασκηθεί πολύ για να έχουν μια τέτοια ικανότητα στην ανάταση του χεριού.
Πόσοι μπορεί να δούλεψαν για την τοιχογραφία με τα λιοντάρια ή αυτή με τα άλογα; Θα έλεγα όχι πολύ, δύο, ίσως και τρεις∙ δεν θα γινόταν μόνο ένας. Υπάρχει μία ενότητα ύφους αλλά και κοινές λεπτομέρειες σε συγκεκριμένα ζώα ή σκηνές, ο τρόπος σχεδίασης ενός ματιού, μιας γωνίας ενός μάγουλου, ένα σαγόνι… προδίδουν την παρουσία του ίδιου ατόμου σε διαφορετικά σημεία.
Οι τρεις λέαινες
Δημιουργός ο Alain Dalis, εικαστικός
«Το σπήλαιο Chauvet ήταν καταφύγιο αρκούδων πριν και μετά το πέρασμα των προϊστορικών ανθρώπων. Ακολουθούσαν τα τοιχώματα για να οδηγηθούν στο σκοτάδι τα οποία και ουρούσαν. Αυτό φαίνεται σε αυτή τη σκηνή της οποίας το κάτω μέρος είναι σαν στιλβωμένο με πολλές μικρές τρύπες. Το να αναπαράγω ακόμη κι αυτές τις λεπτομέρειες ήταν ακόμη μια πρόκληση! Για να σχεδιάσω αυτή τη σκηνή η οποία απεικονίζει τρεις λέαινες-δύο μαύρες και μία της οποίας ξεχωρίζουμε μόνο τη κόκκινη γραμμή της ράχης- χρησιμοποίησα κάρβουνο από δασικό πεύκο που έφτιαξα μόνος μου και οξείδιο του σιδήρου. Φαίνεται εδώ πώς οι προϊστορικοί καλλιτέχνες εκμεταλλεύτηκαν τα ανάγλυφα σημεία του τοιχώματος, χρησιμοποιώντας οικειοθελώς ένα κοίλωμα του βράχου για να απεικονίσουν το ισχίο της λέαινας. Υπάρχει μία τάση στην καμπύλη της ράχης των αιλουροειδών…τα αισθανόμαστε έτοιμα να
αναπηδήσουν! Για τη χάραξη μιας συνεχής γραμμής σε αυτή τη σκηνή με 2,5 μέτρα μήκος χρειάζεται να κάνεις τουλάχιστον τρία βήματα- αυτό μαρτυρά μια απίστευτη ικανότητα αυτών των ανθρώπων. Για μένα αυτή η σκηνή με τις λέαινες είναι ένα από τα σημαντικότερα αριστουργήματα του σπηλαίου. Είναι πολύ σύγχρονο και εκλεπτυσμένο: μία κίνηση και όλα έχουν ειπωθεί! Θα μπορούμε να το συγκρίνουμε με την κίνηση του Matisse. Ή έχουμε να κάνουμε με έναν Μιχαήλ Άγγελο ή με ανθρώπους που δούλεψαν πολύ μέχρι να μπορούν να αποδίδουν με τέτοιο τρόπο…
Γνωρίζω καλά το σπήλαιο Lascaux έχοντας συμμετάσχει στην αποκατάσταση του Lascaux 2, πριν από λίγα χρόνια. Ανάμεσα στις τοιχογραφίες του Chauvet (36.000 έτη) και τις ζωγραφιές του Lascaux (18.000 έτη), διαπιστώνουμε μία πραγματική εξέλιξη. Στο σπήλαιο Lascaux οι χρωστικές ουσίες είχαν εμφυσηθεί, είχαν το χρόνο για να δημιουργήσουν σαφή σχέδια. Στο Chevaux οι καλλιτέχνες δούλευαν με το κάρβουνο, απευθείας πάνω στο βράχο, με μία πολύ δυναμική κίνηση. Αισθανόμαστε επίσης πως και η σχέση με τη φύση είναι διαφορετική, Στο Lascaux, τα ζώα είναι στιλιζαρισμένα, ενίοτε και σαν logo, υπάρχει μία απόσταση μεταξύ του ανθρώπου και της φύσης. Στο Chauvet μαντεύουμε μια λεπτή παρατήρηση του άγριου ζώου- στις κινήσεις και το βλέμμα- που αναδεικνύει ότι αυτοί οι άνθρωποι ήταν πολύ κοντά στη φύση και έβλεπαν αυτά τα ζώα σχεδόν σαν ένα κομμάτι της ζωής τους».
