Οι τέσσερις τελευταίες αναρτήσεις του Μάνου Στεφανίδη

Οι κοκκινες επισημανσεις ειναι  απο τον χκ

ΚΥΡΙΑΚΉ, 6 ΙΑΝΟΥΑΡΊΟΥ 2013

Ο ΛΑΚΗΣ ΣΑΝ ΤΣΕ Ή ΜΑΖΙ ΤΑ ΦΑΓΑΝΕ

Όντας αιχμάλωτοι της ψευδούς ιδεολογίας αντιμετωπίζουμε ό, τι μας

συμβαίνει ως “φυσικό”, αντί να διερωτόμαστε πως φτάσαμε ως εδώ.

Althusser

Ζούμε σήμερα την εκκωφαντική πτώση της λεγόμενης γενιάς του Πολυτεχνείου χωρίς όμως την ταυτόχρονη έκπτωση των φενακιστικών ιδεολογημάτων ή των ναρκισσισμού της.
Επίσης βιώνουμε την παρακμή της μεταπρατικής, νεοπλουτίστικης τάξης που ανδρώθηκε στη μεταπολίτευση χωρίς όμως να συνακολουθείται αυτή προφανής σαπίλα με την ελάχιστη αυτοκριτική ή την πρόθεση συμμετοχής στ' αδιέξοδα προβλήματα που αντιμετωπίσει ο τόπος. (Είναι κι αυτό πάντως ένα σύμπτωμα που ερμηνεύεται από την γενικότερη έκλειψη ακραιφνούς ιδεολογίας υπέρ των βολικών, ιδεολογικών κατασκευών.) Τέλος παρατηρούμε πως όλες οι ευθύνες της εγκαταβύθισής μας μετακυλίονται αυτούσιες σ' εκείνους που φταίνε λιγότερο. Σ' εκείνες τις γενιές και εκείνες τις κοινωνικές ομάδες που περιγράφονται με το απειρόκαλο παγκάλειο “Μαζί τα φάγαμε” (έγινε η χυδαία αυτή ρήση και βιβλίο προς επίρρωσιν του γεγονότος πως ποτέ το ποταπό δεν μένει ασυνόδευτο). Τι υπονοεί όμως ο ποιητής; “Εμείς σας εκμαυλίσαμε κι εσείς δεχθήκατε να εκμαυλιστείτε”. Αυτό που ΔΕΝ λέει είναι ότι το κόστος εκμαυλισμού το πληρώνουν πάντα οι εκμαυλισμένοι και ποτέ οι εκμαυλιστές.

Παράλληλους δρόμους με την “αναίσθητη” πολιτική ηγεσία ακολουθεί κι η πνευματική. Οι περισσότεροι ζουν σ' έναν άλλο τόπο εκτός χρόνου στον οποίο βασιλεύει μόνο η εγωτική τους μακαριότητα. Αλλά και η πίστη πως το πάρτι συνεχίζεται. Και πως η παρακμή δεν τους αφορά. Πράγμα που είναι απόλυτα λάθος. Επειδή δεν μπορεί να παραχθεί πνευματικό έργο χωρίς συνείδηση ιστορίας. Άρα, προς το παρόν, στην Ελλάδα, η αυθεντική πνευματική δημιουργία αργεί. Δείτε τι συνέβη στο ΕΚΕΒΙ. Παρά τις μυγιάγγιχτες ψευδοπροσβεβλημένες αντιδράσεις των εμπλεκομένων, η αλήθεια είναι μάλλον αυτονόητη.Έκαναν κι αυτοί (κατά)χρηση της μικροεξουσίας που τους παραχωρήθηκε. Όπως ο τελευταίος μικρομαγαζάτορας που δεν δίνει απόδειξη. Παρατηρήστε επίσης τη σιωπή και το άλλου αντ' άλλου της Ακαδημίας ή της πανεπιστημιακής ηγεσίας. Οι εκλεγόμενοι μπαίνουν σε αυτούς τους θεσμούς ως προσωπικότητες και μετ, ου πολύ γίνονται φαντάσματα των ονομάτων τους. Κάτι που συμβαίνει grosso modo και στις Σχολές Καλών Τεχνών. Εισέρχονται καλλιτέχνες για να για να μεταμορφωθούν τάχιστα σε ραδιούργους, δημόσιους υπαλλήλους. Η φωνή τους πλέον ακούγεται μόνο για “συνδικαλιστικά” αιτήματα. Όπως των πρυτάνεων. Ή των διευθύνσεων μουσείων που αραχνιάζουν στις θέσεις τους και που δεν τις μετακινεί ούτε το αίσθημα ντροπής για την απώλεια (π.χ. ενός Πικάσο), ούτε ο χρόνος. Στο κάτω κάτω οι ακαδημαϊκοί δάσκαλοι επελέγησαν μέσα από αυστηρές, κατά το μάλλον ή ήττον, διαδικασίες. Αντίθετα την διευθύντρια της Εθνικής Πινακοθήκης, ή τις αντίστοιχες του ΕΜΣΤ ή του ΚΜΣΤ Θεσσαλονίκης διόρισαν ή τους ανανέωσαν τις θητείες υπουργοί τύπου Βενιζέλου, Βουλγαράκη, Λιάπη ή γενικοί γραμματείς τύπου Ζαχόπουλου. Το έλλειμμα αξιοκρατίας που ταλανίζει τον τόπο είναι χειρότερο από το έλλειμμα δημοκρατίας. Και βέβαια ή απόλυτη έλλειψη μνήμης. Το ότι η ηγεσία συνολικά ξεχνάει σε συμβολικό επίπεδο, τι φαΐ έφαγε χτες. Ή, καλύτερα θυμούνται πως μαζί τα έφαγαν αλλά ξεχνούν συστηματικά τι φάγανε.

Έτσι ελπίζει το σύστημα να διασωθεί αναπαραγόμενο εσαεί. Έστω κι αν κατ' ουσίαν τρώει τις σάρκες του. Θα 'λεγα πως η χώρα πάσχει από το σύνδρομο Λαζόπουλου. Κάτι που ο Lacan θα το περιέγραφε ως “δεν είμαι ό, τι σκέφτομαι, δεν σκέφτομαι ό, τι είμαι”. Τι είναι όμως ο Λαζόπουλος; Ένας ευφυής εφευρέτης του εαυτού του που τον πουλάει πανάκριβα σε άλλους λιγότερο ευφυείς. Αλλά περισσότερο επιρρεπείς στον κυρίαρχο λαϊκισμό. Ο Λαζόπουλος, πρώην ευνούχος, συμβολικά, στην αυλή της Μιμής κλπ., παρουσιάζεται σαν να γεννήθηκε μόλις χτες και σαν να είναι η μετενσάρκωση του Κάτωνα του Τιμητή (αν δεν τον ξέρει, δεν πειράζει, αρκεί που τον ξέρουμε εμείς). Εγώ πάντως δεν τρέφω καμία εμπιστοσύνη σ' έναν κοινό που χαρίζει 60% θεαματικότητα στον Λάκη όταν υποδύεται τον Τσε. Εκτός κι αν αυτό το κοινό διαθέτει χιούμορ που με ξεπερνάει.

ΕΝΑ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ

“Πως θα έπρεπε κανείς να γράφει σε μια βιομηχανική κοινωνία στην οποία η γλώσσα έχει υποβιβαστεί σε απλό όργανο της επιστήμης, του εμπορίου, της διαφήμισης, της γραφειοκρατίας; Για τί είδους κοινό θα έγραφε κανείς λαμβάνοντας υπ' όψιν ότι το κοινό ήταν εμποτισμένο από μια “μαζική” πεινασμένη από κέρδος βαυκαλιστική κουλτούρα;”

Αυτά έγραφε ο Τέρι Ήγκλετον, τριάντα χρόνια πριν στην “Εισαγωγή στη θεωρία της λογοτεχνίας” (ελλ. έκδοση, Οδυσσέας, 1989, μτφρ. Μιχάλης Μαυρωνάς, σσ. 210-211).

Ο Γιάννης Ευσταθιάδης είναι ένας άνθρωπος υψηλού γούστου που αγαπάει με πάθος τη σοβαρή μουσική και μοιράζει τα λογοτεχνικά του ενδιαφέροντα σε κείμενα-προσομοιώσεις μαγειρικών συνταγών και σε σύντομες, ενδοσκοπικού τύπου, αφηγήσεις. Κοινό στοιχείο όλων αυτών το αίτημα μιας κομψότητας που θέλει να καταστεί ύφος. Κι ενός μινιμαλισμού που γίνεται αυταξία.

Μόνο που υπάρχει ένα πρόβλημα: Ο Γ. Ευσταθιάδης βιοπορίζεται ως διαφημιστής. Δηλαδή το πρωί αποβλακώνει, έστω και με στυλ, εκείνο το κοινό που το βράδυ θέλει ν' ανυψώσει μέσω της λογοτεχνικής του εργασίας. Υπάρχουν ανάλογα πολλοί καλλιτέχνες που πιστεύουν ότι μπορούν αδαπάνως για την αισθητική τους να υπηρετούν και τον Χριστό και το Μαμωνά. Έλα όμως που δεν είναι έτσι. Ίσως γι αυτό φτάσαμε εδώ που φτάσαμε. Με τη διαφήμιση να υποκρίνεται την ανάγκη, και την αγορά την πολιτική. Στο τελευταίο βιβλίο του Γ. Ευσταθιάδη, το πνεύμα της διαφήμισης καταλύει με τον αγοραίο του εξυπνακισμό τις όποιες καλές προθέσεις του συγγραφέα. Η καταστροφή αρχίζει από τον τίτλο: “Ιωάννης Σεβαστιανός Μπαρ” (sic).Μοιάζει εδώ να επηρεάζεται από τον άλλο “χαριτωμένο” του Γ' προγράμματος που επέγραφε την, ελέω, Παπαδημητρίου -ξέρετε, του Αλεξανδρινού- εκπομπή του “Μάνος Σεμπάστιαν Φλόυντ”! Κι είναι κρίμα γιατί μέσα στο βιβλίο διασώζονται κάποιοι στοίχοι με πνεύμα κι όχι μόνο με εφετζίδικό οινόπνευμα. Ωχ, την έπαθα κι εγώ! Βλέπετε, η ευήθεια του δημοσιογραφικού και η ευκολία του διαφημιστικού λόγου έχει σ' όλους μας κάνει περισσότερο κακό απ' ό, τι φανταζόμαστε.

ΥΓ. Είναι σύμπτωση άραγε πως τα ανόσια αστειάκια με τον Κάντορα διαφημίζονται παντού, ακόμα και στα free press;

 Τα ανωτέρω κείμενα δημοσιεύθηκαν στην εφημερίδα "6 μέρες" και στην σαββατιάτικη στήλη του Μ.Σ. με τον τίτλο "Εικονομαχίες".

ΤΡΊΤΗ, 1 ΙΑΝΟΥΑΡΊΟΥ 2013

Στο μουσείο

Thomas Ruff, Im Museum, Haus der Kunst, München, 2012

Θαυμάζω, ανυπόκριτα το λέω,

των μουσείων το ιδιότυπο κοινό.

Κυρίες ώριμες και αυστηρά γεροντοπαλίκαρα

που σέρνονται αργά απ' τη μια αίθουσα

στην άλλη, εκτός πραγματικού χώρου

παρατηρώντας με μυωπικό βλέμμα, στόμα σουφρωμένο

εκείνη την ομορφιά, την επικυρωμένη

απ' του χρόνου την αυθεντία.

Παρατηρώντας ό, τι θέλει να υπάρχει

και πέρα απ' το προφανές της όρασης.

Χρόνος... αυτό είναι το μυστικό

των ανθρώπων που επισκέπτονται τα μουσεία.

Έχουνε χρόνο, χρόνο μετρήσιμο

που τους βαραίνει αβάσταχτα

γι αυτό και το σπαταλούν απερίσκεπτα.

Για να ξεχάσουν τον αυριανό τους θάνατο

εμπρός σ' έναν πίνακα γούστου παρωχημένου.

Κάπως έτσι νικάνε, νομίζουν, τον χρόνο.

Επειδή εμπρός σ' ένα έργο τέχνης.

Ο προσωπικός τους χρόνος διαστέλλεται

κι η ασήμαντη ζωή τους αίφνης

αποκτά τη σημασία εκείνου που θεάται.

Εκείνο που μπορεί να δει

το αφοσιωμένο βλέμμα.

Μικρό πράγμα αυτό δεν είναι:

να μπορείς ακόμη να βλέπεις

αυτά που οι άλλοι απλώς κοιτάζουν...

Thomas Ruff, Haus der Kunst, München, 2012 

29/8 -29/12 2012

ΚΥΡΙΑΚΉ, 30 ΔΕΚΕΜΒΡΊΟΥ 2012

Ελπίδες για το 2013

Να με θυμούνται λίγα σαλιγκάρια στις παριλίσσιες όχθες μου

Αυτό σημαίνει αθανασία, ω Σώκρατες

Κ. Χαραλαμπίδης

Επειδή ούτε ο Άγιος Ρωμανός ούτε ή Τήνος ούτε το προσεχές καλοκαίρι του 2013 είναι μακριά στη πραγματικότητα...

 

ΤΩΡΑ που απέτυχαν παταγωδώς όσοι ασκούν την τέχνη της πολιτικής υποβιβάζοντάς την σε τεχνοκρατική διαδικασία, ας ασκήσουμε εμείς οι πολίτες την τέχνη της ζωής, την πιο ουσιαστική μας ελπίδα. Κι ας στραφούμε προς τη τέχνη όχι ως ρομαντικό καταφύγιο αλλά ως τρόπο ύπαρξης. Τη ύστατη μας ελπίδα.

Η ΠΟΙΗΣΗ, που μερικοί τη λένε και μουσική, υπάρχει για να υπονομεύει αυτό που βλέπουμε και να ερμηνεύει ό,τι δεν βλέπουμε. Να ενισχύει δηλαδή την επικράτεια του αόρατου. «Εκείνο που υπάρχει δεν υπάρχει, υπάρχει όμως ό,τι δεν υπάρχει» σιγοτραγουδάει ο Κυριάκος Χαραλαμπίδης από το «Κυδώνιον Μήλο» (εκδ. ΑΓΡΑ). Κατά περίεργο τρόπο ανάλογο πράγμα επιδιώκουν το θέατρο, η ζωγραφική ακόμη και η φωτογραφία ή το σινεμά, όταν βρίσκονται βέβαια στα κατάλληλα, τα ποιητικά, χέρια. Κατά βάθος όλες οι τέχνες συγκλίνουν σε ποίηση και η ποίηση είναι ο απώτατος στόχος τους. Εκείνος ο λόγος, μ' άλλα λόγια, που γεννάει εικόνες, που αναπνέει σαν μουσική, που κατ' αρχάς προφέρεται, εκφωνείται, τραγουδιέται, για να καταστεί στη συνέχεια γραφή, δηλαδή κείμενο, δηλαδή εικόνα! (και πάλι απ' την αρχή... αφού εικόνες κυρίως τροφοδοτούν τα ποιήματα). Τότε το ποίημα γίνεται τραγούδι, το τραγούδι χορός και τα βήματα των χορευτών χαράζουν γραμμές, σχέδια πάνω στην άμμο σαν τον ξυπόλητο Ζορμπά. Ένας Διόνυσος καταπλέει τότε με το αμπελοκάραβό του και κοινωνεί με τρυγία όλους τους παρευρισκόμενους. Το δισκοπότηρο ταξιδεύει από χείλη σε χείλη κι ο πιο μερακλής, ο πιο πιωμένος κι ο πιο αλαφροΐσκιωτος πιάνει πάλι ένα τραγούδι -καινούριο αυτή τη φορά- και οι υπόλοιποι κρατούν το ίσο ή τον αντιγυρίζουν τον στίχο σε ύφος -ε για μόλα, ε για λέσα- ώσπου τη νύχτα να καταλάβει εξ απήνης η μέρα. Στο πρώτο αυτό φως λοιπόν του αιφνιδιασμού, ένας από τους συμποσιαστές, σε νηφάλια μέθη ευρισκόμενος, κάτι ζωγράφισε στα πλευρά και τη βάση της κούπας του, κάτι χάραξε με το μαχαίρι του στο ξύλινο τραπέζι. Ένα όνομα, μια λέξη, ένα πρόσωπο, ένα μεράκι. Ο Διόνυσος τότε πήρε στο κρασοσκάφος του τη ζωγραφισμένη κούπα, όπως πήραν οι Σιληνοί του τα τραγούδια και τους χορούς για το νέο τους ταξίδι.

ΣΤΟ ΡΑΚΕΖΙΟ του Πέτρου και του Γιάννη στον Φαλατάδο τα στέμφυλα στάζουν το υγρό τους άρωμα με κατανυκτική ιεροπρέπεια καθώς ταιριάζει σε μια φωτιά που δεν καίει αλλά παράγει οινόπνευμα! Ο Διόνυσος πέρασε νωρίς από εδώ, ευλόγησε τη σοδειά και μύρισε ευχαριστημένος τα σφάγια. Κατέφθασαν επίσης φίλοι απ' όλα τα μέρη της Ελλάδας για να παραστούν στη γέννηση της πρωτόρακης. Έπειτα ήρθε η σειρά των πειραγμάτων, των αυτοσχέδιων στίχων, των τραγουδιών, του χορού, της μουσικής, της ποίησης και πάλι απ' την αρχή... Όσο βράζουν ανά την επικράτεια τα ρακοκάζανα, μαζεύονται οι παρέες, και τροφοδοτούνται οι έρμοι οι πολιορκημένοι των άστεων, αυτός ο τόπος μπορεί να ελπίζει. Στα συμποτικά του ο κύπριος βάρδος το λέει κάπως έτσι:

Ως αποστάζει η τσικουδιά, έτσι αποστάζ' η αγάπη

που 'χει σταφύλι στην καρδιά, στο μέλι το γινάτι

Στη μια μεριά είναι ο Λούκουλλος στην άλλη ο Κορνάρος

τρώνε και πίνουν και λαλούν παίδεψη να 'χει ο Χάρος.

ΓΡΑΦΕΙ Ο ΜΠΟΡΧΕΣ στην «Τέχνη του Στίχου» (Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, μτφρ. Μαρία Τόμπρου): Ο Κινέζος φιλόσοφος Chuan Tzu ονειρεύτηκε πως ήταν πεταλούδα κι όταν ξύπνησε δεν ήξερε αν είναι άνθρωπος που είχε ονειρευτεί ότι ήταν πεταλούδα ή πεταλούδα που ονειρευόταν τώρα ότι είναι άνθρωπος.

ΔΙΕΡΩΤΩΜΑΙ: Γιατί ποτέ η εξουσία δεν διδάσκεται από τα λάθη της εξουσίας; Γιατί πάντα η εξουσία φοράει την υπερφίαλη μάσκα της αμέσως μόλις καταστεί εξουσία; Επειδή η εξουσία φοβάται τον αντίλογο και ό,τι την υπερβαίνει. Κι επειδή στον πυρήνα της είναι περισσότερο φοβική παρά αυτάρεσκη. Ίσως γι' αυτό παράγει τηλεθεατές κι όχι πολίτες, και ημιμαθείς ή αγράμματους κι όχι σκεπτόμενους και αμφισβητίες. Η, όποια, μεταρρύθμιση απλώς τους ξεπερνάει.

ΜΠΟΥΚΙΤΣΕΣ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗΣ ΑΦΑΣΙΑΣ

Arnold Böcklin (1827-1902): Με αυτή του την αυτοπροσωπογραφία, ο Ελβετός καλλιτέχνης του Συμβολισμού απαντάει στη φθορά και το θάνατο με την αθανασία της τέχνης.

Μ' ΑΡΕΣΟΥΝ κάτι τύποι σαν τους επικεφαλής του ΕΚΕΒΙ που κάνουν την αρπαχτή μεταξύ ημετέρων αφ' υψηλού πόζα και διαλογισμό. Απ' την άλλη, τι φταίνε αυτοί που το σύστημα τους απέδωσε ένα μέγεθος που δεν έχουν; Εκείνοι απλώς ήθελαν να είναι κομμάτι του συστήματος. Και μάλιστα α-να-γνω-ρί-σι-μο με την πρώτη ματιά. Η επικράτεια της εικόνας (τους). Στην πραγματικότητα, από την πολιτική ως την πνευματική εξουσία, δεκαετίες τώρα, η αρπαχτή είναι ο κανόνας κι όχι η εξαίρεση.

ΠΑΝΤΟΥ ΒΙΝΤΕΟΟΘΟΝΕΣ, παντού video walls, παντού κάμερες που καταγράφουν, κάμερες που εκπέμπουν screens που κάτι παίζουν, μια αέναη ροή εικόνων παντού, ένας συνεχής βομβαρδισμός κινουμένων μορφών που σε καταδιώκει όπου και αν βρίσκεσαι. Στις καφετέριες, στις τράπεζες, στο μετρό, στις πλατείες, στα δημόσια γραφεία, στα τεράστια πολυκαταστήματα, στα μαγαζιά στοιχημάτων, στη κεντρική αγορά(!), στα κομμωτήρια, στα εστιατόρια, στις γκαλερί... παντού! Μια κινούμενη εικόνα σε ακολουθεί παντού τιμωρώντας σε με θόρυβο και οπτική ρύπανση. Καθηλώνοντας το βλέμμα σου για να μη μπορεί να σκεφτεί τίποτε άλλο. Όλη σου η ύπαρξη παγιδευμένη έτσι σε μια ληθαργική εικόνα που σε απορροφά ώστε και το θυμικό και το λογικό να ατονούν. Η δικτατορία της εικόνας, η εξάρτηση από την εικόνα, η κατάλυση του λόγου, η ανέχεια των λόγων, ο εφιάλτης του Orwell είναι ήδη εδώ...

ΣΤΑ ΣΟΒΑΡΑ ΤΩΡΑ γιατί αρχίζει μια πολύ δύσκολη χρονιά. Οφείλουμε να κάνουμε δύναμη την αδυναμία μας, περισσότερο προσφέροντας και λιγότερο απαιτώντας. Αλλά και να επαγρυπνούμε απέναντι στην εισβολή ενός μοντέλου όλο και πιο νεοφιλελεύθερου. Δικαιούμαστε ζωή και όχι απλώς επιβίωση. Και κάτι τελευταίο: Πολιτιστική αντεπίθεση! Παντού... Παρουσιάσεις της σύγχρονης τέχνης μας σ' Ευρώπη και Αμερική. Για ν' ακουστούμε και για κάτι άλλο εκτός των σκανδάλων και της χρεοκοπίας. Ας παίζουμε αρχαίο δράμα στο Εθνικό χειμώνα-καλοκαίρι. Είναι ντροπή που σταδιακά αυτό απαξιώνεται έτσι στην Επίδαυρο. Ας ζωντανέψουμε τα μουσεία μας. Υπάρχουν τρόποι. Ας επεκτείνουμε τις ανασκαφές και ας διδάξουμε την πρακτική της αρχαιολογίας σ' όλο το κόσμο. Είναι η βαριά βιομηχανία μας, είμαστε ο προνομιακός της χώρος, έχουμε το copyright. Ας αναστήσουμε τις μελέτες γύρω από την κλασική γραμματεία. Είναι ηλίθιο να έχουν την πρωτοκαθεδρία σ' αυτόν το τομέα μη ελληνόφωνοι μελετητές. Η φιλοσοφική σχολή αντί να παράγει απλώς καθηγητές-δημόσιους υπάλληλους ας προασπιστεί ουσιαστικότερα τις ανθρωπιστικές επιστήμες. Αλλιώς θα πνιγούμε στη λεκανομαντεία των οικονομολογούντων και των τραπεζιτών. Μπουρμπουλήθρες...

ΚΑΤΑ ΤΑ ΑΛΛΑ δύναμη και υπομονή για τη νέα χρονιά. Με θερμούς χαιρετισμούς από την παγωμένη Ελβετία.


Τα ανωτέρω κείμενα δημοσιεύθηκαν στην εφημερίδα "6 μέρες" και στην σαββατιάτικη στήλη του Μ.Σ. με τον τίτλο "Εικονομαχίες".  

ΔΕΥΤΈΡΑ, 24 ΔΕΚΕΜΒΡΊΟΥ 2012