Φλώροι Εικαστικοί: ΑΠΟΤΟΑΛΦΑΕΩΣΤΟΩΜΕΓΑ-Διαμαντής Τσαντίδης (Τεκμηρίωση Πτυχιακής)

Το μυαλό αναπληρώνει...

Αντικαθιστά...

Δημιουργεί τον κόσμο από την αρχή...

Έναν άλλο κόσμο...

Ξέρετε τι τέρας είναι το μυαλό;

Κική Δημουλά

Αντί προλόγου

Η οπτικοακουστική εγκατάσταση με τίτλο: ΑΠΟΤΟΑΛΦΑΕΩΣΤΟΩΜΕΓΑ, ως έναν βαθμό έχει αυτοβιογραφικό χαρακτήρα, παρόλα αυτά θα προσπαθήσει με την διαδραστικότητα του επισκέπτη της, να αποκαλύψει ένα ενδεχόμενο ενός πνευματικού τόπου. Όπλα της σ‘ αυτήν την προσπάθεια, είναι ο ίδιος ο βαθμός δυσκολίας που θέτει σαν περιορισμό και σαν μέτρο. Να καταφέρει δηλαδή εκ του αποτελέσματος της σύνθεσης, να πείσει και να συγκινήσει τον επισκέπτη μέσα από την χρήση αδιάφορων ή δεύτερων υλικών.

Εισαγωγή

Η εγκατάσταση της πτυχιακής αυτής, έχει την τύχη να βρίσκεται σε πραγματική αίθουσα εργαστηρίου τεχνών και περιέχει οπτικά μια σειρά τοιχογραφιών σχεδιασμένη πάνω σε σελίδες τηλεφωνικού καταλόγου. Τα σχέδια αυτής, είναι σχέδια γραμμικά και στην προοπτική τρισδιάστατη ψευδαίσθηση που δημιουργούν, φιλοξενούν σε ένα μικρό μέρος τους –αναλογικά με όλο το έργο- μια φιγούρα το καθένα, η οποία τις περισσότερες φορές είναι η μισή στο σκοτάδι. Στην αίθουσα επίσης βρίσκονται δύο καβαλέτα γλυπτικής, όπου πάνω τους έχουν από ένα τενεκέ με άμμο και αναμμένα κεριά εκκλησίας το καθένα. Ανάμεσα σε αυτούς τους δύο τύπους κεροστατών υπάρχουν υλικά και όργανα σχεδίασης. Ακριβώς δίπλα υπάρχει ένας μικρός φορητός υπολογιστής που αναπαράγει σε επανάληψη ένα βίντεο και μια μελωδία. Τέλος το σκηνικό ολοκληρώνεται στο κέντρο του χώρου με δύο σειρές από καρέκλες του ίδιου του εργαστηρίου σε αυστηρή στοίχιση, όπως και από έναν πάγκο εργασίας.

Η θεματική που στηρίζει όλο το έργο, έχει ανθρωποκεντρικό χαρακτήρα και αναφέρεται σε μια κατάσταση αποκλεισμού και απομόνωσης που εκλιπαρεί απ’ άκρη σ’ άκρη έξοδο. Στον δύσβατο και κακοτράχαλο δρόμο για την ολοκλήρωση της, έχει επιλέξει συνειδητά να εκφραστεί με υλικά ευτελή και δεύτερα, θέτει συνεχώς νέους περιορισμούς, προκειμένου να λειτουργήσουν σαν ένα είδους φίλτρου, που θα αφήνουν να περάσει η οποιαδήποτε ουσία, κρατώντας απ’ έξω την περιττή επιφάνεια μιας αχρείαστης φαφλατολογίας.

Η πρώτη τοιχογραφία

Η πρώτη τοιχογραφία προέκυψε εντελώς τυχαία στο εργαστήριο, από έναν τηλεφωνικό κατάλογο που βρήκα δίπλα μου. Κόβοντας τις σελίδες του τις κόλλησα στην επιφάνεια του τοίχου, σε μια πρώτη προσπάθεια να κρύψω την οποιαδήποτε ασχήμια που έφερε ο τοίχος, από λεκέδες, κακοποιημένα γκράφιτι, συνθήματα κ.τ.λ. Έπειτα αντιμετώπισα την αυτοσχέδια αυτή ταπετσαρία, σαν μία κόλλα Schoeller (χαρτί γραμμικού σχεδίου) όπου πάνω της σχεδίασα με μαρκαδόρο και με τον πιο απλό γραμμικό τρόπο, μια προοπτική σχάρα, που πάνω σ’ αυτήν και λίγο δεξιά από το κέντρο της, τοποθέτησα με τον ίδιο μαρκαδόρο μια ανθρώπινη φιγούρα (οπτικά να μιμείται το αποτέλεσμα της υψιτυπίας στην τέχνη της χαρακτικής). Η φιγούρα αυτή με το θάρρος της στάσης της, επιζητεί ελευθερία, αρνούμενη να καθίσει αριστερά της σε ένα σκαμνί κανόνων. Η μόνη της ‘’παραφωνία’’ ίσως, είναι η σκιά της, που για κάποιον απαντημένο ή αναπάντητο λόγο στο σχεδιαστικό φώς, παρουσιάζει μια Πλατωνική[1] δυσμορφία.

Παρενθετικά να προσθέσω, πως στην πρώτη αυτή τοιχογραφία, απέφυγα όπως ο διάολος το λιβάνι, να υπακούσω σε υστερίες που μας έχουν συνηθίσει τα γραμμικά σχέδια, που με την ψυχρή καθαρότητα και την αποφυγή λαθών τους, μιλάνε αποκλειστικά σχεδόν πάντα για την χρηστικότητα που φέρουν και όχι για αισθητική, ή υψηλά νοήματα. Με τον ίδιο ακριβώς τρόπο συμπεριφέρθηκα και στην τοιχοκόλληση των σελίδων, αφού το μόνο ζητούμενο ήτανε να δημιουργηθεί απλά μία βάση, χωρίς αρρωστημένες υποδείξεις ακρίβειας.

[1] Η αλληγορία του Σπηλαίου, Πλάτωνος Πολιτεία.

Εξάπλωση και σκηνογραφικό εύρημα

Η εξάπλωση στους υπόλοιπους τοίχους, οφείλεται στους καθηγητές του εργαστηρίου Χ. Κοντοσφύρη και Θ. Ζωγράφο, όπου συζητώντας μαζί τους, με ενθάρρυναν και μου πρότειναν πως θα είχε ένα πραγματικό ενδιαφέρον, αν αυτό προχωρούσε σε όλους τους τοίχους. Και έτσι έγινε..

Καθώς όμως οι τοιχογραφίες είχαν ολοκληρωθεί, έκρινα πως το αποτέλεσμα κούτσαινε και αδυνατούσε να υψώσει την φωνή που ήθελα, ζητώντας επειγόντως υποστήριξη -αν πράγματι ήθελε κάτι να πει.. Μέσα από την ανθρωποκεντρική πληροφορία της σελίδας, των φιγούρων και της κατάστασης που ήθελα να σχολιάσω, η λύση στο νέο εμπόδιο που προέκυψε, ήταν στο να καταλήξω να στήσω σκηνογραφικά, μια ατμόσφαιρα που θα θύμιζε ναό και αμοιβαία θα υποστήριζε με την ίδια ‘’πρόχειρη‘’ λογική της, τις τοιχογραφίες, ενώ παράλληλα θα έκανε τον επισκέπτη της εγκατάστασης μέρος της, συνομιλώντας με ότι βρίσκεται στον χώρο..

Σκόρπια λόγια για τις φιγούρες

Πίσω από κάθε τι βρίσκεται και η ουσία στα πράγματα.. Κάθε φιγούρα θα μπορούσε να συμβολίζει το άτομο στην σημερινή κοινωνία που μεταλλάσετα σε θηρίο. Πίσω από αυτόν τον συμβολισμό, βρίσκετε στην μοναξιά και την απομόνωση. Σε μια κοινωνία που εντάσσετε όλο και περισσότερο σ’ ένα σύστημα αποκλεισμού.

Σε πολύ παλιότερες κοινωνίες υπήρχε η ομαδικότητα. Σήμερα όμως δεν έχει ιδιαίτερη σημασία το πώς θα φερθούμε στην ομάδα αλλά πως θα κοιτάξουμε να προεκτείνουμε τα ναρκισσιστικά μας ιδεώδη.

Σήμερα, ο έννοιες της ομαδικότητας και της ατομικότητας βρίσκονται σε μια διαρκή μάχη, με μια κοινωνία απέναντι να παίζει τον ρόλο του θεατή, αδυνατώντας να τα βάλει μαζί τους. Η ατομικότητα υπάρχει μόνο και μόνο, για να κάνει κακό στην ομαδικότητα, αρνώντας να κατανοήσει πως αυτό που μόνο θα καταφέρει, θα είναι να ξεχάσουμε τους ‘’άλλους ‘’ που ουσιαστικά είναι οι ίδιοι μας οι εαυτοί.

Επιμένουμε να λέμε πως αυτοί οι ‘’άλλοι ‘’ είναι οι πιο θανάσιμοι εχθροί, που απειλούν την πολύτιμη ζωή μας, και λόγω αυτού του ενστίκτου –για το πώς θα πρέπει να επιβιώσουμε δηλαδή- είναι πιο εύκολο να τους καταστρέψουμε, παρά να κάτσουμε να σκεφτούμε το πώς θα βρούμε τρόπους να συμφιλιωθούμε μαζί τους.

Κάπως έτσι λοιπόν, όλες οι φιγούρες στις τοιχογραφίες μου, είναι επηρεασμένες και υπνωτισμένες από ήρωες του Έσσε[1], που πασχίζουν απεγνωσμένα να έρθουν σε επαφή με μια βαθύτερη φύση, προσπαθώντας να αναστήσουν μια χαμένη γνησιότητα αισθημάτων, όμως το τίμημα για τους περισσότερους αυτής της εξέγερσης, αυτής της υπέρβασης του μέσου όρου, που σπάει κοινωνικούς συμβιβασμούς και στερεότυπα, τις περισσότερες φορές γίνεται και η καταδίκη τους στην απομόνωση και την απόλυτη μοναξιά.

[2] Ο Λύκος της Στέπας, Έρμαν Έσσε

Σκηνογραφία – Θέμα - Διάδραση

Η λύση στην σκηνογραφική απόπειρα που επιχειρώ εκτός των τοιχογραφιών, δεν είναι τίποτα άλλο, πέρα από δύο καβαλέτα γλυπτικής, δύο τενεκέδες, άμμος, κεριά εκκλησίας, καρέκλες της ίδιας αίθουσας και ένας μόνιμος πάγκος που εξ’ ανάγκης ενέταξα στην εγκατάσταση, αφού -ήδη αυτός- υπήρχε στον χώρο. Μόνο μ’ αυτά τα αντικείμενα και με την συντροφιά της αναπαραγωγής ενός βίντεο, θα επιμείνω σαν ένας άλλος πιστός, να διεγείρω τον επισκέπτη, στο μέτρο πάντα που του επιτρέπει η φαντασία του, να αντιμετωπίσει έναν πραγματικό ναό, με σάρκα και οστά. Έναν ναό, που δεν τον ενδιαφέρουν τα θρησκευτικά σύμβολα, παρά μόνο το πως θα γίνει καταφύγιο, αρχικά για τις φιγούρες των τοιχογραφιών και πολύ αργότερα για τους όσους επισκέπτες-προσκυνητές συνειρμικά προσελκύσει.

Ευχάριστες εκπλήξεις

Ευχάριστη έκπληξη αποτέλεσε ένα σύμπλεγμα από μικρά πορτρέτα, που βρήκα σε ένα σημείο του τοίχου και της οροφής, μαζί με ένα στένσιλ στο πάτωμα το οποίο περιγράφει την σκηνή ενός εγκλήματος. Ήταν κάτι σαν από μηχανής θεός, που με διέταζε να δω εν αγνοία των σπουδαστών που τα φιλοτέχνησαν -αλλά και χωρίς να τους γνωρίζω προσωπικά- μια φανερή συνομιλία με όλο το πνεύμα που τηρούσε η προσπάθεια της εγκατάστασης μου. Τα μικρά αυτά πορτρέτα σε μια εκ βαθέων ανάγνωση, θα μπορούσαν να αντιστοιχούν αβίαστα στις φιγούρες των τοιχογραφιών, ή στα χιλιάδες ονόματα των σελίδων του τηλεφωνικού καταλόγου, όπως και η σκηνή του εγκλήματος στο πάτωμα, θα μπορούσε να αναφέρεται στον απρόβλεπτο, ή φυσικό θάνατο τους.

Πάγκος εργασίας

Η μοναδική παρέμβαση που έκανα στον μόνιμο αυτό πάγκο -όπως προανέφερα- ήταν να τον βάψω με ένα μαύρο πλαστικό χρώμα, όπου πάνω στην επιφάνεια του με άσπρη κιμωλία, σημείωσα την έννοια του δικού μου χρόνου και της κατάστασης που βίωσα. Η μονάδα μέτρησης αυτού, ήταν οι κάθετες γραμμές που χαράζουν συνήθως οι φυλακισμένοι στους τοίχους και η διαγραφή τους από μια οριζόντια. Θέλοντας με τον πιο κατανοητό και απλό τρόπο, να δείξω μια βαθειά αγωνία ανάγκης για έξοδο.

