Εμμανουήλ Κελεπούρης - Διπλωματική εργασία με τίτλο - «Το ρεύμα της Αγιότητας μέσα από την Βυζαντινή Τέχνη»

 

                                

                                                                 Εισαγωγή

Στη διπλωματική μου αυτή εργασία, όπως προανέφερα ο τίτλος είναι το ρεύμα της Αγιότητας μέσα απ την βυζαντινή Τέχνη. Από τα βιώματά μου μέχρι τώρα ως άνθρωπος έχω εντυπωσιαστεί από ένα και μοναδικό ίσως το κορυφαίο ρεύμα αν μπορεί φυσικά να ονομαστεί έτσι. Το ρεύμα της Αγιότητας. Θα ήθελα να το παρουσιάσω μέσα από την βυζαντινή τέχνη και γενικότερα μέσα από την Τέχνη. Η βυζαντινή τέχνη είναι μια τέχνη που έχει πορεία συνέχειας αιώνων, με ρίζες στην αρχαία ελληνική, την ελληνιστική περίοδο ζωγραφικής. Στη διαδρομή της αυτή η τέχνη συνεχίζει να εξελίσσεται στην νεοελληνική εκδοχή της χρησιμοποιώντας ενίοτε και νέα ρεύματα Τέχνης. Στη διπλωματική μου αυτή εργασία θα παρουσιάσω μέσα απ τη βυζαντινή Τέχνη το ρεύμα της Αγιότητας παραθέτοντας σειρά έργων βασισμένο σε τεχνοτροπικές τάσεις που εμφανίζονται στη συγκεκριμένη τέχνη. 

Τα έργα θα παρουσιαστούν ως είδος ρεύματος, νερού για να υπάρχει συνάφεια με τον τίτλο της διπλωματικής, δηλαδή παραθέτουμε τα έργα κατά σειρά μέσα και πάνω σε ένα είδος νερού που ρέει έχοντας κάποια αφετηρία – τέλος. Πάνω από τα έργα και το ρεύμα θα υπάρχει φόντο που δεν θα είναι άλλο παρά το φόντο που χρησιμοποιείται πίσω από κάθε παραστατική απόδοση της βυζαντινής αγιογραφίας που χρησιμοποιείται στους ναούς και Μονές. Είναι δηλαδή το βαθύ σκούρο μπλε φόντο που δημιουργεί κατάνυξη, ιερότητα στο χώρο των ναών για να παρουσιαστούν οι μορφές οι παραστάσεις και τα κατορθώματα των αγίων για τη σωτηρία τους και όλων των ανθρώπων. Δηλαδή είναι ένας συνδυασμός της παράδοσης, της βυζαντινής τέχνης και του πνεύματος της σχολής καλών τεχνών στα πλαίσια της σύγχρονης μοντέρνας εποχής που ζούμε. Το όλο εγχείρημα έχει σκοπό να περάσει ηχηρά μηνύματα εφ όσον η παραστατική δυναμική απόδοση της βυζαντινής τέχνης σε συνδυασμό και συνεργασία της εικαστική απόδοσης ρευμάτων και σκηνικής παρουσίας της τέχνης να φέρουν και τα μηνύματα εις πέρας και ένα δυνατό παραστατικό συνεργατικό αποτέλεσμα αγιογραφίας και εικαστικής απόδοσης της Τέχνης. 

Ξεκινούμε με τα πρώτα έργα, που είναι τρεις προσωπογραφίες αγίων που θέλουν να περάσουν τα μηνύματα της αγιότητας που είναι ο τίτλος της διπλωματικής εφ όσον και μόνο να βλέπει κάποιος τέτοιες άγιες απεικονίσεις, προσωπογραφίες να επιπλέουν πάνω στο ρεύμα που επιζωγραφίσαμε στην αίθουσα της Αγ. Όλγας, νομίζω ότι παιδαγωγείται, ελέγχεται ο καθένας προσωπικά σαν άλλος καθρέπτης βλέποντας τα άγια αυτά πρόσωπα να τον ατενίζουν και να του μιλούν στα βαθύτερα μέρη της ψυχής του και της υπάρξεώς του. Το εικαστικό μέρος απεικόνισης των αγίων αυτών προσώπων, εφ όσον εκθέτουμε την όλη παράδοση δια μέσου των αιώνων υπάρχει σ αυτή ως προς το τεχνικό μέρος εντυπωσιακή και αξιοθαύμαστη διότι πληροί όλους τους κανόνες τέχνης, τεχνοτροπίας δεξιοτεχνίας και χειρονομιών. Πάντα με εντυπωσίαζε η φόρμα και οι φόρμες στα πρόσωπα των Αγίων που έχει τις ρίζες της στην αρχαία ελληνική Τέχνη και τολμώ να πω ότι η ίδια φόρμα χρησιμοποιήθηκε και από τους μεγάλους αναγεννησιακούς της Δύσης, Ντα Βίντσι, Μιχαήλ Άγγελο και Ραφαήλ. Αυτό παραθέτω σαν μελέτη που χρησιμοποιήθηκε και στην οροφή της Καπέλα Σιξτίνα από τον  Μιχαήλ Άγγελο. Τελειώνοντας, οι τρείς απεικονίσεις των αγίων που ρέουν μέσα στο ρεύμα, ρέουν ηχηρά και αντιστέκονται στο άλλο ρεύμα αυτό της σήψης και της διαφθοράς. Συνεχίζοντας σε άλλα δύο θέματα που παρουσιάζουμε πάνω στο ρεύμα αυτό και του νερού και του ρεύματος αγιότητας, είναι δύο απεικονίσεις μαρτυρίων Αγίων η μία με αποκεφαλισμό και η άλλη με φωτιά. Στο πρώτο βλέπουμε από το εικαστικό μέρος την δυνατή παραστατική απόδοση του θέματος του μαρτυρίου. Ως προς το εικαστικό μέρος βλέπουμε να εμπεριέχει το ρεύμα της αφαίρεσης, το ρεύμα του ιμπρεσιονισμού, δηλαδή δυνατή εντύπωση χρώματος και την δυνατή απόδοση των φορμών δηλαδή μία πιο φορμαλιστική προσέγγιση. Πραγματικά πάντοτε με εντυπωσίαζε το φορμαλιστικό στοιχείο που ζωηρά εκτυπώνεται και απεικονίζεται μέσα στα βυζαντινά έργα. Μηνύματα των δύο παραστατικών έργων. Πρόκειται για ηχηρά δυνατά μηνύματα στην διεφθαρμένη αλλοτριωμένη γκαγκστερική εποχή που ζούμε. Αν σήμερα άνθρωποι δεν πεθαίνουν για ιδέες και ξεπουλούν τα πάντα και προδίδουν Αρχές και Θεσμούς και συνειδήσεις τότε άνθρωποι πεθαίνανε όχι για ιδέες, αλλά για τον Θεό τους, την αγιότητα και την πίστη τους. Συνεχίζοντας τη ροή των έργων στο ρεύμα της Αγιότητος παραθέτουμε τρεις αγίους που είναι ορόσημα τέχνης και κοινωνικών μηνυμάτων. Είναι ο Άγιος Δημήτριος, ο Άγιος Κωνσταντίνος και η Αγία Αικατερίνη. Παρουσιάζονται με την μορφή μνημειακών απεικονίσεων του όλου σώματος. Αρχίζω με τον Άγιο Δημήτριο. Στο εικαστικό μέρος είναι μια πολυσύνθετη απεικόνιση ενός ανθρώπου γιατί η πανοπλία του είναι ένα πέρα για πέρα πολυμορφικό φορμαλιστικό έργο. Με την πολυσύνθετη ενοποιητική του απόδοση εντυπωσιάζει μέχρι και σήμερα αυτό το έργο όταν το μελετώ. Για αυτό και το ξαναφέρνω σε νέα παραστατική απόδοση. Στο άλλο μέρος των κοινωνικών μηνυμάτων, ο Άγιος Δημήτριος είναι μια δυνατή προσωπικότητα που αντιστάθηκε στην τότε Νέα τάξη πραγμάτων της εποχής εκείνης του Διοκλητιανός. Καταφρονώντας εξουσίες και την αναρχία της εποχής εκείνης σαν άλλος ομολογητής μας δίνει τα μηνύματά του και σήμερα για την προσκυνημένη δουλοπρεπή εποχή που ζούμε εφ όσον ομολογητές φυσικά υπάρχουν αλλά είναι λίγοι. Στη συνέχεια παραθέτουμε τον Άγιο Μέγα Κωνσταντίνο. Πάντοτε αυτή η εικόνα με εντυπωσίαζε γιατί η παραστατικότητά της μου θυμίζει το μεγάλο βυζάντιο, την όντως αυτοκρατορική ρωμαΐικη ελληνική εποχή με την μεγαλύτερη αυτοκρατορική διάρκεια, που πιστεύουμε ότι κάπου εδώ κοντά θα υπάρξει συνέχεια. Το εικαστικό μέρος είναι δυνατό διότι κατορθώνει να απεικονίσει αρχές και εξουσίες με όλη την δυναμική παραστατικότητα που το βλέπουμε σήμερα αυτό στα πρόσωπα αρχόντων να έχει εκπέσει τελείως.

