Είναι το πορτρέτο ένα υπαρκτό πρόσωπο ή απλώς μια εικόνα; Μπορεί ένα πορτρέτο να σου «μιλήσει»; Ή είμαστε εμείς αυτοί που δίνουμε ζωή και ερμηνείες στις εικόνες με βάση τα δικά μας θέλω;
Δύο γυναικεία πορτρέτα. Δύο γυναίκες. Και οι δύο επιζητούν με κάθε τρόπο λίγη προσοχή… Την προσοχή όμως τίνος; Τα πορτρέτα στέκονται ακίνητα, βυθισμένα στον δικό τους κόσμο, ανίκανα να αποκριθούν. Αλλά μήπως και τα δύο ζωντανά πρόσωπα επί σκηνής είναι βυθισμένα στον δικό τους κόσμο; Τόσο εμμονικά απασχολημένα με τα θέλω τους που δεν μπορούν να «δουν» τίποτα πέρα από τον εαυτό τους;
Μια συνομιλία μεταξύ ζωντανών και άψυχων προσώπων. Μία ανάγκη για επικοινωνία, αναγνώριση και -γιατί όχι- αγάπη.
Δύο πορτρέτα – δύο γυναίκες… Συνομιλούν μεταξύ τους, μέσα από τα πορτρέτα. Αριστέα συνομιλεί με το πορτρέτο της Δήμητρας, μέσα από την εικόνα που εκείνη θέλει να δείξει προς τα έξω… Μέσα από το φαίνεσθε και όχι μέσα το Είναι, την πραγματική ουσία και αλήθεια τον όντων και των πραγμάτων… Την ικετεύει να την κοιτάξει, ενώ ταυτόχρονα δεν αντέχει το βλέμμα της…
«Κοίταξέ με»…
… Κι η Δήμητρα συνομιλεί με το πορτρέτο της Αριστέας, ερμηνεύοντάς την μέσα από το δικό της Εγώ, όπως πάντα συμβαίνει με τους ανθρώπους, καθώς, προσπαθώντας να κατανοήσουμε τις συμπεριφορές των άλλων, και τον κόσμο, γενικότερα, πάντα τις ανάγουμε στο «Εγώ», δημιουργώντας, έτσι, μια επικοινωνιακή Βαβέλ. Ορίζοντας τα πάντα με επίκεντρο τον εαυτό μας, κρίνουμε και ερμηνεύουμε τους άλλους με βάση εμάς, σε μια σουρεαλιστική διάσταση του «επίφοβου βλέμματος του άλλου», όπως το θέτει ο Ζαν Πωλ Σαρτ, καταλήγοντας στο συμπέρασμα ότι «κόλαση είναι οι άλλοι». Εδώ επιβεβαιώνεται η αντίληψη του κόσμου σαν μια κατακερματισμένη οντότητα, ενώ στην πραγματικότητα είμαι μια ενιαία και
αδιάσπαστη ολότητα, πρώτα ενεργειακά κι έπειτα, οντολογικά. Το «επίφοβο βλέμμα του άλλου»… Της Αριστέας, της Δήμητρας, του θεατή…
«Άκουσέ με»…
Κι οι δύο τους σπαράζουν, εκλιπαρούν για λίγη προσοχή… Την προσοχή τίνος? Τα πορτρέτα είναι εκεί… Σαν βωβά θεατρικά πρόσωπα… Αμίλητα, ακίνητα, βυθισμένα στις σκέψεις τους, στον δικό τους κόσμο. Αλλά μήπως και τα δύο ζωντανά πρόσωπα επί σκηνής δεν λειτουργούν με τον ίδιο τρόπο; Επομένως, ενσκήπτει, εδώ το ζήτημα της αναγωγής του πορτρέτου σε θεατρικό πρόσωπο και του θεατρικού προσώπου σε πορτρέτο. … Ταυτόχρονα, απεικονίζουν, μεν, τις δύο γυναίκες, που βλέπουμε επί σκηνής, αλλά υπονοούν, την ίδια στιγμή, ένα πλήθος άλλων ανθρώπων, που συναντώνται εκεί, πάνω στον καμβά του πανανθρώπινου. Όλα τα πρόσωπα τα οποία θα ήθελαν να μιλήσουν, στην μητέρα, τον εραστή, τον σύντροφο, τον φίλο, τον θεατή, τον άγνωστο περαστικό. Στην ουσία απευθύνονται μόνο σε ένα άτομο… Στον ίδιο τους τον Εαυτό… Και σε ένα άλλο επίπεδο, στον Θεό, Μέσα από αυτό το πρίσμα προβάλλεται το τρίπτυχο «Φαίνεσθε – Εγώ – Είναι», η πρώτη και η τελευταία έννοια διυλισμένες μέσα από την έννοια του γιγαντωμένου «Εγώ» και των αντιστάσεων που αυτό προβάλει, αντιστάσεις οι οποίες αντίκεινται στην προσέγγιση του Ανώτερου Εαυτού, της θείας φύσης μας, αλλά και στην προσέγγιση της πραγματική ουσίας των πραγμάτων, της ανώτερης αλήθειας. Προσκολλημένο στο πεπερασμένο των αισθήσεων και του συνειδητού νου, ασθμαίνει μέσα στα στενά του όρια, καταδικασμένο πάντα να παραμένει απόκληρο την υπέρτατης Αγάπης, της πίστης, αλλά και της εσωτερικής ελευθερίας.
«Κοίταξέ με»… «Άκουσέ με»… Δύο φράσεις που επαναλαμβάνονται συνεχώς καθώς οι δύο γυναίκες τις απευθύνουν στα πορτρέτα, ενώ το πρόσωπο το οποίο εκλιπαρούν είναι δίπλα τους… Μα δεν το βλέπουν… Στην πραγματικότητα απευθύνονται παντού και πουθενά… Φαινομενικά στα πορτρέτα, ουσιαστικά στον ίδιο τους τον Εαυτό, στον κόσμο που τις βλέπει, στον ερωτικό τους σύντροφο, στην μητέρα τους, σε κάποιον άγνωστο περαστικό, στον ίδιο τον Θεό, αφού αφετηρία της κάθε μας επιθυμίας, όσο υλικής και κατώτερης και αν είναι, έχει σαν αφετηρία την δίψα της ένωσής μας με Εκείνον… Εκμυστηρεύονται μύχιες αλήθειες, σπαρταρούν, θρηνούν, «ξεγυμνώνουν» το Είναι που ζητά να εκπληρωθεί και να δικαιωθεί Εδώ και Τώρα σαν άλλος χρησμός της Κασσάνδρας…
Τοποθετούν την ευτυχία πάντα σε κάτι που βρίσκεται έξω από εκείνες… Το πορτρέτο δεν είναι παρά μια αφορμή… Την αφορμή που συνιστά ένα κομμάτι καμβά, πάνω στο οποίο προσωπικό συναντά το συλλογικό, ο κατώτερος Εαυτός τον Ανώτερο, το ατομικό το πανανθρώπινο και η μικρο-ιστορία την μακρο-ιστορία… Το κάθε πορτρέτο απεικονίζει τα πρόσωπα που βρίσκονται επί σκηνής αλλά, στην πραγματικότητα υπονοεί ένα πλήθος ατόμων γύρω μας που θέλουμε να απευθυνθούμε αλλά φοβόμαστε ή διστάζουμε… Κι όλο αυτό το ταξίδι της φαινομενικής συνομιλίας δεν είναι παρά μια πραγματική συνομιλία του ατόμου με τον ίδιο του τον Εαυτό, στην προσπάθεια του να βρει την πληρότητα μέσω της έσω-αναφοράς… Γιατί όλα όσα χρειαζόμαστε ενυπάρχουν μέσα μας, και μας περιμένουν να τα συναντήσουμε… Ένας διάλογος που τείνει σε έναν κατακερματισμένο μονόλογο για να γεννήσει την Κάθαρση…
Δήμητρα Ξενάκη
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου