«Ο ρόλος του δασκάλου είναι ακριβώς να διατηρεί ανοιχτό το θέμα της εξέγερσης που αφορά την ουσία της τέχνης», αναφέρει ο εικαστικός Κυριάκος Κατζουράκης στο εξαιρετικό βιβλίο του Τάξη στο χάος, ζωγραφική / θέατρο / κινηματογράφος (εκδ. Καλειδοσκόπιο), η έκδοση του οποίου συνέπεσε με την αναδρομική του έκθεση στο Μουσείο Μπενάκη (κτίριο οδού Πειραιώς) που θα διαρκέσει ως τις 28 Ιουλίου.
ΛΕΩΝΙΔΑΣ ΒΑΤΙΚΙΩΤΗΣ
«Διαχέεται γύρω μας μια περίεργη παύση, θα την έλεγα παύση ζωής κι ας ακούγεται υπερβολή… Μια παύση γεμάτη με τίποτα, μια παύση όπου ο άνθρωπος μένει σε αδράνεια, χωρίς να αισθάνεται μέρος ή συνέχεια κάτι άλλου. Η απειλή παύσης πληρωμών ηχεί γελοία μέσα στο κλίμα Γενικής Παύσης».
Το βιβλίο του Κυριάκου Κατζουράκη, με τίτλο Τάξη στο χάος (εκδ. Καλειδοσκόπιο, 2013), είναι, ένα αισθητικό «μανιφέστο», αυτοβιογραφία και μια σειρά σημειώσεων για τα πολιτικά επίδικα των ημερών μας. Διαβάζοντας το, ο κάθε αναγνώστης έχει βοηθηθεί να έρθει ένα βήμα πιο κοντά στα θέματα της ζωγραφικής και της τέχνης, τα αντιμετωπίζει με πιο ρεαλιστικούς όρους, φαντάζουν λιγότερα απόμακρα κι ανεξήγητα. Η δική του πορεία στην ζωή, οι εμπειρίες, οι δάσκαλοι κι οι προσωπικές επιλογές του συγγραφέα, γίνονται συχνά ο οδηγός του αναγνώστη για να αντιληφθεί την αισθητική και πολιτική του στάση.
Κοιτώντας ωστόσο από απόσταση το βιβλίο του Κατζουράκη δεν είναι αυτά τα τρία διακριτά σημεία αναφοράς που αρκούν για να περιγράψουν το συγγραφικό εγχείρημα ή, κρίνονται ανεπαρκή για να συμπυκνώσουν και να αποδώσουν την συμβολή του. Είναι οι γέφυρες που τα συνδέουν, οι σύνδεσμοι που τα ενώνουν! Ο τρόπος δηλαδή που η πολιτική στάση του Κατζουράκη επηρεάζει τις αισθητικές του επιθυμίες, κοκ. «Πάντα ονειρεύομαι μια κοινωνία που έχει ανάγκη τη ζωγραφική σε δημόσια θέα, σε τοίχους, σε κτίρια, σαν τη ζωγραφική του Ριβιέρα, με πρωταγωνιστή την ιστορία αλλά και τις μικρές μύχιες στιγμές της ζωής», αναφέρει για παράδειγμα ο συγγραφέας. Ενώ σε άλλο σημείο τονίζει: «Ο καλλιτέχνης εκ φύσεως είναι από τη μεριά της ανατροπής. Βασικό του μέλημα, σαν πρωινή γυμναστική, είναι να νικάει την απαισιοδοξία και να μπαίνει στη θέση του μικρού θεού που μπορεί να αλλάξει τον κόσμο. Κι αυτό είναι μεν ψευδαίσθηση, είναι όμως και τρομερή κινητήρια δύναμη».