Συνεχίζοντας με την απεικόνιση της Αγίας Αικατερίνης που είναι και αυτή ένα δυνατό βυζαντινό έργο εφ’ όσον απεικονίζει όλη την μεγαλοπρέπεια της βασίλισσας και σαν έργο εικαστικό έχει μια άλλη δυναμική εφ όσον εκθέτει όλο τον πλούτο των διαμαντιών και πετραδιών πάνω στην βασιλική της αμφίεση και αυτή την εικόνα την αντιπαραθέτουμε στις κατώτερης απόδοσης απεικονίσεις των βασιλισσών του μεσαίωνα. Τα μηνύματα που δίνει το Άγιο αυτό έργο της Αγίας Αικατερίνης είναι πολύ θα λέγαμε σύγχρονα γιατί η Αγία Αικατερίνη σαν μία προσωπικότητα από την θύραθεν παιδεία ήταν μία πολυπτυχιούχος σοφή της εποχής εκείνης που δέχτηκε την ανώτερη παιδεία του Χριστιανισμού κάτι που δυστυχώς σήμερα πολύ ακαδημαϊκοί καταφρονούν και απορρίπτουν δεχόμενοι άλλες «παιδείες». 

Κλείνοντας αυτή την ενότητα των τριών Αγίων έχουμε να πούμε ότι η εμφάνισή τους είναι δυνατή συγκρίνοντάς τους με μνημειακά αγάλματα που φιγουράρουν σε πλατείες και σε μέγαρα διαφόρων πόλεων κρατών και άλλων ανθρώπων που παρουσιάζονται σε αφίσες και φωτογραφίες. Τα μηνύματα της Αγιότητας που μας δίνουν είναι διαχρονικά και θα συνεχίσουν και στις επόμενες γενεές.

Συνεχίζοντας με μια άλλη ενότητα παραθέτουμε τρεις μισούς αγίους μάρτυρες μέσα στο ρεύμα της Αγιότητος. Η Τέχνη πάλι παρουσιάζεται μέσα από τις ποικιλόμορφες ενδυμασίες τους και τις διαφορετικές μορφές των Αγίων προσώπων τους. Τέλος, το ρεύμα αυτό της Αγιότητος καταλήγει σε ένα μεγάλο στεφάνι κατασκευή – εγκατάσταση, το οποίο φέρει το χρώμα του γαλαζόλευκου με διάφορα φυλλώματα του ιδίου χρώματος συμβολικού του Ακτίστου Φωτός, διότι όπως γνωρίζουμε το Ακτιστο Φως εκτός από φως που είναι φέρει και το χρώμα του γαλαζόλευκου και η λέξις άκτιστο σημαίνει ότι δεν είναι κάτι από αυτό τον κόσμο, αλλά υπερκόσμιο και υπερλόγιο. Αυτή η υπερμεγέθης παραστατική απόδοση του φωτοστέφανου των αγίων έχει σκοπό να δώσει σε όλους τους επισκέπτες παρατηρητές ότι υπάρχουν έπαθλα και βραβεία άλλης διάστασης, όχι όπως τα στεφάνια με κλαδιά ελιάς ή δάφνης που συνεχίζεται μέχρι τους σημερινούς καιρούς αλλά άλλης προοπτικής πέραν αυτής της ζωής. Τέλος, πίσω από το μεγάλο αυτό φωτοστέφανο σε υλική μορφή υπάρχει η εικόνα του Χριστού, σε διάφανη μορφή πάνω σε ένα πλαστικό υλικό κάδρο με δυνατό εκτυφλωτικό φως που εκπέμπει από το πίσω μέρος της εικόνας, ώστε η μορφή του Χριστού να μην μπορεί να είναι ορατή από το δυνατό εκτυφλωτικό φως διότι ο Χριστός όπως ονομάζεται και λέγεται είναι ο ήλιος της δικαιοσύνης όπως τον ανέφερε ξανά ο ποιητής μας Οδυσσέας Ελύτης. Όλη αυτή η διπλωματική μου εργασία/προσπάθεια, είχε σαν σκοπό να αναδείξει και την Τέχνη και τα δυνατά μηνύματα των Αγίων και τέλος όπως είπαμε να αρχίσει να ρέει αυτό το ρεύμα της Αγιότητος σε όλους εμάς και να ξανά δροσίσει την διαλυμένη ανθρωπότητα.