ΤΟ ΜΑΥΡΟ ΤΕΤΡΑΓΩΝΟ

τ ο μ α ύ ρ ο τ ε τ ρ ά γ ω ν ο.

Στο Μαύρο Τετράγωνο του Kasimir Malevich η ζωγραφική σύνθεση έχει απλουστευτεί σε μέγιστο βαθμό. Ένα μαύρο τετράγωνο σε λευκό πλαίσιο. Τόσο απλό, τόσο πολυδιάστατο. Σύμφωνα με τον Malevich “Το τετράγωνο = το αίσθημα. Το λευκό πεδίο = το κενό πίσω από αυτό το αίσθημα”, ένα αίσθημα κατάνυξης μπροστά στην απόλυτη φόρμα: “Βλέπω σε αυτό κάτι που οι άνθρωποι παλιότερα έβλεπαν στο πρόσωπο του Θεού”.⁴

Kasimir Malevich, The Black Square (1915)

Η σύνδεση ενός μαύρου τετραγώνου με το πνευματικό και το θείο είναι αρκετά άμεση για όποιον έχει εμπειρία από τη βυζαντινή τέχνη και την ορθόδοξη παράδοση: στη βυζαντινή τέχνη η προοπτική και οι αναλογίες αλλοιώνονται εσκεμμένα, ώστε να δημιουργηθεί μια ζωγραφική πραγματικότητα μακρινή από την καθημερινή εμπειρία. Ο αγιογράφος προσεγγίζει το υπερβατικό μέσα από το γεωμετρικό, το διδιάστατο και το σχηματοποιημένο. Με το πέρασμα του χρόνου, καθώς ο καπνός των κεριών μαυρίζει τα χρώματα της εικόνας, πολλές εικόνες στις ορθόδοξες εκκλησίες καταλήγουν να είναι ένα σχεδόν μαύρο ορθογώνιο κομμάτι ξύλου, χωρίς να διακρίνεται σχεδόν καμία παράσταση μέσα στον αχνό φωτισμό των κεριών⁵. Και όμως, οι πιστοί εξακολουθούν να βλέπουν μέσα σε αυτό το θείο και να το προσκυνούν. Ένα μαύρο τετράγωνο δέχεται πια τις προσευχές των πιστών.