Ωστόσο, το βιβλίο και οι σκέψεις του συγγραφέα – εικαστικού τοποθετούνται ξανά και ξανά επάνω σε ένα δίπολο που διαπερνά το βιβλίο από την πρώτη του σελίδα. Είναι η αντίθεση μεταξύ συλλογικού και ατομικού. Παρότι ο Κατζουράκης αποφεύγει τις απολυτότητες, επάνω σε αυτό το θέμα δεν επιτρέπει την παραμικρή αμφισημία. Από την διαχωριστική γραμμή που ορίζει αυτή η αντίθεση κρίνει για παράδειγμα τα καλλιτεχνικά ρεύματα: «Το μεταμοντέρνο… είναι η διαστροφική πλευρά του ετερόφωτου καλλιτέχνη, που δεν επικοινωνεί με την πραγματικότητα του, παρά μόνο μέσα από τα μάτια των άλλων. Μιλάω εκ του αποτελέσματος, τα τέρατα δηλαδή που έχουν γίνει αυτά τα περίπου τριάντα χρόνια που κυκλοφορεί το είδος. Τα έργα του μεταμοντερνισμού, που υμνήθηκαν στην εποχή μας, είναι σαν “προφυλακτικά ανύπαρκτης συνουσίας”. Το ίδιο άγαμο στυλ πάντρεψε το μεταμοντέρνο ύφος με το λαιφστάιλ των νέων καλλιτεχνών και το αποτέλεσμα είναι εκατοντάδες χιλιόμετρα αδιάφορης ανερωτικής, άφυλης γεωγραφικά και απροσδιόριστης τοπογραφικά τέχνης. Κατασκευές που διεκδικούν την ανακάλυψη των ήδη ανακαλυφθέντων, την πρωτοτυπία, τη μοναδικότητα και, κυρίως, μια γενίκευση της ιστορίας του ανθρώπου, που τη βάζουν συνήθως σε ντουλαπάκια με ταμπελίτσες». Ως απόρροια της προτίμησης του για το συλλογικό υμνεί τα απλά πράγματα: «Η μη σκηνοθετημένη πραγματικότητα, η καθημερινότητα των απλών ανθρώπων, έχει τέτοιο πλούτο που δεν σου φτάνει η ζωή σου όλη για τον καρπωθείς». Το συλλογικό επίσης αναδεικνύει ως το κρυμμένο μυστικό των μεγαλύτερων έργων τέχνης. Αναφέρει για παράδειγμα υμνώντας την Σχολή των Αθηνών του Ραφαήλ: «Εκεί κατάλαβα τι είναι η συλλογική μνήμη, εκεί είδα με τα μάτια μου, πως ένας νέος καλλιτέχνης γίνεται να κουβαλάει μέσα του, έξω του, παντού το όραμα μιας ολόκληρης κοινωνίας». Ενώ σε άλλο σημείο τονίζει, σαν εκείνη την ώρα να κλείνει και το μάτι στον αναγνώστη: «Όταν λέμε έργο του “Ρούμπενς” εννοούμε του εργαστηρίου του Ρούμπενς και της συντεχνίας του»…
Η συλλογική προσπάθεια είναι κι ο άξονας γύρω από τον οποίο περιστρέφονται κι οι στόχοι του: «Εξακολουθώ να φαντάζομαι μια ομάδα αριστερών καλλιτεχνών που να μοιράζεται τη διαδικασία παραγωγής τέχνης και να επιμένει να αλλάξει τον κόσμο. Μια ομάδα με υψηλή ποιότητα που θα χωνεύεται μέσα στον κόσμο και θα χρωματίζει με πάθος την πιθανότητα της αλλαγής».
Σημασία τέλος έχει πως ο Κυριάκος Κατζουράκης ενώ αποστρέφεται το κράτος, δεν κρατάει αποστάσεις από την Αριστερά την οποία επικρίνει για την ιδεολογική της πενία. «Σήμερα η τέχνη που βρίσκει υποστήριξη είναι η τέχνη που στέκεται αμήχανη ή αδιάφορη απέναντι στην εξουσία. Στο ζήτημα “φόρμα – περιεχόμενο”, η κοινωνική κριτική απουσιάζει για διακοπές, οι μορφές της απολιτικής τέχνης κυριαρχούν, ο εκλεκτικισμός των καλλιτεχνών επιβραβεύεται, η γενικόλογη παγκοσμιοποίηση αγκαλιά με τον εθνικισμό καταλαμβάνουν την ψυχή τους και τα πόστα στη διαχείριση του πολιτισμού. Η Αριστερά στέκεται αμήχανη απέναντι στο επώνυμο καλλιτεχνικό έργο και πολλές φορές στα θέματα της τέχνης αναπαράγει την κυρίαρχη ιδεολογία. Η θεωρία της τέχνης έχει καθήκον να συμπεριλάβει στις έρευνές της τη ζοφερή αυτήν πραγματικότητα. Υπάρχουν μέτωπα. Όχι μόνο τώρα την εποχή της κατάρρευσης. Πάντα υπήρχαν».
Συνολικά πρόκειται για ένα βιβλίο-θησαυρό, που έχει το γνώρισμα των σπουδαίων έργων να διαβάζεται σε πολλά επίπεδα, δείχνοντας μεταξύ άλλων ότι η εποχή μας δεν είναι και τόσο σκοτεινή, όσο φαίνεται.
Η έκδοση του βιβλίου συνέπεσε με την αναδρομική έκθεση του Κυριάκου Κατζουράκη στο Μουσείο Μπενάκη που θα διαρκέσει μέχρι τις 28 Ιουλίου. Η γνωριμία με το πολυεπίπεδο έργο του Κατζουράκη (ζωγραφική, κινηματογράφος, θέατρο, κ.α.) διευκολύνεται με τις ξεναγήσεις που οργανώνει ο ίδιος. Οι επόμενες έχουν προγραμματιστεί για την Παρασκευή 19/7 (και ώρα 7) και το Σάββατο 20/7 (ώρα 11).
πηγή: Λεωνίδας Βατικίωτης
πηγή: Λεωνίδας Βατικίωτης
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου