Τελικά, υπάρχουν ή δεν υπάρχουν γοργόνες;

Μία ανακοίνωση από την ομοσπονδιακή Υπηρεσία Ωκεανών και Ατμόσφαιρας των ΗΠΑ (NOAA) που αναφέρει ότι «ουδέποτε υπήρξαν ενδείξεις για υδρόβια ανθρωποειδή» ήρθε να ταράξει τα νερά στον μακρύ μύθο για τα ανθρωπόμορφα πλάσματα που έχουν στοιχειώσει τις φαντασιώσεις πολλών λαών για πολλούς αιώνες. Τι οδήγησε όμως αυτή την ομοσπονδιακή υπηρεσία να προχωρήσει σε μία τέτοια ανακοίνωση;
Αφορμή ήταν μία δίωρη εκπομπή στο κανάλι Animal Planet με τίτλο Mermaids: The body found. Η εκπομπή αυτή, ναι μεν «διαφημίστηκε» από το κανάλι ως «επιστημονική φαντασία», αλλά ήταν «βασισμένη σε πραγματικά γεγονότα και επιστημονικές θεωρίες». Εν συντομία, τα δύο πραγματικά γεγονότα που υποστηρίζει στην προβολή του το τηλεοπτικό πρόγραμμα ήταν οι δοκιμές του αμερικανικού πολεμικού ναυτικού την δεκαετία του 1990 σε σόναρ, οι οποίες οδήγησαν στους μαζικούς θανάτους φαλαινών, αλλά και το γεγονός ότι το 1997, επιστήμονες της NASA, κατέγραψαν ένα μυστηριώδη ήχο στα βάθη του Ειρηνικού Ωκεανού.

Τα δύο αυτά «γεγονότα», μαζί με πάμπολλες θεωρίες συνωμοσίας αλλά και τοπικούς μύθους που κυκλοφορούν, έκαναν αρκετούς να εγκαλέσουν τη NOAA και άλλους αμερικανικούς ομοσπονδιακούς φορείς, λέγοντας ότι αποκρύπτουν την αλήθεια και τα πειράματα που έχουν πραγματοποιηθεί από καιρό εις καιρούν με θέμα τις… γοργόνες. Πολλοί θα σκεφτείτε πως η παραπάνω είδηση είναι άλλο ένα περιστατικό τηλεοπτικής αμερικανικής υστερίας. Αν όμως καθίσουμε και σκεφτούμε πόσο πίσω στον χρόνο μας πάει ο μύθος της γοργόνας, ίσως να δούμε τα πράγματα λίγο… αλλιώς.
Η πρώτη μυθολογική αναφορά στις γοργόνες χρονολογείται το 1000 π.Χ. στην Ασσυρία. Ο μύθος θέλει την θεά Αταγάρτις, μητέρα της βασίλισσας Σεμίραμις, να είναι ερωτευμένη με ένα βοσκό τον οποίο σκότωσε κατά λάθος. Θλιμμένη για το γεγονός, βούτηξε σε μία λίμνη για να πάρει τη μορφή ψαριού και να κρύψει μέσα στο νερό τη ντροπή της. Τα νερά, όμως, δεν μπορούσαν να κρύψουν τη θεϊκή ομορφιά της. Έτσι, πήρε την μορφή ψαριού από τη μέση και κάτω, ενώ παρέμεινε μία πανέμορφη γυναίκα από τη μέση και πάνω.
Πολύ περισσότερο γνωστή και οικεία είναι για εμάς η ιστορία της αδελφής του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Ο μύθος θέλει τη Θεσσαλονίκη, να μεταμορφώνεται σε γοργόνα όταν πέθανε ο αδελφός της. Ζούσε στο Αιγαίο πέλαγος και όταν συναντούσε κάποιο πλοίο, ρωτούσε τους ναυτικούς «Ζει ο Βασιλιάς Αλέξανδρος;» και η απάντηση που ήθελε να λάβει από τους ναύτες ήταν «Ζει και βασιλεύει και τον κόσμο κυριεύει». Με αυτή την απάντηση ήταν ευχαριστημένη και ηρεμούσε τα νερά και ευχόταν στο πλοίο καλό ταξίδι. Οποιαδήποτε άλλη απάντηση προκαλούσε τον θυμό της, με αποτέλεσμα να προκαλεί θαλασσοταραχή και να οδηγεί τους ναύτες σε βέβαιο θάνατο.
Το ταξίδι στους μύθους και τις ιστορίες για γοργόνες, αν αποφασίσει κανείς να το ακολουθήσει, θα τον οδηγήσει στις Χίλιες και μία Νύχτες, τα γνωστά αραβικά παραμύθια, στη Βρετανική λαογραφία, την αρχαία Κίνα, όπου οι γοργόνες ήταν το όνειρο κάθε ψαρά, καθώς τα δάκρυά τους μεταμορφώνονται σε πολύτιμα μαργαριτάρια. Οι σκανδιναβικές χώρες έχουν μία ιδιαίτερη σχέση με τις γοργόνες και γι αυτό φταίει το διάσημο παραμύθι του Hans Christian Andersen «Η μικρή γοργόνα». Αυτό ήταν και η αφορμή για την ταινία από τον Walt Disney και όσες ακολούθησαν μετά από αυτή.
Είτε όμως αποτελούν την φαντασίωση ψαράδων και ναυτικών, είτε ήταν οι περίφημες Σειρήνες που προσπαθούσαν να αποπλανήσουν τον Οδυσσέα, είτε είναι οι μούσες παραμυθάδων, ζωγράφων, μουσικών και ποιητών, οι γοργόνες είναι από τα «μυθικά» πλάσματα που έχουν απασχολήσει τη φαντασία μας για τουλάχιστον 3000 χρόνια. Πράγμα που μας κάνει να αναρωτιόμαστε: Πώς μπορεί ένας μύθος να είναι τόσο ζωντανός, αν δεν έχει έστω κάποια ψήγματα αλήθειας;
Πηγές: NOAA, Discovery, in.gr, wikipedia, Gods and Monsters, Digitallife