αναπηδήσουν! Για τη χάραξη μιας συνεχής γραμμής σε αυτή τη σκηνή με 2,5 μέτρα μήκος χρειάζεται να κάνεις τουλάχιστον τρία βήματα- αυτό μαρτυρά μια απίστευτη ικανότητα αυτών των ανθρώπων. Για μένα αυτή η σκηνή με τις λέαινες είναι ένα από τα σημαντικότερα αριστουργήματα του σπηλαίου. Είναι πολύ σύγχρονο και εκλεπτυσμένο: μία κίνηση και όλα έχουν ειπωθεί! Θα μπορούμε να το συγκρίνουμε με την κίνηση του Matisse. Ή έχουμε να κάνουμε με έναν Μιχαήλ Άγγελο ή με ανθρώπους που δούλεψαν πολύ μέχρι να μπορούν να αποδίδουν με τέτοιο τρόπο…Γνωρίζω καλά το σπήλαιο Lascaux έχοντας συμμετάσχει στην αποκατάσταση του Lascaux 2, πριν από λίγα χρόνια. Ανάμεσα στις τοιχογραφίες του Chauvet (36.000 έτη) και τις ζωγραφιές του Lascaux (18.000 έτη), διαπιστώνουμε μία πραγματική εξέλιξη. Στο σπήλαιο Lascaux οι χρωστικές ουσίες είχαν εμφυσηθεί, είχαν το χρόνο για να δημιουργήσουν σαφή σχέδια. Στο Chevaux οι καλλιτέχνες δούλευαν με το κάρβουνο, απευθείας πάνω στο βράχο, με μία πολύ δυναμική κίνηση. Αισθανόμαστε επίσης πως και η σχέση με τη φύση είναι διαφορετική, Στο Lascaux, τα ζώα είναι στιλιζαρισμένα, ενίοτε και σαν logo, υπάρχει μία απόσταση μεταξύ του ανθρώπου και της φύσης. Στο Chauvet μαντεύουμε μια λεπτή παρατήρηση του άγριου ζώου- στις κινήσεις και το βλέμμα- που αναδεικνύει ότι αυτοί οι άνθρωποι ήταν πολύ κοντά στη φύση και έβλεπαν αυτά τα ζώα σχεδόν σαν ένα κομμάτι της ζωής τους».
Η σκηνή με το χαραγμένο άλογο
Δημιουργός Alain Dalis
«Μία από τις ιδιαιτερότητες του σπήλαιου Chauvet, είναι ότι το τοίχωμα είναι μαλακό, κυρίως στα σημεία όπου ο ασβέστης είναι καλυμμένος με ένα στρώμα πηλού. Αρκεί να πιέσουμε ελαφρώς για να εμφανιστεί το άσπρο χρώμα. Εδώ οι χαράξεις πραγματοποιήθηκαν ή απευθείας με το δάχτυλο-όπως στην περίπτωση της κοιλιάς, της ουράς, του ρύγχους του αλόγου που απεικονίζεται στη σκηνή- ή με τη βοήθεια εργαλείων όπως ένα ραβδί ή ένα σπασμένο κόκαλο. Τρίβοντας τον πηλό, με το δάχτυλο ή με κάποιο εργαλείο έπεσαν δεξιά αριστερά ψήγματα της ύλης που έμειναν εκεί ανέγγιχτα για 36.000 χρόνια…
Για να αναδημιουργήσουμε αυτούς τους σωρούς της ύλης και αυτήν την εντύπωση φρεσκάδας, χρησιμοποίησα μια ρητίνη πολύ εύκαμπτη που στεγνώνει μέσα σε λίγες μέρες. Στην κοιλιά του αλόγου, παρατηρούμε πέντε παράλληλες γραμμές : ο καλλιτέχνης μιμείται προφανώς τις νυχιές της αρκούδας που βρίσκουμε σχεδόν παντού μέσα στο σπήλαιο.
Πριν την ανακάλυψη του σπηλαίου Chauvet, πιστεύαμε ότι υπήρχε μία εξέλιξη της τέχνης, από τις απαρχές έως σήμερα. Αυτό το σπήλαιο αποτελεί τη σαφή απόδειξη για το αντίθετο. Όλα ήταν εδώ, από την αρχή: η χρήση της γραμμής, με λιγότερη ή περισσότερη πίεση, οι τεχνικές της προοπτικής, η ρεαλιστική ή μη απεικόνιση…Εάν δημιουργούσαμε αφηρημένα σχήματα πριν από 36.000 χρόνια, είμαστε μπροστά από ένα πραγματικό έργο τέχνης, μ’ένα πολύ σύγχρονο ύφος.
Για να αναδημιουργήσουμε αυτούς τους σωρούς της ύλης και αυτήν την εντύπωση φρεσκάδας, χρησιμοποίησα μια ρητίνη πολύ εύκαμπτη που στεγνώνει μέσα σε λίγες μέρες. Στην κοιλιά του αλόγου, παρατηρούμε πέντε παράλληλες γραμμές : ο καλλιτέχνης μιμείται προφανώς τις νυχιές της αρκούδας που βρίσκουμε σχεδόν παντού μέσα στο σπήλαιο.
Πριν την ανακάλυψη του σπηλαίου Chauvet, πιστεύαμε ότι υπήρχε μία εξέλιξη της τέχνης, από τις απαρχές έως σήμερα. Αυτό το σπήλαιο αποτελεί τη σαφή απόδειξη για το αντίθετο. Όλα ήταν εδώ, από την αρχή: η χρήση της γραμμής, με λιγότερη ή περισσότερη πίεση, οι τεχνικές της προοπτικής, η ρεαλιστική ή μη απεικόνιση…Εάν δημιουργούσαμε αφηρημένα σχήματα πριν από 36.000 χρόνια, είμαστε μπροστά από ένα πραγματικό έργο τέχνης, μ’ένα πολύ σύγχρονο ύφος.
Επιμέλεια: Εύα Τζιμούρτα
Πηγή: https://lejournal.cnrs.fr, art 22
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου