ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΔΥΤΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ
ΤΜΗΜΑ ΕΙΚΑΣΤΙΚΩΝ ΚΑΙ ΕΦΑΡΜΟΣΜΕΝΩΝ
ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ
Πολυκανδριώτη Τζένη
Πολυκανδριώτη Τζένη
ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Στο παρακάτω κείμενο περιγράφω την πορεία της Διπλωματικής εργασίας, η οποία αποτελείται από κάποια ζωγραφικά έργα και από τρισδιάστατες μορφές. Ακόμη γίνεται μια περιγραφή της κούκλας και πώς αυτή επηρέασε τη δουλειά μου γενικότερα.
Ιστορική αναδρομή της κούκλας
Το κουκλοθέατρο, όπως αναφέρει ο Βάλτερ Πούχνερ, έχει τις ρίζες του στη λατρευτική χρήση ειδώλων και ομοιωμάτων με θρησκευτική και μαγική σημασία. Στην πρώιμη μορφή κουκλοθέατρου, η κούκλα θεωρούνταν ιερή με μαγικές και υπερφυσικές δυνάμεις και έγινε αναπόσπαστο κομμάτι των θρησκευτικών τελετουργιών του ανθρώπου.
Κατά το Μεσαίωνα, οι κούκλες χρησιμοποιούνται στις αναπαραστάσεις της Γέννησης και των Παθών του Χριστού. Οι θρησκευτικές εκδηλώσεις αυτής της εποχής ήταν η αφορμή να δοθεί η ονομασία Μαριονέτες για αυτού του είδους τις κούκλες, καθώς προέρχονταν από το όνομα της Παναγίας (Petite Marie-Marion-Marionette).
Στην αρχαία Ελλάδα, η κούκλα έπαιζε ένα πολύ σπουδαίο ρόλο στην καθημερινή ζωή. Η κούκλα-ειδώλιο, αποτελούσε αναπόσπαστο στοιχείο των λατρευτικών τελετών προς τους θεούς.
Η αρθρωτή κούκλα ονομάζεται από τους αρχαίους έλληνες “νευρόσπαστο” (αυτός που κινείται με νήματα) και ο κουκλοπαίκτης “νευροσπάστης”. Η τέχνη του νευροσπάστη συνδέεται με εκείνη του μίμου, του ζογκλέρ, του σχοινοβάτη κλπ, μια περιθωριακή μορφή τέχνης, αλλά αρκετά εδραιωμένη, έτσι ώστε οι συμβολισμοί και τα χαρακτηριστικά της (όπως π.χ. τα νήματα σαν σύμβολο εξάρτησης της μαριονέτας από τον κουκλοπαίκτη) ήταν ήδη σε χρήση από την λογοτεχνία και τον φιλοσοφικό στοχασμό.
Η κούκλα
Η κούκλα του κουκλοθεάτρου αναδύεται από την ακινησία της. Μαζί με αυτήν, ένας ρόλος, μια κατάσταση ζωής αναδύεται από την ανυπαρξία του. Η κάθε μία κούκλα χωριστά έχει το δικό της σώμα τη δική της «ψύχη» που μας δείχνει τον κόσμο της , έναν μικρό κόσμο, απομίμηση του δικού μας , όπως διαμορφώνεται και εκφράζεται μέσα στο ιδιαίτερο χωροχρονικό μας περιβάλλον.
Είναι η αναπαράσταση του θεάτρου της ζωής σε παράξενη σμίκρυνση, ιδωμένη μέσα από έναν συγκεντρωτικό φακό. Εκεί παίζεται το έργο της δικής μας ζωής. Ένα έργο που παιζόταν χθες ,σήμερα, αύριο, ένα έργο που μπορεί να έχει γραφτεί πολλές φορές ή να μην έχει γραφτεί ακόμα. Παράλληλα μπορεί να παίζονται ηρωισμοί, όνειρα, φαντασιώσεις , φοβίες και έτσι κάπου να μπορούμε να φτάνουμε σε μια εσωτερική μας θέαση.
Η κούκλα που κινείται και μιλεί έχει τη δύναμη και τους τρόπους να μεταδώσει ηθικά μηνύματα, που διοχετεύονται στον ψυχο πνευματικό κόσμο μας, σα φυσικό επακόλουθο ενός συγκεκριμένου τρόπου συμπεριφοράς στις ανθρώπινες σχέσεις ,μιας και οι κούκλες παίζοντας ανθρώπινους τύπους, τους μιμούνται και τα πρόσωπα που παίζουν έχουν προτερήματα κι ελαττώματα όπως και οι άνθρωποι.
Αυτή η μικρή κούκλα εισέρχεται στο χωροχρόνο μας . Μας εμπλέκει συναισθηματικά. Θέλουμε να βρίσκεται γύρω μας, να μας μιλά, να μας κοιτά, να την ακούμε και να της απαντάμε γνωρίζοντας ότι δεν είναι τίποτα άλλο από μια κούκλα.
Βλέπουμε τον εαυτό μας μέσα σε αυτήν. Δημιουργείται μια συνομιλία με την κούκλα που δεν είναι παρά ένας διάλογος με τον ίδιο μας τον εαυτό. Σε αυτήν άλλοτε προβάλλουμε τις επιθυμίες μας , άλλοτε εκτονώνουμε τους φόβους μας και το άγχος μας, ταυτιζόμαστε και γινόμαστε ένα με αυτήν.
