"Ατραπός" Λαογραφική παράδοση του όρους Βέρνου παρουσίαση Αναστασία Τσουτσούλη

«Ατραπός»

Η Ατραπός (μονοπάτι), είναι ένα μικρό αγροτικό χωριό του νομού Φλώρινας. Είναι ένα ημιορεινό χωριό το οποίο είναι χτισμένο στη σκιά του Βέρνου (Βίτσι).Το χωριό απέχει 12 χλμ από την πόλη της Φλώρινας, 7χλμ από το χωριό Τριανταφυλλιά και 4χλμ από τον Πολυπόταμο. Η τοποθεσία των χωριών αυτών, τα οποία σχηματίζουν ένα νοητό τρίγωνο μεταξύ τους, και η μικρή απόσταση αυτών συνέβαλε όχι μόνο στην επικοινωνία των κατοίκων μεταξύ τους αλλά και στη διαμόρφωση κοινών πολιτισμικών ιδεών και αντιλήψεων.

Το χωριό μέχρι το 1926 (31/8/1926) είχε την ονομασία Крпештина (κεραμική) και έπειτα σύμφωνα με το ΦΕΚ 346/1926 πήρε την ονομασία Ατραπός (μονοπάτι).Σε πρόσφατη απογραφή (2011) βρέθηκε ότι ο αριθμός των κατοίκων δεν ξεπερνάει τους 100. 

Προσθήκη λεζάντας

Σύμφωνα με προφορικές μαρτυρίες των κατοίκων του χωριού, ορισμένοι από αυτούς κατάγονται από το χωριό Ποιμενικό (παλαιότερη ονομασία Bapchor) το οποίο ανήκει σήμερα στο νομό Καστοριάς. Το χωριό «Ποιμενικό» συνορεύει βορειοδυτικά με το χωριό Δροσοπηγή Φλώρινας, ανατολικά με το Νυμφαίο Φλώρινας και βόρια με την Τριανταφυλλιά Φλώρινας.

 Σε απογραφή του 1886 αναφέρεται πως οι κάτοικοι του χωριού έφταναν τους 1.000 ενώ μετά τη λήξη του εμφυλίου πολέμου το χωριό εγκαταλείφθηκε και πλέον δεν υπάρχουν μόνιμοι κάτοικοι.

 

Η ενδυμασία ως ένα από τα σπουδαιότερα συστατικά της καθημερινής ζωής εξελίσσεται με βάση τις πρακτικές ανάγκες που πρέπει να καλύψει, επηρεαζόμενο από την εκάστοτε εποχή αλλά ταυτοχρόνως επηρεάζοντας την σε μεγάλο βαθμό. Η ενδυμασία ως ένα σημαντικό πολιτιστικό στοιχείο καθορίζεται από το φυσικό αλλά και κοινωνικό περιβάλλον. Οι παραδοσιακές φορεσιές μπορούν να διαχωριστούν σε καθημερινές και γιορτινές. Ένας άλλος παράγοντας διαχωρισμού είναι η ηλικία του ανθρώπου που την φοράει αλλά και η κοινωνική τάξη στην οποία ανήκει.

Όσον αφορά το πλαίσιο στο οποίο αναφερόμαστε (Ατραπός Φλώρινας), η φορεσιά η οποία φοριόταν από τον γυναικείο πληθυσμό στην καθημερινότητα τους αποτελούνταν από ένα μαύρο μάλλινο γιλέκο που έφτανε στο ύψος των γονάτων (γκιουρντία), ένα λευκό πουκάμισο κάτω από την γκιουρντία το οποίο μπορεί να είχε κεντήματα ή και όχι, μια μάλλινη ποδιά, μαντήλι σκούρου χρώματος (συνήθως μαύρο) για το κεφάλι, μαύρες κάλτσες ώστε να μην φαίνονται τα πόδια και παπούτσια φτιαγμένα από δέρμα γουρουνιού ή κάλτσες πλεγμένες από μαλλί.

Η γιορτινή φορεσιά η οποία με το πέρασμα των χρόνων επικράτησε και ακόμα και σήμερα φοριέται από μεγάλες κυρίες του χωριού στην καθημερινότητα τους,αποτελείται από ένα φόρεμα έντονων χρωματισμών που φτάνει στο ύψος των γονάτων, από τη σαλιάρα (γκαρλένικ) που καλύπτει το στήθος των γυναικών και φοριέται κάτω από το φόρεμα, από το μαντήλι (μπλέ χρώματος) που τοποθετείται στο κεφάλι με διαφορετικούς τρόπους δεσίματος, τις μάλλινες κάλτσες ώστε να μην φαίνονται τα πόδια και ορισμένα κοσμήματα που τοποθετούνται με συγκεκριμένο τρόπο.

Τα υφάσματα κατασκευής αυτών των φορεσιών ήταν ποικίλα, με επικρατέστερο ωστόσο το βελούδο. Παρ’όλη την ποικιλία χρωμάτων που υπήρχαν στα υφάσματα επικρατούσαν ορισμένα σχεδιαστικά μοτίβα. Αυτά ήταν μια παχιά λωρίδα βελούδινου υφάσματος στο κάτω μέρος της φορεσιάς σε μαύρο χρώμα, κάτι το οποίο επαναλαμβανόταν και στο τελείωμα των μανικιών αλλά και μπροστά στο στήθος. Επιπλέον ένα ακόμα μοτίβο που επικρατούσε στην ενδυμασία ήταν το άνοιγμα μπροστά στο στήθος.

 

Ο ρόλος του χορού

Ο χορός είναι ένα φαινόμενο ιδιαιτέρως προσιτό στις αισθήσεις, δύσκολο όμως στην περιγραφή και αποτύπωσή του. Πρόσκαιρο και εφήμερο στην πραγμάτωσή του, αφήνει έντονες εντυπώσεις, καθώς δημιουργεί σχήματα και μορφές στον χώρο και τον χρόνο,. Οι ορισμοί αυτού πολλοί :

«σύνολο κινήσεων των ποδιών και του σώματος που εκτελούνται ως μέσο ψυχαγωγίας ή τελετουργικής πράξης μιας ομάδας ανθρώπων» (Ρούμπης, 1993),

«χορός είναι μια συνέχεια κινήσεων του σώματος υπό τον ήχο οργάνων ή φωνής, μετατρέποντας μια ιδέα, ένα συναίσθημα, μια αίσθηση ή ένα γεγονός σε μια ρυθμική κίνηση σύμφωνα με τους νόμους της αισθητικής» (Schuftan, 1928),

«χορός είναι ένας μη λεκτικός τρόπος επικοινωνίας που σημαίνει, μαρτυρεί, διηγείται, εξιστορεί, παρουσιάζει, εκφράζει, διδάσκει και κυριαρχεί όχι μόνο στους συμμετέχοντες αλλά και στους θεατές (Λαμπροπούλου, 1986:190).

Επί της ουσίας ο χορός είναι μια δυναμική-μη στατική σκηνή που αφηγείται την ιστορία ενός τόπου χρησιμοποιώντας ως μέσα τη μουσική, τους μουσικούς, το τραγούδι, την κίνηση, την έκφραση και περικλείει την αλληλεπίδραση του χώρου, του χρόνου και των συμμετεχόντων. Συντηρείται, αναπτύσσεται και εξελίσσεται στην πορεία των χρόνων επηρεαζόμενος από τις εκάστοτε κοινωνικές, πολιτιστικές και οικονομικές συνθήκες. Φέρει ιδέες ,αντιλήψεις και αξίες, διαμορφώνει ταυτότητες, καλλιεργεί διαπροσωπικές σχέσεις, συνοδεύει ποικίλες δραστηριότητες της καθημερινής ζωής του ανθρώπου (πανηγύρια, γάμοι, γιορτές) και προβάλει τη φυσική ομορφιά της κίνησης του ανθρώπινου σώματος.