4η Biennale Σύγχρονης Τέχνης Θεσσαλονίκης, Συνέντευξη με την Αdelina von Fürstenberg..

Δευτέρα, 1 Ιουλίου 2013 Η φετινή, 4η μπιενάλε Θεσ/νίκης θα είναι ακόμη μεγαλύτερη από την προηγούμενη κι είναι φυσικά η σημαντικότερη της χώρας..Έχει τον γενικό τίτλο “ Παλιές Διασταυρώσεις - Make it New”  και διατηρεί την ίδια  γεωγραφική, κοινωνική και πολιτισμική αναφορά  στην Μεσόγειο, ύστερα από απόφαση του Κρατικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης που την διοργανώνει. Στόχος είναι να στραφεί η προσοχή του διεθνούς κοινού στις δραματικές αλλαγές που έχουν συμβεί τα τελευταία χρόνια στις Μεσογειακές χώρες. Έτσι από τις 18 Σεπτεμβρίου 2013 μέχρι τις 31 Ιανουαρίου 2014 η συμπρωτεύουσα θα κατακλυστεί από εκθέσεις, δράσεις σε μουσειακούς και δημόσιους χώρους, εγκαταστάσεις, performances, εργαστήρια, συνέδρια, εκπαιδευτικά προγράμματα και ξεναγήσεις. Η φετινή διοργάνωση είναι πολύ πλούσια σε εκθέσεις μετά την συνεργασία της γνωστής Κίνησης των 5 Μουσείων Θεσσαλονίκης (Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης, Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού, Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, Κρατικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, Τελλόγλειο Ίδρυμα Τεχνών του ΑΠΘ), τη στήριξη του Δήμου Θεσσαλονίκης και τη συνεργασία άλλων πολιτιστικών, εκπαιδευτικών φορέων, ινστιτούτων και ιδρυμάτων. Στην κεντρική έκθεση, συμμετέχουν πάνω από 50 καλλιτέχνες από 25 χώρες, ξεκινώντας από την Βραζιλία και την Κούβα και φτάνοντας ως το Ιράν και την Ινδία. Η Ελληνική συμμετοχή περιλαμβάνει 11 καλλιτέχνες. . Διευθύντρια  της 4ης Μπιενάλε Σύγχρονης Τέχνης Θεσσαλονίκης είναι η Κατερίνα Κοσκινά, πρόεδρος του Διοικητικού Συμβουλίου του Κρατικού Μουσείου σύγχρονης τέχνης, επιμελήτρια κι  ιστορικός τέχνης. Επικεφαλής επιμελήτρια της  κύριας έκθεσης της Μπιενάλε που έχει τίτλο «Παντού αλλά τώρα» είναι η Αdelina von Fürstenberg, ανεξάρτητη επιμελήτρια και παραγωγός ταινιών, πρόεδρος της διεθνούς οργάνωσης “Τέχνη για τον κόσμο”.  Το Art noise  έκανε μια πολύ ενδιαφέρουσα συζήτηση μαζί της...                                                                                                                                         Συνέντευξη: Βασιλίκα Σαριλάκη  Βασιλίκα Σαριλάκη: Adelina, πες μας τί χαρακτηρίζει αυτήν την Biennale και ποιά είναι η δική σου συμβολή; Και ως επιμελήτρια της κεντρικής έκθεσης ποιά θέματα θίγεις; Αdelina von Fürstenberg : Αυτή η έκθεση στην πραγματικότητα αντανακλά το ιδιαίτερο ενδιαφέρον μου για τα Μεσογειακά ζητήματα. Η Μεσόγειος τις τελευταίες δεκαετίες γέμισε βία, πολέμους, μόλυνση και κάθε είδους καταστροφές..Έτσι για μένα, η Μεσόγειος θάλασσα δεν είναι μόνον ωραίες, ηλιόλουστες παραλίες, αλλά σημαίνει επίσης νεκρά σώματα, μόλυνση και δραματικές καταστάσεις. Δεν μπορούμε να το αποφύγουμε αυτό, πρέπει να το αντιμετωπίσουμε. Αυτό που ήθελα από τους καλλιτέχνες που συμμετέχουν στην έκθεση και αυτό που τους ζήτησα ήταν να πουν την αλήθεια. Όλοι δεσμεύτηκαν να δείξουν την πραγματικότητα, γιατί για μένα η σύγχρονη τέχνη είναι ενδιαφέρουσα μόνον όταν προσεγγίζει και ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα του κόσμου των ανθρώπων – κι όχι μόνο στην αισθητική της αγοράς τέχνης, των φεστιβάλ τέχνης, των επιχειρήσεων, κ.