ΠΑΓΩΝΑ ΕΜΜΑΝΟΥΕΛΑ. "ΜΕ ΑΡΧΗ ΤΗ ΜΗΤΡΟΤΗΤΑ"

Με αφορμή το πιο γλυκό και όμορφο ταξίδι που διανύω τους τελευταίους 16 μήνες, αυτό της ΜΑΜΑΣ, αποφάσισα να σας ταξιδέψω μαζί μου σε ένα κόσμο γεμάτο χαρές, γέλια, αγωνίες, δάκρυα, περηφάνια, αισιοδοξία και πολλά μα πολλά χαμόγελα. Δημιούργησα λοιπόν ένα ημερολόγιο με φωτογραφίες του γιου μου, του Ραφαήλ, από τη πρώτη μέρα της ζωής του, στις 26.01.2022, έως και σήμερα, 26.05.2023, που έγινε 16 μηνών. Οι φωτογραφίες αυτές είναι τραβηγμένες σε διάφορες καθημερινές καταστάσεις και σε όλα τα συναισθηματικά μοτίβα. Φωτογραφίες που κοιμάται, που τρώει, που παίζει, που γελάει, που κλαίει, που χασμουριέται. Είναι ένα ημερολόγιο που αποκαλύπτει πως μεγαλώνει το μικρό μου πλασματάκι μαζί μας. Τίποτα ψεύτικο. Όλα αληθινά όπως συμβαίνουν στην πραγματικότητά μας. Μέσα από αυτό το βίντεο θα ήθελα να νιώσει ο θεατής τη γαλήνη και την αγάπη που νιώθει ο κάθε άνθρωπος κοιτώντας το δικό του παιδί να κάνει απλά καθημερινά πράγματα που όμως για ένα γονιό φαντάζουν σπουδαία. Θέλω να καταφέρω να περάσω το συναίσθημα της υπερηφάνειας και της λαχτάρας βλέποντας το παιδί σου να μεγαλώνει. Μα πόσο ΕΥΤΥΧΙΑ!

Παράλληλα με αυτό το ημερολόγιο επέλεξα, εμπνεόμενη από έμπειρους καλλιτέχνες που ασχολήθηκαν με την POP ART , όπως ο Andy Warhol, ο Φίλιππος Τσιάρας κ.α., να «μεταμορφώσω» κάποιες φωτογραφίες του Ραφαήλ σε πίνακες της Pop Art. Ξεχώρισα λοιπόν κάποιες εικόνες που μου άρεσαν λίγο περισσότερο, κρατώντας όμως και εδώ διαφορετικά συναισθηματικά μοτίβα, και τις μετέτρεψα βάζοντας το δικό μου στυλ. Σε αυτές τις φωτογραφίες δεν απεικονίζεται μόνο ο ίδιος ο Ραφαήλ, αλλά και προσωπικά του αντικείμενα, όπως το μπιμπερό για το γάλα του, η πιπίλα του, το αρκουδάκι του, η αγαπημένη του κουβέρτα, το κόκκινο αυτοκινητάκι του, ακόμα και η κούνια του. Ήθελα με αυτή την επιλογή να παρουσιάσω μια ολοκληρωμένη εικόνα για τον Ραφαήλ μεταφέροντας τον θεατή στη καθημερινότητά του.

Η πτυχιακή μου εργασία θα αποτελείται από αυτά τα δύο στοιχεία, τα οποία μπορεί να μοιάζουν απλά, αλλά είναι γεμάτα όμορφα συναισθήματα. Συναισθήματα που δεν ανταλλάσσονται με τίποτα στο κόσμο. Δεν είχα σκεφτεί ποτέ πως όταν θα έφτανε η ώρα της

παρουσίασης της πτυχιακής μου θα έστηνα ένα σκηνικό γύρω από το δικό μου γιο, από τον δικό μου Ραφαήλ. Μόνο τυχερή μπορώ να θεωρήσω τον εαυτό μου για το δώρο που μου χάρισε ο Θεός.

Γραπτή τεκμηρίωση της διπλωματικής μου έρευνας

Το αντικείμενο της διπλωματικής μου έρευνας αφορά αποκλειστικά την ψηφιακή φωτογραφία και το video art. Η αφορμή που πυροδότησε την ιδέα υλοποίησης της συγκεκριμένης καλλιτεχνικής έρευνας είναι η αρχή του πιο απρόβλεπτου και ζωηρού ταξιδιού που διανύω τους τελευταίους δεκαέξι μήνες, αυτού του ρόλου της μητέρας. Έτσι λοιπόν, αποφάσισα να σας ταξιδέψω μαζί μου σε έναν κόσμο γεμάτο χαμόγελα και συνάμα δάκρυα, σε έναν κόσμο θετικών συναισθημάτων, της περηφάνιας και της αισιοδοξίας. Μέσα από την παρούσα έρευνα δημιούργησα ένα ιδιότυπο οπτικό, εικαστικό ημερολόγιο καταγραφικού τύπου, αλλιώς, ένα «αφήγημα εικόνων» συνοδευόμενο από video art, γύρω από την ιδέα της μητρότητας και τη βαθύτερη σχέση παιδιού-μητέρας, με καλλιτεχνικό μέσο τις ίδιες τις εικόνες-αναπαραστάσεις του γιου μου Ραφαήλ. Περιλαμβάνεται το διάστημα από τη πρώτη κιόλας μέρα της ζωής του, στις 26/01/2022, έως και σήμερα που έγινε δεκαέξι μηνών. Είναι αλήθεια πως το ζήτημα αυτό της μητρότητας και του ρόλου της μητέρας σε σχέση με το παιδί της ήταν και είναι ένα ζήτημα που συνεχίζει να με απασχολεί μέχρι και σήμερα και αποτελεί θέμα ανεξάντλητης έμπνευσης και κατά συνέπεια καλλιτεχνικής δημιουργίας. Ουσιαστικά, η διπλωματική μου εργασία δομείται με βάση την προβολή ποικίλων έντυπων εικόνων-αποτυπώσεων μέσω της επεξεργασμένης ψηφιακής φωτογραφίας, όπου παγιώνονται διάφορες στιγμές της ζωής του μικρού μου παιδιού τροποποιημένες, επεξεργασμένες, ανασυνθεμένες με την εικαστική μου ματιά και το μέσο του video art, όπου καταγράφονται και πάλι πολυάριθμα στιγμιότυπα της καθημερινότητάς του.

Πιο αναλυτικά, πρόκειται για εικόνες που λειτουργούν σαν αναπαραστάσεις της ζωής του παιδιού, έντονα φορτισμένες τόσο συναισθηματικά όσο και εννοιολογικά. Το μέσο της φωτογραφίας λειτουργεί ως μηχανισμός σύλληψης του διαφεύγοντος παρόντος. Οι φωτογραφίες αυτές λοιπόν, είναι τραβηγμένες σε διάφορες καθημερινές καταστάσεις και σε όλα τα ενδεχόμενα συναισθηματικά μοτίβα του παιδιού. Ειδικότερα, πρόκειται για φωτογραφίες που κοιμάται, που τρώει, που παίζει, που γελάει, που κλαίει, που χασμουριέται, αυτά τα απλά που αποτυπώνονται, αυτά είναι και τα πολυτιμότερα. Ένα εικαστικό ημερολόγιο δομημένο από μια αλληλουχία εικόνων που αποκαλύπτει-φανερώνει τον τρόπο που αναπτύσσεται το μικρό μου παιδί. Τίποτα ψεύτικο ή σκηνοθετημένο. Όλα είναι αληθινά, αυθόρμητα, όπως ακριβώς συμβαίνουν στην πραγματικότητά μας. Η άμεση εμπειρία, η ήδη βιωμένη πραγματικότητα είναι και η πρώτη ύλη της εικαστικής μου αναζήτησης. Η δύναμη της φωτογραφικής απεικόνισης λειτουργεί σαν μια απόχη στιγμών που κρατάει, διαφυλάσσει μέσα της σημεία του πραγματικού, του φευγαλέου, της εντύπωσης, του τυχαίου. 

Στη συνέχεια, δημιούργησα ένα video art που χαρακτηρίζεται από έναν εξίσου καταγραφικό χαρακτήρα, όπου εμφανίζονται καθημερινές στιγμές του παιδιού. Μέσα από αυτό το video art θα ήθελα να νιώσει, καλύτερα συν-αισθανθεί ο θεατής τη γαλήνη και την αγάπη που νιώθει κανείς κοιτώντας ένα παιδί να κάνει απλά, καθημερινά πράγματα, που όμως για έναν γονιό φαντάζουν τόσο σπουδαία και αναντικατάστατα. Κυρίαρχος στόχος μου είναι να καταφέρω να μεταδώσω στον θεατή το συναίσθημα αυτό της υπερηφάνειας και της λαχτάρας καθώς παρακολουθεί ένα παιδί να μεγαλώνει, στιγμή τη στιγμή, εικόνα την εικόνα. Με ιδιαίτερη έμφαση να δίνεται στις μικρο-εκφράσεις, χειρονομίες και στάσεις του παιδιού. Το οπτικό αυτό παιχνίδι των εκφράσεων και των χειρονομιών γίνεται ένας κώδικας επικοινωνίας με τον θεατή, αποδέκτη των εικόνων. Το έντονο χρώμα που χρησιμοποιείται στις φωτογραφίες και στο video είναι ο καίριος παράγοντας που καθορίζει το εικαστικό αποτέλεσμα και συμβάλλει στη δημιουργία μιας τέτοιας ατμόσφαιρας που υπηρετεί το σημασιολογικό περιεχόμενο των εικόνων αυτών. Η ζωτικότητα της φόρμας, το έντονο χρώμα, οι αντιθέσεις που δημιουργούνται και η δύναμη της σύνθεσης, είναι τα βασικότερα στοιχεία του εικαστικού συντακτικού μου, τα οποία χαρακτηρίζουν και νοηματοδοτούν πολλαπλά την παράσταση αυτή της μητρότητας και φυσικά την μορφή του ίδιου του παιδιού.

Σχετικά με τις επιρροές μου, αντλώ αστείρευτη έμπνευση μέσα από διάφορους εμβληματικούς και καταξιωμένους καλλιτέχνες που ασχολήθηκαν με το καλλιτεχνικό κίνημα της  Pop Art, όπως για παράδειγμα ο Andy Warhol, ο Richard Hamilton, ο Edouardo Paolozzi, ο Robert Rauschenberg, ο Φίλιππος Τσιάρας και πολλοί άλλοι, με τελικό σκοπό να μεταμορφώσω-αναδιαμορφώσω τη σειρά αυτή των φωτογραφιών του Ραφαήλ σε αποτυπώσεις εμπνευσμένες κατά βάση από το κίνημα αυτό μέσω της ψηφιακής επεξεργασίας-ζωγραφικής. Η σύνδεση που δημιουργείται ανάμεσα στην προσωπική μου εικαστική έρευνα και αυτή των καλλιτεχνών της Pop Art, είναι πως αξιοποιώ στοιχεία της καθημερινότητας που βιώνω για τη δημιουργία ενός καλλιτεχνικού έργου. Επίσης, ένα ακόμη κοινό στοιχείο που εντοπίζω είναι πως τα έργα μου απευθύνονται εξίσου σε ένα ευρύ κοινό, είναι μαζικά, είναι εφήμερα, προσωρινά και πολλά άλλα. Ακόμη, ορισμένα κύρια χαρακτηριστικά της Pop Art αισθητικής ταυτίζονται και με τη δική μου, που δεν είναι άλλα από τον αυθορμητισμό, την δημιουργική υπερβολή, την ανάλαφρη διάθεση, και φυσικά τις έντονες χρωματικές αντιθέσεις στα καλλιτεχνικά έργα.

           Μέσα από το συνολικό αρχείο δεκάδων χιλιάδων λήψεων ξεχώρισα κάποιες πολύ χαρακτηριστικές εικόνες, που εκφράζουν ποικίλα συναισθηματικά μοτίβα, και τις ανα-δημιούργησα βάζοντας το προσωπικό μου καλλιτεχνικό στυλ μέσα από την ψηφιακή ζωγραφική και την εφαρμογή ποικίλων φίλτρων, φανερώνοντας έτσι την πολλαπλότητα και την ποικιλία των απεικονίσεων που αποτυπώνουν τον σύνθετο αυτό χαρακτήρα της παιδικής φιγούρας στον χώρο. Σε αυτές τις εικόνες δεν εικονίζεται μονάχα ο ίδιος ο Ραφαήλ, αλλά και προσωπικά του αντικείμενα, προεκτάσεις δηλαδή του εαυτού του όπως είναι το μπιμπερό για το γάλα, η πιπίλα, το αρκουδάκι, η αγαπημένη κουβέρτα, το κόκκινο αυτοκινητάκι και η κούνια του. Ήθελα μέσα από αυτή την επιλογή εικόνων να παρουσιάσω μια σφαιρική εικόνα για τον ίδιο τον Ραφαήλ, δείχνοντας στον θεατή στοιχεία της καθημερινότητάς του. Η πτυχιακή μου εργασία, λοιπόν, θα αποτελείται από αυτά τα δύο βασικά στοιχεία, δηλαδή από μια σειρά εκτυπωμένων ψηφιακών φωτογραφιών σε διάφορα μεγέθη και προβολή με προτζέκτορα του video art μου. Ένα εικαστικό αποτέλεσμα που προκύπτει μέσα από αυτή τη καθημερινή καταγραφική συνθήκη, δίνοντας εικόνες που μπορούν να χαρακτηριστούν ως ντοκουμέντα στιγμών. Καλύτερα, τεκμήρια του προσωρινού παιδικού χρόνου. Σκοπός είναι διαμέσου αυτής της καταγραφής της αντικειμενικής και βιωμένης πραγματικότητας, το βλέμμα, οι κινήσεις και τα προσωπικά αντικείμενα του παιδιού να εκφράσουν μια ανθρώπινη ποιότητα, μια ευγένεια και μια πνευματικότητα, με αρχή μου να ισχύουν πάντοτε οι τρεις αυτές έννοιες: απλότητα, λιτότητα και αμεσότητα.

Κλείνω με μια προσωπική δήλωση. Ειλικρινά, δεν μπορούσα ποτέ φανταστώ πώς, όταν θα έφτανε η ώρα της παρουσίασης της πτυχιακής μου, θα αντλούσα καλλιτεχνική έμπνευση από τον ίδιο μου τον γιο, από τον Ραφαήλ μας, για να πραγματώσω, μορφοποιήσω την διπλωματική μου έρευνα. Μόνο τυχερή και ευγνώμων μπορώ να αισθανθώ για το δώρο που μου χάρισε ο Θεός.

«Η αέναη κίνηση και η εναλλαγή του χρόνου που όλο και εξανεμίζεται, αυτή η αστραπιαία κίνηση των εντυπώσεων και των ερεθισμάτων, μπορεί και συλλαμβάνεται μονάχα μέσα από τις πολλές αποσπασματικότητες που τελικά δομούν την ενότητα και φαίνεται να φέρουν τον τίτλο: εικόνα. Το κάθε ένα φωτογραφικό κάδρο και καρέ του βίντεο περικλείει ό,τι μια φευγαλέα ματιά αντικρίζει, αυτή τη μια στιγμιαία όψη, αυτή τη μια εντύπωση του πραγματικού κόσμου του παιδιού μου».

Παραθέτω κείμενο συμφοιτήτριας μου που χαρακτηρίζει και καλύπτει πλήρως το σύνολο της εικαστικής μου έρευνας: 

Χωρο-ποίηση εικόνας

«Χωροποιείται η εικόνα, συγκρατείται το είδωλο του μικρού παιδιού μέσα από ένα ψηφιακό μέσο. Η ημερολογιακή αυτή συνθήκη λειτουργεί ως μηχανισμός νοσταλγίας, νοσταλγίας για το παιδί του παρελθόντος. Μέσα από την σταθερή εικόνα παγιώνεται η προσωρινότητα της παιδικότητας. Το άμορφο του χρόνου ενός παιδιού παίρνει μορφή μέσα από αυτές τις φωτογραφικές/βίντεο καταγραφές. Τα χρόνια της νιότης οριοποιούνται. H στιγμιαία λήψη της φωτογραφίας μπορεί να συλλάβει κάτι που μοιάζει τόσο παροδικό, μπορεί ταυτόχρονα, να συλλάβει και κάτι που θέλει να είναι αιώνιο. Οι λήψεις αυτές είναι σημεία του χρόνου, ενός χρόνου που πέρασε κι όμως είναι εδώ ταυτόχρονα μαζί μας μέσα από τις προβολές αυτές. Η εξέλιξη της ζωής του παιδιού είναι απεικονίσιμη, πλήρως ορατή, όσο φευγαλέα και αν είναι στην πραγματικότητα. Η διαρκώς μεταβαλλόμενη ζωή/ταυτότητα του παιδιού συμπυκνώνεται μέσα στο ψηφιακό κάδρο. Η ζωή του ως εικόνα. Το εν-εξελίξει παιδί αποτυπώνεται ολοκληρωτικά μέσα από καταγραφές σαν ντοκουμέντα, σαν ίχνη ενός ιδιόμορφου ημερολογίου.»  Σ.Λ. 2022.

Βιβλιογραφία

Arnheim, R. (2005). Τέχνη και οπτική αντίληψη Η ψυχολογία της δημιουργικής όρασης (Ποτάμιος, Ι. Μτφ.). Εκδόσεις: Θεμέλιο.

Nachmanovich, S. (2013). Η δημιουργικότητα στην ζωή και στην τέχνη Η δύναμη του αυτοσχεδιασμού (Φωκάς, Γ.  Μτφ.). Εκδόσεις: Αιώρα.

Ραφαηλίδης, Β. (2010). Στοιχειώδης αισθητική. Εκδόσεις: Εκδόσεις του Εικοστού Πρώτου.

Kandinsky, W. (1981). Για το πνευματικό στην τέχνη (M. Παράσχης, Μ. Μτφ.). Εκδόσεις: Νεφέλη.

Βιντεογραφία

ΕΡΤ αρχείο. (1994). Η απεικόνιση της μητρότητας στη νεοελληνική τέχνη (video). https://www.ertnews.gr/eidiseis/politismos/i-apeikonisi-tis-mitrotitas-sti-neoelliniki-techni-video/

Δικτυογραφία

 Αφιέρωμα στην Ελληνίδα Μάνα, Η μητρότητα στην νεοελληνική τέχνη. Επιστημονική επιμέλεια: Κούρια, Α. Επιμέλεια έκδοσης: Καραπάνου, Α .– Τμήμα Εκδόσεων του Ιδρύματος της Βουλής.

https://eclass.asfa.gr/modules/document/file.php/TMB117/%CE%97%20%CE%9C%CE%97%CE%A4%CE%A1%CE%9F%CE%A4%CE%97%CE%A4%CE%91%20%CE%A3%CE%A4%CE%97%20%CE%9D%CE%95%CE%9F%CE%95%CE%9B%CE%9B%CE%97%CE%9D%CE%99%CE%9A%CE%97%20%CE%A4%CE%95%CE%A7%CE%9D%CE%97.pdf

Μιχάλη, Δ. Μητρότητα και Επιστήμη: Αντικρουόμενοι λόγοι, ερμηνείες και αναπαραστάσεις. Τμήμα Κοινωνικής Ανθρωπολογίας και Ιστορίας.

https://www.academia.edu/26370329/%CE%9C%CE%B7%CF%84%CF%81%CF%8C%CF%84%CE%B7%CF%84%CE%B1_%CE%BA%CE%B1%CE%B9_%CE%95%CF%80%CE%B9%CF%83%CF%84%CE%AE%CE%BC%CE%B7_%CE%91%CE%BD%CF%84%CE%B9%CE%BA%CF%81%CE%BF%CF%85%CF%8C%CE%BC%CE%B5%CE%BD%CE%BF%CE%B9_%CE%BB%CF%8C%CE%B3%CE%BF%CE%B9_%CE%B5%CF%81%CE%BC%CE%B7%CE%BD%CE%B5%CE%AF%CE%B5%CF%82_%CE%BA%CE%B1%CE%B9_%CE%B1%CE%BD%CE%B1%CF%80%CE%B1%CF%81%CE%B1%CF%83%CF%84%CE%AC%CF%83%CE%B5%CE%B9%CF%82 

Σταυρίδης, Σ. (2016). Φωτογραφία και χωροποίηση του χρόνου (Α’ μέρος). https://aldebaran.photo/fotografia-ke-choropiisi-tou-chronou-a-meros/

Σταυρίδης, Σ. (2016). Φωτογραφία και χωροποίηση του χρόνου (Β’ μέρος). https://aldebaran.photo/fotografia-ke-choropiisi-tou-chronou-v-meros/