Μεγαλοφυείς «μονοκοντυλιές»
Είκοσι σχέδια του Γιαννούλη Χαλεπά (1851-1938) περιλαμβάνει το λεύκωμα «Αγνωστα σχέδια του Χαλεπά στον Πύργο της Τήνου», που κυκλοφόρησε πρόσφατα το Πνευματικό Κέντρο της κοινότητας Πανόρμου Τήνου. Τα σχέδια αυτά είδαν το φως της δημοσιότητας με την ευκαιρία των 70 χρόνων από το θάνατο του μεγάλου γλύπτη και περιήλθαν πριν αρκετά χρόνια στην κυριότητα της κοινότητας, μετά τη δωρεά της ανιψιάς του γλύπτη, Ειρήνης Β. Χαλεπά και της Νίνας Ηλ. Μαριολοπούλου. Με την έρευνα και παρουσίαση των άγνωστων στην πλειοψηφία τους σχεδίων ασχολήθηκε η Αλεξάνδρα Γουλάκου - Βουτυρά, καθηγήτρια του ΑΠΘ και μελετήτρια των γλυπτών και των σχεδίων του Χαλεπά.
Τα περισσότερα από αυτά ανήκουν στην τρίτη περίοδο της δημιουργίας του, την περίοδο Αθηνών (1930-1938) και είναι με κάρβουνο και μολύβι. Τα θέματά τους είναι παρμένα από τη μυθολογία, την καθημερινή ζωή, τη θρησκεία. Ακόμη, πορτρέτα και αυτοπροσωπογραφίες, τα οποία επανέρχονται σε όλες τις περιόδους της δημιουργίας του. Ανάμεσά τους: «Ο Αίσωπος», «Αφροδίτη με καθρέφτη», «Γυναικείο γυμνό», «Ο Πάρις και οι τρεις θεές», «Αμφιτρίτη», «Ειδύλλιο», «Παραμύθι της Πεντάμορφης», «Χριστός Ευλογών» κ.ά. Ακόμη περιλαμβάνονται σχέδια της περιόδου της Τήνου (γύρω στο 1918-1930), όπως: «Αγγελος», «Μελέτη επιτύμβιου μνημείου», «Γυναικείο κεφάλι», «Ανδρικό κεφάλι», «Μελέτη για τον Ορνιθοκλέπτη και δύο κεφάλια» κ.ά., καθώς επίσης και το αχρονολόγητο, ανυπόγραφο, έργο «Ανδρας με τραγιάσκα προφίλ προς τα δεξιά», το οποίο πιθανόν ανήκει στην περίοδο της Τήνου.
Οπως σημειώνει η Α. Γουλάκου - Βουτυρά, «στα σχέδια του Χαλεπά αντιλαμβάνεται κανείς αμέσως τη "γλυπτική" τους διάσταση. Είναι σχέδια γλύπτη, έχουν τη γρήγορη γραφή που καθορίζει τον όγκο, το περίγραμμα στο χώρο. Ο χώρος υπάρχει, είναι "αισθητός", ακόμα κι όταν, όπως γίνεται τις περισσότερες φορές, δε δηλώνεται σχεδιαστικά. Τα σχέδια του Χαλεπά πρέπει να τα διαβάσει κανείς ως μια άλλη άποψη των τελειωμένων γλυπτών του, σαν ένα ημερολόγιο γλυπτικής, όπου κάθε του σχέδιο έχει αναφορά σε κάποιο γλυπτό».
 |
Η δημιουργία του Χαλεπά έχει τρεις δημιουργικές περιόδους: Η πρώτη, των νεανικών του χρόνων, ξεκινά το 1870 περίπου και φτάνει έως το 1880. Είναι η εποχή της περίφημης «Κοιμωμένης» του, κατά την οποία δημιουργεί στο πλαίσιο της ακαδημαϊκής του παιδείας στη Σχολή της Αθήνας και στο Μόναχο. Από αυτή την εποχή δε σώζεται κανένα σχέδιο του Χαλεπά.
Ακολουθεί το κενό της ασθένειας, ο εγκλεισμός του στο Ψυχιατρείο της Κέρκυρας (1888-1902). Από τη δεύτερη περίοδο δημιουργίας του, όταν εγκαθίσταται στην Τήνο το 1902, σώζονται σίγουρα χρονολογημένα έργα μόνο μετά το 1918. «Τα χρόνια αυτά», σημειώνει η Α. Γουλάκου - Βουτυρά, «δύσκολα για τον Χαλεπά, όχι μόνον από οικονομική άποψη, αλλά για την απομόνωση, εγκατάλειψη, την έλλειψη επαφής και στοργής, συντελείται μια μεγάλη αλλαγή στο έργο του...». Τα χρόνια αυτά στην Τήνο σχεδίαζε παντού: Στους τοίχους του πατρικού του στον Πύργο, στα τραπέζια του καφενείου στον Πλάτανο της πλατείας, σε κουτιά από τσιγάρα, σε ό,τι έβρισκε πρόχειρο. «Ενα μεγάλο μέρος αυτών των σχεδίων», υπογραμμίζει η Α. Γουλάκου - Βουτυρά, «έχουν καταστραφεί ή χαθεί. Τα περισσότερα σχέδια αυτής της εποχής διασώθηκαν σε δέκα κατάστιχα λογαριασμών της επιχείρησης μαρμαρογλυπτικής του πατέρα του, τα οποία χρησιμοποιούσε ως υλικό σχεδίασης, όπου αποτύπωνε τη σκέψη του, την έμπνευσή του, τους προβληματισμούς του. Από την περίοδο αυτή σώζονται επίσης κάποια μονόφυλλα και σανγκίνες, τα περισσότερα από τα οποία χρονολογούνται στα τελευταία χρόνια της Τήνου, ανάμεσα στο 1927 και το 1930».
Τότε, τον Αύγουστο του 1930, η ανιψιά του, Ειρήνη Χαλεπά, τον παίρνει μαζί της στην Αθήνα, όπου εγκαθίσταται στο σπίτι της έως το θάνατό του το 1938 και ζει τα τελευταία δημιουργικά χρόνια της ζωής του μέσα σε οικογενειακό περιβάλλον και θαλπωρή. Από τα χρόνια αυτά σώζονται πολυάριθμα σχέδια σε μονόφυλλα και σε τετράδια που διατηρούνται κυρίως στην κατοχή της οικογένειας Β. Χαλεπά.
Οπως σημείωνε το 1979 ο Κώστας Ρωμανός, «τα σχέδια του Χαλεπά είναι μεγαλοφυείς μονοκοντυλιές. Με μια γραμμή σου δίνει στο χαρτί τη φιγούρα τόσο σύντομα, τόσο απλά, με τόση χάρη και αλήθεια, που σε ελάχιστους και πολύ εκλεκτούς καλλιτέχνες θα το βρείτε. Είναι γρήγορα, καμωμένα μ' αυτή τη χαρακτηριστική γεροντική γρηγοράδα, φορτωμένα με πείρα και σκέψη. Λουλούδια της ηλικίας».
Η. Μ. ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ, Κυριακή 14 Σεπτέμβρη 2008
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου