Ιστορική αναδρομή ψυχοπαθολογίας

α) Προϊστορικοί Χρόνοι: Κατά τους προϊστορικούς χρόνους δεν γίνονταν διάκριση μεταξύ σωματικών και ψυχικών διαταραχών.
Και για τα δύο είδη διαταραχών υπεύθυνα θωρούνταν τα κακά πνεύματα που έμπαιναν στα σώματα των ανθρώπων, η μαγεία ή η εκδίκηση ενός παραμελημένου πνεύματος.

Εκείνα τα χρόνια (4000-5000 π.Χ.) αναπτύχθηκε και η τεχνική του τρυπανισμού κατά την οποία άνοιγαν τρύπες στο κεφάλι του ψυχικά ασθενούς ατόμου ώστε το κακό πνεύμα που έχει εγκλωβιστεί στο κεφάλι του να βρει μια διέξοδο διαφυγής. Η τεχνική του τρυπανισμού συνεχίστηκε σε μερικές περιοχές μέχρι και στο μεσαίωνα. Ταυτόχρονα μαζί με το τρυπανισμό χρησιμοποιούταν και τελετές εξορκισμού των «δαιμονισμένων» τεχνική που απαντάται και σήμερα.

β) Αρχαία Ελλάδα:
Στην αρχαία Ελλάδα ο Ιπποκράτης θεώρησε την ψυχοπαθολογία σαν το αποτέλεσμα της αλληλεπίδρασης τεσσάρων χυμών: αίμα, μαύρη χολή, κίτρινη χολή και φλέγμα. Ο Ιπποκράτης πρώτος περιέγραψε τις βασικές ψυχικές διαταραχές-τις λεγόμενες φρενίτιδες- με ονόματα που χρησιμοποιούνται μέχρι σήμερα. Την ίδια περίπου εποχή ο Αριστοτέλης προτείνει το θέατρο για την κάθαρση από τις ψυχικές ασθένειες. Βλέπουμε λοιπόν πως στην Αρχαία Ελλάδα μπήκαν οι βάσεις για τη σύγχρονη ψυχοπαθολογία και ψυχοθεραπεία.

γ) Ρωμαϊκή Εποχή:
Στη Ρωμαϊκή εποχή θεσπίστηκαν ελαφρυντικά μέτρα για όσους πάσχουν από ψυχικές ασθένειες και λίγο αργότερα λειτούργησαν τα πρώτα ιδρύματα για την θεραπεία τω ψυχικά ασθενών. Επίσης, στη ρωμαϊκή περίοδο περιγράφηκαν και ταξινομήθηκαν πολλές ψυχολογικές διαταραχές.

δ) Μεσαίωνας:
Χαρακτηριστικά του Μεσαίωνα (5ος-16ος αιώνας) είναι α) η συνέχιση τω απόψεων της Ελληνιστικής περιόδου περί χυμών (αίμα, μαύρη χολή, κίτρινη χολή και φλέγμα), χρωματισμένων με προκαταλήψεις , ηθικολογία και φανατική θρησκευτικότητα και β) η συνέχιση της παραμέλησης και της σκληρής συμπεριφοράς προς τον ψυχασθενή. Εξαίρεση αποτελούν οι Άραβες οι οποίοι με βάση την Μουσουλμανική πίστη ότι ο ψυχασθενής είναι αγαπητός και διαλεγμένος από το θεό αναπτύσσουν ανθρωπιστική αντιμετώπιση και δημιουργούν άσυλα για τους ψυχασθενείς. Αλλά οπωσδήποτε στην Ευρώπη τα χαρακτηριστικά της εποχής αυτής είναι η δαιμονολογία _ η ψυχική ασθένεια είναι έργο του διαβόλου_ η αστρολογία και η θεραπεία με εξορκισμούς.

ε) Αναγέννηση:
Η επικράτηση της λογικής και της επιστημονικής σκέψης άλλαξε το τοπίο την περίοδο της Αναγέννησης (15ος-17ος αιώνας). Τότε μπήκαν οι βάσεις για τον ανθρωπισμό, ένα φιλοσοφικό κίνημα που δίνει έμφαση στην ανθρώπινη ευημερία και στην μοναδικότητα του ατόμου. Μέχρι τότε τα περισσότερα άσυλα ήταν σε άθλια κατάσταση και οι εγκλεισμένοι σε αυτά ήταν δεμένοι, υποσιτιζόμενοι κι ακόμη σε κάποιες περιπτώσεις επιδεικνύονταν στο κοινό σαν ζώα ενός αλλόκοτου ζωολογικού κήπου. ?Όμως σύμφωνα με τον ανθρωπισμό της αναγέννησης οι άνθρωποι δεν είναι δαιμονισμένοι αλλά ψυχικά ασθενείς που χρήζουν θεραπείας. Μια σειρά μεθόδων θεραπείας αντανακλούν αυτό το ανθρωπιστικό πνεύμα. Το 1563 ο Γιόχαν Βέγερ δημοσίευσε ένα βιβλίο εναντίον της θεωρίας της μαγείας. Το βιβλίο του κατακρίθηκε και απαγορεύτηκε από τη εκκλησία και την πολιτεία, αλλά αποδείχτηκε να είναι ο πρόδρομος της επικράτησης του ανθρωπισμού στην ψυχική υγεία.

στ) Το Κίνημα της Αναμόρφωσης (18ος και 19ος αιώνας):
Στη Γαλλία τον 18ο αιώνα ένας Γιατρός ονόματι Πινέλ οργάνωσε αυτό που ονομάστηκε κίνημα της ηθικής θεραπείας: Έβγαλε της αλυσίδες από τους ασθενείς, τους έβαλε σε φωτεινά δωμάτια, τους πρότρεπε να γυμνάζονται στην εξοχή και τους φέρονταν με ευγένεια και καλοσύνη. Στην Αγγλία ο Ουίλλιαμ Τιούκ ίδρυσε ένα ίδρυμα «ηθικής θεραπείας» στην εξοχή. Εκεί οι ασθενείς δούλευαν, προσεύχονταν και μιλούσαν για τα προβλήματά τους. Στις ΗΠΑ οι Ρας, Ντιξ και Μπηρς δημιούργησαν ανάλογες δομές ηθικής θεραπείας και άλλαξαν τη στάση του κόσμου, της πολιτείας και της εκκλησίας προς τους ασθενείς. Αξίζει να αναφερθούμε ιδιαίτερα στην περίπτωση του Μπηρς. Αυτός, το 1908 έγραψε το βιβλίο Ένα μυαλό που βρέθηκε μόνο του σχετικά με την προσωπική του περιπέτεια όταν κατέρρευσε ψυχολογικά. Το βιβλίο του περιγράφει την απαίσια μεταχείριση που είχε μαζί με τους άλλους ασθενείς σε τρία ψυχιατρικά ιδρύματα. Εκεί τους χτυπούσαν τους έδεναν τους ταπείνωναν και τους φορούσαν ζουρλομανδύες.

Η περιγραφική του αναφορά προκάλεσε μεγάλη συμπάθεια το ευρύ κοινό και προσέλκυσε το ενδιαφέρον και την υποστήριξη των ψυχιατρικών υπηρεσιών . Ο Μπηρς ίδρυσε την εθνική επιτροπή για την Ψυχική Υγεία, ένα οργανισμό αφιερωμένο στην εκπαίδευση του κόσμου για τις ψυχικές ασθένειες και στην ευαισθητοποίηση του πάνω στην ανάγκη της θεραπείας αντί της τιμωρίας των ασυνήθιστων συμπεριφορών. Στην Ελλάδα μόνο κατά τις δεκαετίες του 80 και του 90 άρχισε ο εξανθρωπισμός των ψυχιατρείων και η πολιτεία έδειξε κάποιο ενδιαφέρον για τους ψυχικά ασθενείς. Το ενδιαφέρον αυτό εντάθηκε όταν βγήκαν στην επιφάνεια οι άθλιες συνθήκες του ψυχιατρείου της Λέρου και η χώρα μας κατακρίθηκε διεθνώς.

Θα ήταν απλοϊκό να θωρήσουμε πως αυτές οι αλλαγές έχουν εκμηδενίσει την απάνθρωπη συμπεριφορά των ψυχικά διαταραγμένων. Πρόσφατο άρθρο στο διεθνή τύπο για το ψυχιατρείο της Λέρου, και φαινόμενα προκατάληψης εναντίον των ψυχικά ασθενών (και των οικογενειών τους) που εκδηλώνονται μέσα από την άρνηση κάποιων δήμων και κοινοτήτων να φιλοξενήσουν δομές της ψυχικής υγείας γιατί θα «υποβαθμιστεί» η περιοχή τους υποδηλώνεται ο φόβος προς το διαφορετικό και έλλειψη ενημέρωσης. Ωστόσο, ακόμα και πιο έντονη κριτική θα πρέπει να παραδεχτεί πως οι συνθήκες θεραπείας για τους ψυχικά ασθενείς έχουν βελτιωθεί τα τελευταία