Ταινία

Η αυτοκόλλητη ταινία, στην κάσα από την είσοδο της πόρτας της αίθουσας, τοποθετημένη στο ύψος του ματιού, εκτός απ’ το να καλωσορίσει τον επισκέπτη, παράλληλα τον ενημερώνει με τους ψιθύρους από τα μικρά πορτρετάκια που κρατάει με την ίδια την κόλλα της, πως καλό θα ήτανε να σκύψει το κεφάλι αν είναι να περάσει μέσα. Σαν μια ένδειξη σεβασμού, αφού θα εισβάλει σε ναό.

Τα πορτρετάκια αυτά τα σχεδίασα με στυλό, ξυλομπογιές και πενάκια, σε εξώφυλλο σχολικού τετραδίου.

Video / Audio

Η εικόνα του video, προέρχεται από ένα effect που ονομάζεται TV Static Snow, δείχνοντας με την μονοτονία του θέματος του, την προσπάθεια για επικοινωνία.

Αντίθετα, η μελωδία -σαν ένα είδος ψαλμού- με τους δικούς της προσωπικούς μηχανισμούς διαχείρισης, προσπαθεί να αποκομίσει απ’ την στιγμή, προσφέροντας μια πνευματική ηρεμία.

Τα κομμάτια που ακούγονται είναι δύο και ο συνθέτης τους είναι, ο Ισλανδικής καταγωγής Ólafur Arnalds.

Οι τίτλοι των κομματιών είναι:

. Tree[3]

. Öldurót ft. SinfoniaNord, Atli Örvarsson[4]

Μέσα στις δύσκολες βαρυχειμωνιές της Φλώρινας, υπήρξαν και κάποιες μέρες με λαμπρή λιακάδα..

Πέρα από ναρκισσισμούς και πρόσθετες κολακείες, αλλά στο πλαίσιο που ορίζει το καθαρό βάρος μιας εκτίμησης και μιας αλήθειας, αξίζει να σημειωθεί, πως μέρος αυτής της εγκατάστασης με την φροντίδα-υποστήριξη του Χ. Κοντοσφύρη και του 3^ου εργαστηρίου, τόλμησε να παρουσιαστεί σε δύο διεθνείς εκθέσεις, art athina 2016 & ART THESSALONIKI 2016.

Τα υλικά που χρησιμοποιήθηκαν σ’ όλο το έργο είναι:

. Ξυλόκολλα (Για την τοιχοκόλληση των σελίδων)

. Σελίδες τηλεφωνικού καταλόγου (Για την βάση του σχεδίου)

. Μαρκαδόροι μαύροι (Για τα γραμμικά σχέδια και τις φιγούρες)

. Μαύρο πλαστικό χρώμα και κιμωλία (Για τον πάγκο εργασίας)

. Διάφανη αυτοκόλλητη ταινία (Για την κάσα της πόρτας)

. Καρέκλες (Του ίδιου του εργαστηρίου)

. Δύο καβαλέτα γλυπτικής (Για κεροστάτες)

. Εκκλησιαστικά κεριά

. Δύο τενεκέδες με άμμο (Για να στηρίζονται τα κεριά)

Επιρροές

Μέσα στους καλλιτέχνες που σίγουρα μ’ έχουν επηρεάσει, μία θέση –σχεδόν συγγένειας- κατέχει ο έλληνας αρχιτέκτονας Άρης Κωνσταντινίδης[5], όπου με την χρηστική, λιτή αισθητική των σύγχρονων κτιρίων του, αλλά και με την βαθειά αγάπη του για το ελληνικό ποικιλόμορφο τοπίο, ήταν πάντα έτοιμος να αντισταθεί σε ότι ξενόφερτο, υποστηρίζοντας πως ο κάθε τόπος, πρέπει να γεννά την δική του αρχιτεκτονική, χωρίς να μιμείται εισαγόμενα πρότυπα.

Ένας δεύτερος εικαστικός είναι Ζάφος Ξαγοράρης[6], που το καλλιτεχνικό του έργο περιλαμβάνει ηχητικές εγκαταστάσεις και δράσεις στον δημόσιο χώρο. Στο έργο του κυρίως θίγει -σ’ έναν πολύ μεγάλο βαθμό- την πολιτική διάσταση της τέχνης. Πότε υπάρχει αυτή, πότε δεν υπάρχει, αν υπάρχει σύγκρουση, προσπαθώντας έτσι να ‘‘σβήσει‘‘ όλα αυτά τα οποία είναι ζητήματα προς συζήτηση. Ο τρόπος για να το επιτύχει αυτό δεν είναι θεωρητικός, αλλά λειτουργεί περισσότερο με το να δίνει ‘’κάτι‘’ σαν παραδείγματα, χωρίς όμως να ξέρει απαραίτητα από πριν τι θα συμβεί. Σ’ αυτά τα παραδείγματα δεν τον ενδιαφέρει τόσο, το πόσο πετυχημένα ή αποτυχημένα θα είναι, αλλά ποιες θα είναι οι προεκτάσεις που εκείνα θα φέρουν.

Ένας τρίτος είναι ο Pablo Picasso7 για την αδιαμφισβήτητη ευστροφία του, όπως για παράδειγμα με την αντιμετώπιση στο έργο του «Ο μικρός Πάολο ως Αρλεκίνος, 1924»[7] όταν αποφασίζει να το αφήσει ανολοκλήρωτο, υποστηρίζοντας πως αυτό έχει ολοκληρωθεί.

Τέλος με συγκίνηση θα αναφέρω τον Egon Schiele8 [8]για την δύσκολη και σύντομη ζωή του, αφήνοντας όμως πίσω ένα αξιοσέβαστο όγκο έργων.

Βιβλιογραφία / Ενδεικτική βιβλιογραφία

Πλάτωνος, πολιτεία, Η αλληγορία του σπηλαίου, Μτφρ. Ν.Μ. Σκουτερόπουλος, Αθήνα, 2002

Έρμαν Έσσε, Ο Λύκος της Στέπας, Καστανιώτης, Αθήνα, 1985

Έρμαν Έσσε, Ντέμιαν, Καστανιώτης, Αθήνα, 2006

Αντώνης Σαμαράκης, Το λάθος, Ελευθερουδάκης, Αθήνα, 1993

Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι, Έγκλημα και τιμωρία, Αφοί Β. Νάστου, Θεσσαλονίκη, 2011

Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι, Ο ηλίθιος, Κέδρος, Αθήνα, 2006

Κική Δημουλά, Ποιήματα, Ίκαρος, Αθήνα, 1998, 1999, 2002, 2003, 2005, 2007, 2009, 2011

Πλάτωνος, Απολογία Σωκράτους, Μτφρ. Θ. Σαμαράς, Θεσσαλονίκη, 2003

Ουμπέρτο Έκο, Ιστορία της ασχήμιας, Καστανιώτης, Αθήνα, 2007

Άρης Κωνσταντινίδης, Η αρχιτεκτονική της αρχιτεκτονικής, Άγρα, Αθήνα, 2004

Άρης Κωνσταντινίδης, Τα θεόχτιστα, Πανεπιστημιακές εκδόσεις Κρήτης, 1995

Άρης Κωνσταντινίδης, Για την αρχιτεκτονική, Πανεπιστημιακές εκδόσεις Κρήτης, 2011

Picasso Pablo, Σκέψεις για την τέχνη, Μτφρ. Δημητριάδη Αλεξάνδρα, Printa, Αθήνα, 2005

Φρίντριχ Νίτσε, Έτσι μίλησεν ο Ζαρατούστρα, Μτφρ. Δίκταιος Άρης, Δωδώνη, Αθήνα, 1983

Πηγές

goo.gl/KHlSmA

goo.gl/K5D9zG

goo.gl/8oqALK

http://webtv.ert.gr/katigories/politismos/23okt2016-ikastiki/

goo.gl/SvmZyc

goo.gl/PhCD9D

[3] Olafur Arnalds – Tree, goo.gl/KHlSmA

[4] Ólafur Arnalds - Öldurót ft. SinfoniaNord, Atli Örvarsson, goo.gl/K5D9zG

[5] Άρης Κωνσταντινίδης, goo.gl/8oqALK

[6] Ζάφος Ξαγοράρης, http://webtv.ert.gr/katigories/politismos/23okt2016-ikastiki/

[7] Pablo Picasso, Ο μικρός Πάολο ως Αρλεκίνος, 1924, Μουσείο Πικάσο, Παρίσι,

[8] Egon Schiele, goo.gl/PhCD9D

ΑΠΟΤΟΑΛΦΑΕΩΣΤΟΩΜΕΓΑ των τηλεφωνικών σελίδων που χρησιμοποίησα, ευχαριστώ όλα εκείνα τα ονόματα που εν αγνοία τους, σιωπηλά συνωμότησαν στο να τα καταφέρω να πραγματοποιηθεί αυτό το εγχείρημα. Όπως επίσης, όλους εκείνους που έμπρακτα με στήριξαν για να φτάσω στο τέλος.

Ευελπιστώ σ’ έναν βαθμό να τους άγγιξα..