λ. π. Η τέχνη μπορεί να επικοινωνήσει πολλές και σημαντικές αξίες.  Β. Σ. Φυσικά μπορεί κι αυτό είναι πολύ ευπροσήγορο... Στον κατάλογο αναφέρεις την οικονομική κρίση που διάγουμε ενώ γίνεται αυτή η Μπιενάλε. Λες: «Τα τελευταία χρόνια επίσης αντιμετωπίζουμε βαριές οικονομικές κρίσεις, καθώς και κρίσεις ταυτότητας, σε όλες τις περιοχές της Μεσογείου»... A. F. Ναι..   Β. Σ. Επομένως ποιές είναι οι επιδιώξεις σου για αυτήν την έκθεση; Πρόκειται για μια έκθεση που υποδηλώνει κάτι σχετικά με την σημερινή μας κατάσταση; Κάτι που μπορεί να μας αλλάξει την κατεύθυνση ή να ανοίξει τα μάτια των ανθρώπων, ώστε να δουν με ένα νέο τρόπο τα πράγματα; Ή απλά θέλεις να υπενθυμίσεις στην σύγχρονη Ευρωπαϊκή κουλτούρα κάτι που ενδεχομένως της ξεφεύγει, δηλαδή την Μεσογειακή συνθήκη; A. F. Στην πραγματικότητα, δουλεύω δεκαέξι χρόνια για έναν οργανισμό που ονομάζεται "Η Τέχνη του κόσμου", που είναι μια οργάνωση ανθρωπίνων δικαιωμάτων που συνεργάζεται με σύγχρονους καλλιτέχνες και μέσα από την σύγχρονη τέχνη αποκαλύπτει τα θετικά και αρνητικά πράγματα που συμβαίνουν στις ανθρώπινες αξίες. Ως εκ τούτου, στο πλαίσιο αυτό θέλω πραγματικά το κοινό που θα επισκεφθεί  αυτήν την  Μπιενάλε να έρθει σε επαφή με τον κόσμο των καλλιτεχνών και να αναπτύξει μια βαθύτερη συνειδητοποίηση της κατάστασης σήμερα. Έγραψα το κείμενο του καταλόγου πριν από έξι μήνες και σήμερα η κατάσταση είναι ακόμη χειρότερη – η οικονομική κρίση στην Ελλάδα είναι ακόμη πιο σκληρή, υπάρχει έλλειψη ελευθερίας και βία στην Τουρκία και την Συρία ενώ η κατάσταση ειδικά στην Ανατολική Μεσόγειο έχει χειροτερέψει. Η Biennale της Θεσ/νίκης μπορεί να μιλήσει ανοιχτά για αυτά τα ζητήματα, πρώτα απ όλα γιατί η Ελλάδα είναι μια Ευρωπαϊκή χώρα που διαθέτει ελευθερία έκφρασης αλλά και γιατί είναι μια χώρα που βρίσκεται μεν σε κρίση αλλά που δεν είναι η μόνη χώρα που έχει κρίση στην Ευρώπη.. Κι έτσι, η έννοια της Μεσογείου σήμερα έχει διευρυνθεί κι έχει γίνει πιο καθολική, πιο διεθνής. Ως εκ τούτου, οι άνθρωποι μπορούν να καταλάβουν ότι ο στόχος μας δεν είναι να προωθήσουμε αυτόν ή εκείνον τον καλλιτέχνη αλλά να επικοινωνήσουμε κάποια μηνύματα. Β. Σ. Έχεις επίσης αναφέρει στον κατάλογο ότι: «Όλοι γνωρίζουμε ότι η Μεσόγειος είναι κάτι πολύ περισσότερο από μια γεωγραφική αναφορά. Είναι ένα αμάλγαμα λαών, πολιτισμών και νοοτροπιών, είναι μια ανοιχτή θύρα μεταξύ Ανατολής και Δύσης, ένα σημείο συνάντησης των τριών ηπείρων, Αφρικής, Ασίας και Ευρώπης." Αυτό είναι σωστό. Αλλά μπορούν όντως οι Μπιενάλε — είτε διεξάγονται στην Βενετία, την Θεσσαλονίκη ή την Τζακάρτα — να συνεισφέρουν σοβαρά σε μια αίσθηση μεγαλύτερης κατανόησης και διασύνδεσης μεταξύ των διαφόρων πολιτισμών ώστε να κάνουν την διαφορά;                                                                A. F. Ναι, μπορούν, υπό τον όρο ότι η επικοινωνία θα γίνεται σωστά.. Αν η επικοινωνία δεν αφοσιώνεται αποκλειστικά και μόνο στην αγορά τέχνης, ή στον κόσμο των τριών - τεσσάρων συλλεκτών, ή σε τρεις-τέσσερις επιμελητές ή φιλότεχνους.Ναι, γιατί όταν η επικοινωνία είναι ανοικτή σε ένα ευρύτερο κοινό, η τέχνη μπορεί να παίξει έναν σημαντικό ρόλο στην ενημέρωση των ανθρώπων σχετικά με το τι συμβαίνει, και μπορεί να εξηγήσει τα πράγματα με άλλο τρόπο. Γιατί οι πολιτικοί δεν μπορούν να πουν πάντα τα πράγματα που μπορούν οι καλλιτέχνες . Οι καλλιτέχνες έχουν έναν τρόπο να εκφράζονται που μπορεί να προσφέρει μια ευρύτερη θεώρηση των προβλημάτων. . Για παράδειγμα παρατήρησε κάτι παράξενο που συμβαίνει τώρα στην Τουρκία.. Ο Tayip Erdogan κάνει συνεχώς κριτική σε μερικούς καλλιτέχνες ακριβώς γιατί αυτοί οι καλλιτέχνες παλεύουν πραγματικά για την πολιτική ελευθερία.                                                          Οι μεγάλες Biennle και το Hollywood Β. Σ. Ναί.. Και οι New York Times  έγραψαν σχετικά με την φετινή Biennale  Βενετίας πως “Ο κος Gioni ανακάτεψε την υψηλή κουλτούρα με την χαμηλή, τους παλιούς καταξιωμένους με τους αυτοδίδακτους καλλιτέχνες και κάποια outsiders”. Κι έτσι δεν χρειάστηκε να δούμε όλο τους ίδιους και τους ίδιους διάσημους αστέρες. Τι γνώμη έχεις για αυτό; Μήπως βρισκόμαστε στο μεταίχμιο μιας κατάστασης όπου είναι δυνατή η απομάκρυνσή μας από το γνώριμό μας star system; A. F. Ναι. Ξέρεις, θα πρέπει να πάρουμε ως παράδειγμα τον κινηματογράφο. Υπάρχουν δύο τύποι κινηματογράφου. Υπάρχει ο εμπορικός κινηματογράφος αλλά υπάρχουν και οι ανεξάρτητοι κινηματογραφιστές. . Έτσι σήμερα, όλο και περισσότερο κατά την γνώμη μου, οι μεγάλες μπιενάλε όπως αυτή της Βενετίας που είναι παρόμοιες με τις μεγάλες εκθέσεις τέχνης όπως της Βασιλείας, λειτουργούν στην πραγματικότητα σαν τον σκηνοθέτη Spielberg, ξέρετε.. βάζουν Jeff Koons, ή οτιδήποτε άλλο. .  Damien Hirst, Cattelan. Βρίσκονται σε μια κατηγορία ανάλογη με τους κινηματογραφιστές τύπου Spielberg: εμπορικοί, δηλ. “Hollywood”. Έπειτα έχουμε τους ανεξάρτητους κινηματογραφιστές που ονομάζουν το σινεμά  ERF (που σημαίνει Πειραματική Σκέψη). Αυτοί, παράγουν επίσης πολύ υψηλής ποιότητας έργο αλλά δεν συμμετέχουν πάντοτε σε μια Μπιενάλε A κλάσεως όπως η Βενετία. Έτσι, η Μπιενάλε της Θεσσαλονίκης μπορεί να παίξει έναν σημαντικό ρόλο. Κι αυτό επειδή οι 52 καλλιτέχνες της βασικής έκθεσης που έχουν κληθεί να συμμετέχουν είναι σημαντικοί αν και λιγότερο επώνυμοι, αν εξαιρέσουμε βέβαια την Marina Abramovic, που είναι πολύ γνωστή , η οποία όμως συμμετέχει στην έκθεση με ένα ειδικό έργο που έχω επιλέξει... Β. Σ.  Και το οποίο είναι διαφορετικό από την τελευταία της δουλειά.. A. F. Ναι.. Αυτό το έργο το είχα παραγγείλει για τα 60ά γενέθλια του Οργανισμού Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων…Αναφέρεται στα παιδιά των στρατιωτών…                                                     Από το τοπικό είναι που αναδύεται το παγκόσμιο.. Β. Σ. Θα  ήθελα να σε ρωτήσω…Πιστεύεις ότι έχει ακόμα νόημα να μιλάμε για εθνική τέχνη σήμερα ή όχι; Έχει νόημα να λέμε ότι αυτός είναι Έλληνας καλλιτέχνης ή Γάλλος κι αυτό να τον προσδιορίζει σε έναν τόσο παγκοσμιοποιημένο κόσμο; Ή ακριβώς επειδή είναι τόσο παγκοσμιοποιημένος πρέπει να δώσουμε έμφαση στο εθνικό; A. F. Αυτή είναι μια πολύ ενδιαφέρουσα ερώτηση. Πιστεύω πως είναι από το τοπικό που αναδύεται το παγκόσμιο. Από τις ρίζες. Έτσι είναι σημαντικό να υποστηριχθεί ο καλλιτέχνης αρχικά στη ίδια την χώρα του. Αλλά, το να δημιουργήσεις έναν εθνικό καλλιτέχνη είναι ένα πολύ μεγάλο λάθος, διότι με αυτό τον τρόπο ο καλλιτέχνης θα «πεθάνει» - επειδή η γλώσσα της τέχνης είναι παγκόσμια. Γι ' αυτό κι ο καλλιτέχνης αξίζει να υποστηριχθεί στο δικό του περιβάλλον, αλλά εφόσον η γλώσσα της τέχνης είναι παγκόσμια οφείλει  να πάει παντού. Έτσι η λέξη εθνικός είναι εντελώς παρωχημένη και γελοία. Β. Σ. Και τότε ποιός είναι ο ρόλος του Μεσογειακού καλλιτέχνη στην Ευρώπη σήμερα; A. F. Το να μιλήσουμε για έναν μεσογειακό καλλιτέχνη είναι και πάλι σαν να μιλάμε για έναν εθνικό καλλιτέχνη. Αλλά πρέπει να είμαστε προσεκτικοί. Οι καλλιτέχνες της Μεσογείου έχουν πολλά πράγματα να πουν επειδή οι ρίζες τους είναι πολύ πλούσιες. Β. Σ. Και πολύ βαθιές επίσης…στον χρόνο.. A. F. Επίσης έχουν πολύ ισχυρούς χαρακτήρες και χαρακτηριστικά αλλά και η συμπεριφορά τους είναι πολύ, πολύ ανοικτή ώστε μπορούν να εκφράσουν πράγματα που ίσως κάποιος από μια βόρεια χώρα δεν θα μπορούσε. Ως εκ τούτου, ο καλλιτέχνης της Μεσογείου έχει ακόμα περισσότερα πράγματα να πει για την κοινωνία σήμερα.                                                            Η Ελληνική συμμετοχή Β. Σ. O. κ.. Και τί γίνεται με την Ελληνική συμμετοχή; Έχεις συμπεριλάβει 16 καλλλιτέχνες. A. F. Τώρα δεν είναι 16 είναι 11. Β. Σ. A. . έντεκα… A.F. Γεγονός είναι ότι επέλεξα μεταξύ καλλιτεχνών από όλη την Ελλάδα - κάποιοι εργάζονται μαζί σε ομάδες των τριών ή τεσσάρων ατόμων – κι έτσι οι συμμετέχοντες καλλιτέχνες είναι περισσότεροι, αλλά ως ονόματα είναι έντεκα. Επέλεξα αυτούς τους καλλιτέχνες χωρίς περιορισμούς ή οποιαδήποτε πίεση από το καλλιτεχνικό κατεστημένο της Ελλάδας. Δεν έχω επιλέξει stars ή καλλιτέχνες που υποστηρίζονται. Αλλά από το σύνολο των 52 καλλιτεχνών, το ένα πέμπτο προέρχεται από την Ελλάδα και η πλειοψηφία αυτών από τη Θεσσαλονίκη, κάτι που είναι σε αντίθεση με οποιαδήποτε προηγούμενη μπιενάλε.Πιστεύω πως είναι σημαντικό να αναδειχθεί η δημιουργικότητα της Θεσ/νίκης κι έτσι έχει μια ισχυρή θέση σ’ αυτήν την έκθεση. Καταλαβαίνεις; Β. Σ. Ναι ..αλλά πως βλέπεις γενικά την Ελληνική καλλιτεχνική σκηνή σήμερα; A. F. Πως βλέπω την Ελληνική καλλιτεχνική σκηνή σήμερα; Ειλικρινά πιστεύω ότι οι Έλληνες καλλιτέχνες, η Ελληνική σκηνή είναι πολύ πολύ, δραστήρια. Νομίζω ότι υπάρχουν πολλές δραστηριότητες στην Ελληνική καλλιτεχνική σκηνή - αλλά νομίζω ότι είναι κάπως διχασμένη μεταξύ εμπορικών και ανεξάρτητων καλλιτεχνών.     Β. Σ. Τι πιστεύεις για την έλλειψη διεθνούς φήμης των Ελλήνων καλλιτεχνών; Τι νομίζεις ότι μπορεί να φταίει; A. F. Αυτό συμβαίνει διότι οι Έλληνες δεν ξέρουν πώς να επικοινωνούν αποτελεσματικά–  δεν θεωρούν ότι είναι σημαντικό πράγμα η προώθηση. Έχουν ένα παλιομοδίτικο τρόπο επικοινωνίας. Ο τρόπος επικοινωνίας τους ανήκει ακόμα στη δεκαετία του ογδόντα. Κι εγώ πρέπει να ανταπεξέλθω με αυτό το θέμα προσωπικά, τώρα..και με την Μπιενάλε επίσης. Εννοώ ότι ο τρόπος που οι καλλιτέχνες επικοινωνούν έχει αλλάξει ριζικά παντού στον κόσμο. Αλλά στην Ελλάδα εξακολουθούν να λειτουργούν με έναν τρόπο παλιάς μόδας, κι έτσι οι καλλιτέχνες δεν έχουν απήχηση. Β. Σ. Μπορείς να μας πεις επίσης για τις επιλογές που έκανες ως επιμελήτρια γενικά σε αυτήν την έκθεση; A. F. Πώς διαλέγω καλλιτέχνες; Β. Σ. Ναι… A. F. Επιλέγω τους καλλιτέχνες, ξεκινώντας πάντα από το θέμα και επιλέγω επίσης κάποιους από αυτούς που ξέρω. Παραλαμβάνω πολλούς φακέλους... Επέλεξα καλλιτέχνες που είναι αφοσιωμένοι στο έργο τους, που ανταποκρίθηκαν σε αυτή την ιδέα να εκφράσουν την σύγχρονη κατάσταση. Φυσικά η ποιότητα της δουλειάς είναι το πρώτο πράγμα που λαμβάνω υπόψη μου. Αλλά για μένα η ποιότητα δεν είναι αρκετή. Πρέπει να υπάρχει και κάτι περισσότερο, που να μπορεί να δοθεί στους ανθρώπους. Έτσι ώστε οι άνθρωποι που θα επισκεφθούν  αυτήν την Μπιενάλε και που τυχαίνει επίσης να μην γνωρίζουν πολλά για την τέχνη να την απολαύσουν επίσης γιατί θα αντιληφθούν διάφορα πράγματα. Οι άνθρωποι που γνωρίζουν την τέχνη επίσης θα απολαύσουν την έκθεση γιατί σ΄ αυτήν θα εντοπίσουν 5 ή 6 καλλιτέχνες που γνωρίζουν ή που θα ανακαλύψουν. Έτσι αυτή η μπιενάλε είναι ανοικτή σε ένα πολύ μεγάλο κοινό, κι αυτός είναι ο τρόπος που δουλεύω συνήθως. Πάντα δουλεύω έτσι, σε πολλαπλά επίπεδα.                                                                                     Tο πολιτικό πρόβλημα Β. Σ. Εάν εξαιρέσουμε αυτό που ονομάζουμε οπτική “διασκέδαση” μιας biennale προσωπικά πιστεύω πως αυτή η συγκεκριμένη έκθεση σίγουρα απαιτούσε την παρουσία πολιτικών θεμάτων. Πολλά από τα έργα που έχεις επιλέξει για την μπιενάλε έχουν κοινωνικές αναφορές..Αυτό συμβαίνει γιατί οι καλλιτέχνες σήμερα ασχολούνται περισσότερο με τέτοια θέματα π.χ οι Husein Karabey και Gulsun Karamustafa (Tουρκία), Nigol Bezjian (Sυρία), Claire Fontaine (Γαλλία), Gal Weinstein (Iσραήλ) κ. λ. π, ή ήταν δική σου απόφαση να δώσεις έμφαση στην πολιτική τέχνη, με την ευρύτερή της έννοια ασφαλώς; A. F. Ναι... .Αυτό είναι απολύτως αληθές αλλά με την έννοια πως δεν πιστεύω ότι αυτό θα πρέπει να το ονομάζουμε πολιτική τέχνη αλλά θα πρέπει αν το αποκαλούμε σύγχρονη τέχνη..Και θα πρέπει αν το αποκαλούμε ανεξάρτητη τέχνη – δηλ. μια τέχνη  που θέλει αν εκφράσει διάφορα πράγματα κι όχι μια τέχνη που απευθύνεται στους πλούσιους συλλέκτες και τα κεφάλαια. Επομένως αυτή η τέχνη είναι μια τέχνη που σε κάνει να σκεφτείς, που σου δίνει πληροφορίες. Αυτή η τέχνη σε κάνει να καταλάβεις σε ποιά κατάσταση και περιβάλλον ζούμε. Αυτό δεν σημαίνει βέβαια πως θέλω να αλλάξω τις πολιτικές απόψεις κάποιου. Όμως πώς μπορείς να κάνεις μια έκθεση σήμερα στην Ελλάδα ή οπουδήποτε αλλού στην Ευρώπη και να αποφύγεις τα δύσκολα θέματα χάριν μιας χαριτωμένης τέχνης προορισμένης αποκλειστικά  για μια ελίτ; Η τέχνη είναι για όλους δεν είναι για τους λίγους – δεν έχει καμιά σχέση με του ολίγους- . Η τέχνη είναι μεν για να την αγοράζουν λίγοι αλλά για να ψυχαγωγεί τον καθένα μας. Β. Σ. Πιστεύεις ότι η τέχνη μπορεί να εμπνεύσει κάποια προσωπική ή κοινωνική αλλαγή; A. F. Αυτό είναι κάτι πολύ δύσκολο να απαντηθεί. Πάρε, για παράδειγμα, την περίπτωση του Ιρανού κινηματογραφιστή Jafar Panahi, ο οποίος είναι επίσης στην έκθεσή μου, ο οποίος είναι ένας από τους πιο σημαντικούς σκηνοθέτες σήμερα. Κάναμε μαζί την παραγωγή μιας ταινίας του ενόσω ήταν στη φυλακή  και μάλιστα καταδικάστηκε κιόλας. Αυτήν την ταινία την δείξαμε παντού. Αλλά παρόλα αυτά ο τύπος αυτός καταδικάστηκε. Αυτό σημαίνει ότι  η τέχνη μπορεί να δώσει έμπνευση, μπορεί να κάνει τους ανθρώπους να σκεφτούν αλλά αμφιβάλλω εάν μπορεί να επηρεάσει τους πολιτικούς. Και ακριβώς επειδή οι καλλιτέχνες δεν είναι πολιτικοί είναι σημαντικό να μην μπερδεύουμε τον ρόλο τους με αυτούς. Καταλαβαίνεις τι θέλω να πω..                                                                        Και με την κρίση τι γίνεται; Β. Σ. Φυσικά και καταλαβαίνω..Αλλά πως πιστεύεις αλήθεια ότι η κρίση επηρεάζει την καλλιτεχνική παραγωγή; A. F. Πολύ. Η κρίση, όπως το λες επηρεάζει πολύ την καλλιτεχνική παραγωγή. Η κρίση αυτή καθεαυτή δεν εμποδίζει την ίδια την τέχνη ή την δημιουργικότητα. Η κρίση διαταράσσει την παραγωγή της τέχνης γιατί υπάρχουν όλο και λιγότερα χρήματα για την παραγωγή τέχνης - λιγότερες εκθέσεις στα μουσεία, στις γκαλερί, λιγότερη ανεξάρτητη τέχνη -επομένως ο κόσμος της τέχνης συρρικνώνεται. Αλλά στην πραγματικότητα υπάρχουν τόσοι πολλοί καλλιτέχνες, τόσοι άνθρωποι που θέλουν να εκφραστούν μέσω της τέχνης. Καλή ή κακή τέχνη - δεν αναφέρομαι στην ποιότητα τώρα. Μιλάμε για την τέχνη γενικά, ως έκφραση. Και η κρίση σίγουρα επηρεάζει  την κατάσταση της τέχνης πολύ. Β. Σ. Η αγορά της τέχνης είναι πολύ ισχυρή σήμερα και ο κόσμος είναι γεμάτος καλλιτεχνικές εκθέσεις και φεστιβάλ. Πιστεύεις ότι η μπιενάλε της Θεσσαλονίκης θα μπορούσε να παίξει κάποιον ρόλο σ΄ αυτά τα πλαίσια; A. F. Δεν νομίζω, διότι η επιλογή των καλλιτεχνών που έγινε δεν αποτελεί μέρος του παρόντος πλαισίου. Γιατί δεν έχουμε τους superstars. Αλλά δεν είναι κι αυτό που επιδιώκω… εννοώ, επιλέγω καλλιτέχνες που εργάζονται για τα ανθρώπινα δικαιώματα. Έτσι, πώς θα μπορούσε κανείς να φανταστεί ότι θα έκανα μια μπιενάλε που θα είχε όλους αυτούς τους διασκεδαστικούς καλλιτέχνες; Οι καλλιτέχνες που  επέλεξα είναι πολύ καλοί καλλιτέχνες που έχουν εκθέσει π.χ στην Documenta και σε διάφορες γκαλερί σε όλον τον κόσμο. Αλλά αυτοί είναι αφοσιωμένοι σε ένα ιδανικό. Και όχι  στην αγορά. Β. Σ. Και τα χρήματα είναι πάντα περιορισμένα σε οποιαδήποτε Μπιενάλε και τώρα στο απόγειο αυτής της βαθιάς κρίσης ήταν άραγε ο προϋπολογισμός αρκετός για να καλύψει τα έξοδα σας; A. F. Όχι, όχι είμαστε σε μια πολύ δύσκολη κατάσταση, αλλά όλοι το γνωρίζουν αυτό. Το κύριο πρόβλημα είναι η επικοινωνία, γιατί αυτό πρέπει να γίνει καλά. Έτσι, σου είμαι ευγνώμων που έχεις ήδη κάνει κάτι για μας.. Επίσης η οργάνωση "Τέχνη του Κόσμου" δουλεύει πολύ σκληρά για μένα για να βοηθήσει να προχωρήσει η επικοινωνία και τα πάντα… Γιατί πιστεύω ότι αυτή η μπιενάλε της Θεσσαλονίκης θα μπορούσε να είναι εξαιρετικά σημαντική, στα σημερινά πλαίσια. Πρώτα από όλα έχουμε εκθέσεις σε όλη την πόλη κι έπειτα διαθέτουμε έχουμε αυτούς τους τεράστιους χώρους, τα περίπτερα, είναι 2,500 m3..Θα εκτεθούν πάρα πολλά πράγματα…  Β. Σ. Πρόκειται για μια πολύ μεγάλη μπιενάλε, αυτό είναι αλήθεια..                                                                                       Η στρατηγική.. A. F. Ναι, είναι μια μεγάλη μπιενάλε και τα κομμάτια που έχω επιλέξει είναι σημαντικά κομμάτια επίσης, μεγάλα κομμάτια  κάθε είδους – αλλά όχι μνημειώδη. . Δεν πρόκειται εδώ για μια μνημειακότητα αλλά ας πούμε πως είναι σημαντικά κομμάτια. Έχουμε επίσης διασπείρει σημαντικά έργα σ΄ όλη την πόλη κι έπειτα η Θεσσαλονίκη είναι μια τόσο ενδιαφέρουσα πόλη, έχει όλη αυτήν την κουλτούρα, είναι μια ιστορική πόλη, με τόσες επιστρώσεις πολιτισμών, τόσες κουλτούρες κι ανθρώπους. Και πολλοί από αυτούς τους ανθρώπους έχουν υποφέρει κατά το παρελθόν... Καλέσαμε επίσης ορισμένους παλαιστίνιους καλλιτέχνες και καλλιτέχνες από το Ισραήλ και από όλο τον κόσμο.. Έτσι, ελπίζω πραγματικά ότι οι άνθρωποι θα έρθουν και θα ξοδέψουν χρόνο  εκεί επειδή πρόκειται για μια μπιενάλε που απαιτεί χρόνο και προσεκτική παρατήρηση από την πλευρά του κοινού, γιατί είναι υπάρχουν πολλά για να παρατηρήσετε και πολλά πράγματα που πρέπει να προσέξετε. Δεν είναι κάτι που το προσπερνάς γρήγορα…Καταλαβαίνεις.. Β. Σ. Ναι… A. F. Εννοώ πως χρειάζεται κανείς να “διαβάσει¨ κάθε έργο, να το σκεφθεί, να το χαρεί που βρίσκεται εκεί και ταυτοχρόνως να συνειδητοποιήσει πως η τέχνη μπορεί να παίξει έναν ρόλο στην κοινωνία. Β. Σ. Ξέρεις αναρωτιέμαι ..Άραγε έχει αλλάξει το κοινό της σύγχρονη τέχνης από την εποχή που ξεκίνησες να δουλεύεις; Είναι το Μεσογειακό κοινό διαφορετικό από της Βόρειας Ευρώπης; A. F. Νομίζω ότι το κοινό έχει αλλάξει δραματικά τα τελευταία 10 - 15 χρόνια, επειδή υπάρχουν πλέον πάρα πολλοί άνθρωποι που ενδιαφέρονται για την τέχνη. Στο παρελθόν υπήρχαν μόνο λίγα άτομα αλλά διέθεταν ένα ειλικρινές ενδιαφέρον για την τέχνη. Σήμερα υπάρχουν πάρα πολλοί άνθρωποι που βρίσκονται σε μια κατάσταση ψαξίματος της τέχνης αλλά δεν ξέρω εάν πραγματικά ενδιαφέρονται, ή τους ενδιαφέρει περισσότερο κάποιο κοινωνικό περιβάλλον γύρω από την τέχνη. Σ’ αυτήν την μπιενάλε μπορείτε να απολαύσετε τόσο αυτό που μπορείτε να δείτε αλλά και αυτό που τα έργα θα σας προκαλέσουν να σκεφτείτε. Επίσης θέλω να πω, πως οι Έλληνες καλλιτέχνες που επέλεξα βρίσκονται στο ίδιο μήκος κύματος με εμένα. Είναι όλοι οι καλλιτέχνες οι οποίοι ανησυχούν για κοινωνικά ζητήματα. Φυσικά μένει να δούμε αν το τελικό αποτέλεσμα είναι αυτό που σου περιγράφω αλλά ελπίζω πως στο τέλος όλα θα πάνε καλά. Β. Σ. Λοιπόν, δεν έχω παρά να σου ευχηθώ καλή τύχη στην έκθεσή σου και να σε ευχαριστήσω.. A. F. Σε ευχαριστώ κι εγώ πάρα πολύ.... Συμμετέχοντες καλλιτέχνες και κινηματογραφιστές:  Marina Abramovic, Ghada Amer, John Armleder, Maja Bajević, Bill Balaskas, Lenora de Barros, Beforelight, Jacques Berthet, Nigol Bezjian, Mohamed Bourouissa, Marie Bovo, David Casini, Sheba Chhachhi, Claire Fontaine, Jordi Colomer, Marta Dell’Angelo, Desertmed Collective, Haris Epaminonda, Inci Eviner, Ymane Fakhir, Parastou Forouhar, Apostolos Georgiou, Khaled Jarrar, Hüseyin Karabey, Gülsün Karamustafa, Iseult Labote, Ange Leccia, Los Carpinteros, DeAnna Maganias, Marcello Maloberti, Miltos Manetas, Mark Mangion, Liliana Moro, Adrian Paci, Rosana Palazyan, Jafar Panahi, Maria Papadimitriou, Dan & Lia Perjovschi, Paris Petridis, Ivan Petrović, Khalil Rabah, Philip Rantzer, Zineb Sedira, Veronica Smirnoff, Priscilla Tea, Panos Tsagaris, Maria Tsagkari, Gal Weinstein, Peter Wüthrich, Raed Yassin, Yiorgis Yerolymbos, Vasilis Zografos. Λίστα χωρών: Αίγυπτος, Αλβανία, Αλγερία, Βοσνία, Βραζιλία, Γαλλία, Γερμανία, Ελβετία, Ελλάδα, Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής, Ισπανία, Ιράν, Ισραήλ, Ιταλία, Κούβα, Κύπρος, Λίβανος, Μάλτα, Μαρόκο, Παλαιστίνη, Ρουμανία. Ρωσία, Σερβία, Συρία, Τουρκία. Χώροι εκθέσεων: Αλατζά Ιμαρέτ, Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης, Γενί Τζαμί, Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού, Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, Κρατικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης (Μονή Λαζαριστών), Περίπτερο 6 (ΔΕΘ). Αdelina von Fürstenberg / Βιογραφικό σημείωμα Η Adelina Cüberyan von Fürstenberg είναι ελβετή υπήκοος, αρμενικής καταγωγής,γεννημένη στην Κωνσταντινούπολη. Είναι επιμελήτρια διεθνούς φήμης και πρωτοποριακή επιμελήτρια καθώς προωθεί την διεύρυνση της σύγχρονης τέχνης. Προσεγγίζει τις εκθέσεις σύγχρονης τέχνης με μια πιο σφαιρική κι ευέλικτη οπτική, εισάγοντας την τέχνη σε χώρους όπως μοναστήρια, μεντρεσέδες, δημόσια κτίρια, πλατείες, πάρκα κλπ. Στόχος της είναι να προσφέρει ένα ευρύτερο πλαίσιο στις εικαστικές τέχνες και να τις εντάξει δυναμικά στη ζωή μας, δημιουργώντας ένα ζωντανό διάλογο με τις άλλες τέχνες, συσχετίζοντάς τες παράλληλα με παγκόσμια ζητήματα. Η Adelina von Fürstenberg, κατά τη διάρκεια των σπουδών της με θέμα τις πολιτικές επιστήμες στο Πανεπιστήμιο της Γενεύης, ίδρυσε το Κέντρο Σύγχρονης Τέχνης Γενεύης, όπου παρουσίασε πολυάριθμες εκθέσεις καλλιτεχνών της Pop Art, του Fluxus, της εννοιολογικής και μινιμαλιστικής τέχνης. Την ίδια περίοδο διοργάνωσε performances με τους John Cage, Laurie Anderson, Philip Glass, Joan Jonas. Αργότερα και μέχρι το 1994, διηύθυνε το Le Magasin, Κέντρο Σύγχρονης Τέχνης της Γκρενόμπλ, όπου επιμελήθηκε μεγάλες ατομικές εκθέσεις σπουδαίων καλλιτεχνών, όπως των Vito Acconci, Alighiero Boetti, Gino De Dominicis, αλλά και συμπόσια και διαλέξεις για την αρχιτεκτονική, την επιστήμη και τη φιλοσοφία. Επιπλέον, διετέλεσε επί πέντε έτη διευθύντρια της Ecole du Magasin (Σχολή Επιμελητών). Το 1993 η Διεθνής Επιτροπή της 45ης Μπιενάλε της Βενετίας της απένειμε βραβείο για τη διεύθυνση του Le Magasin και τη δουλειά της στη Σχολή Επιμελητών. Το 1995, με αφορμή την 50ή επέτειο του ΟΗΕ, επιμελήθηκε την έκθεση Διάλογοι Ειρήνης (Dialogues of Peace), μια διεθνή έκθεση που παρουσιάστηκε στην έδρα του ΟΗΕ στη Γενεύη. Το 1996 ίδρυσε τη μη κυβερνητική οργάνωση ART for Τhe World, συνεργαζόμενο φορέα  του ΟΗΕ, για τη διάδοση των αρχών της Οικουμενικής Διακήρυξης των Ανθρώπινων Δικαιωμάτων μέσω της σύγχρονης τέχνης και του κινηματογράφου. Συνεργάστηκε με την Περιφερειακή Διεύθυνση του SESC Σάο Πάολο, Βραζιλία, στην επιμέλεια εκθέσεων όπως: Voom Portraits του Robert Wilson (2008), Urban Manners (2010) για τη σύγχρονη ινδική τέχνη και την πιο πρόσφατη The Mediterranean Approach(2012), μια έκθεση που παρουσιάστηκε προηγουμένως στο Palazzo Zenobio στη Βενετία (2011) και στο Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης στη Μασσαλία (2012). Το τελευταίο της project είναι το FOOD (2012, Musée Ariana, Γενεύη), μια μεγάλη έκθεση που εξερευνά το θέμα της διατροφής κλπ. Παράλληλα με τις  εκθέσεις, η Adelina von Fürstenberg είναι και παραγωγός ταινιών. Μεταξύ 2008 και 2011 παρήγαγε για την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, τον Ύπατο Αρμοστή του ΟΗΕ για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα, και για το Συμβούλιο της Ευρώπης 29 ταινίες μικρού μήκους καταξιωμένων, ανεξάρτητων δημιουργών από όλο τον κόσμο, που εμπνεύστηκαν από τα άρθρα της Οικουμενικής Διακήρυξης για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα. more info www.thessalonikibiennale.com info@thessalonikibiennale.com