Και αυτή είναι η αλήθεια και η ζωντάνια της που μας ωθεί και αναγκάζει να σκεφτόμαστε , να κρίνουμε, αφού μας διασκεδάζει με τη δράση της και μας παραδειγματίζει με τα παθήματά της.
Η κούκλα μας προκαλεί μεταφυσικό προβληματισμό. Είναι η ζωή και ο θάνατος. Η παραμικρή κίνηση της δίνει ζωή και , τη ζωντανεύει, ενώ αμέσως η ακινησία σημαίνει το θάνατό της.
«Κάθε μαριονέτα πριν ακόμα υπάρξει έχει τη δική της ζωή τον δικό της χαρακτήρα. Αρκεί ο μαριονετίστας που την κινεί να την εμπιστευθεί και να την αφήσει να ζήσει. Η κούκλα είναι μια προέκτασή μας, ένα ον που ζει, που ξεπερνάει τους ανθρώπινους νόμους ζωής, που υπόκειται σ’ άλλη φθορά, που με την ηρεμία και την παγερότητά της διαπερνά το χρόνο». Ανωνακάκη Κ.
Στο κουκλοθέατρο ηθοποιοί γίνονται οι κούκλες, άψυχα αντικείμενα. Η κούκλα από την στιγμή που θα εμφανιστεί στη σκηνή παριστάνει τον ηθοποιό, προσπαθώντας να πείσει ότι είναι ένα όν ζωντανό με ανθρώπινες ικανότητες και αισθήσεις. Πίσω από αυτήν κρύβεται ο άνθρωπος προσπαθώντας να ζωντανέψει την κούκλα, να επαληθέψει το παιχνίδι της, διοχετεύοντάς της τις δικές του ψυχικές δυνάμεις και καταστάσεις. Ηθοποιός λοιπόν στο είδος αυτό της θεατρικής τέχνης -κουκλοθέατρο- είναι ο κρυμμένος άνθρωπος και η κούκλα η αντανάκλαση της τέχνης του.
Στα ζωγραφικά έργα παρουσιάζονται ιστορίες αποτελούμενες, άλλες από προσωπική παρατήρηση του πραγματικού ενώ άλλες έχουν στοιχεία φανταστικά. Μικρές αφηγήσεις, ξετυλίγονται μέσα από ένα παραμορφωμένο κόσμο, αφαιρετικά αποδοσμένο. Αλλοιωμένα σπίτια, παράγκες, παιδιά να παίζουν, παραμορφωμένες φιγούρες με πρόσωπα εξουθενωμένα παράλληλα όμως με μια αστεία και γελοιογραφική όψη. Στα ζωγραφικά έργα υπάρχουν στοιχεία εικονογράφησης και κολάζ, όπως και στοιχεία εξπρεσιονισμού. Ακόμη η τεχνική paste up ή αλλιώς wheat paste που ανήκει στο graffiti / street art.Τα κάδρα επέλεξα να τα αποδώσω με μια ιδιαίτερη μορφή έτσι που να θυμίζουν κομμάτια πάζλ. Με αυτόν τον τρόπο ήθελα να δημιουργήσω την εντύπωση πώς οι ιστορίες ενώνονται μεταξύ τους. Ταυτόχρονα όμως, αποτελούν και ένα έργο ξεχωριστά.
Κούκλες σε τρισδιάστατη μορφή συνομιλούν παράλληλα με τα ζωγραφικά έργα. Φιγούρες με μια κωμικοτραγική όψη, που δεν κινούνται στο χώρο όπως μια κούκλα του κουκλοθέατρου, θυμίζουν ανθρώπους που προσπαθούν να πουν, να κάνουν ή να δείξουν κάτι ,ακόμα και να προβληματίσουν. Παρουσιάζουν “ζωντανούς” συμβολισμούς μέσα σε μια κοινωνία, εκφράζοντας τον δικό μου εσωτερικό κόσμο ο οποίος αντικαθρεφτίζεται σε αυτές ,μέσα από την ύπαρξή τους. Μορφές με μια παράξενη διάσταση και μια ανυπολόγιστη δυναμικότητα αποτελούν φορέα σύνθετων συναισθημάτων και μηνυμάτων , μεταφέροντας το θεατή σε ένα φανταστικό κόσμο. Εισέρχονται μέσα στην πραγματικότητα και δημιουργούν μια άλλη πραγματικότητα, σκηνοθετημένη ,φαινομενική, μα που μπορεί να είναι τόσο αληθινή όσο και η ίδια πραγματικότητα. Οι έντονες γραμμές/ κλωστές που χωρίζουν τα μέλη των σωμάτων τους, τις κάνουν να μοιάζουν με μαριονέττες, που έχουν ακίνητη «ζωή». Κομμάτι του κόσμου κι ας βρίσκονται μακριά από αυτόν.
Παρατηρώντας καταστάσεις της καθημερινότητας, συλλέγοντας πληροφορίες ( ανθρώπινες συμπεριφορές, στιγμές που ζούμε, παρελθοντικά βιώματα μέσω αναμνήσεων) και επηρεασμένη από αυτές, προσπαθώ μέσα από τις φιγούρες/μορφές/ κούκλες/ γλυπτά/ να δημιουργήσω έναν μικρόκοσμο. Όπως τον αντιλαμβάνομαι.
ΥΛΙΚΑ
Τα υλικά που χρησιμοποίησα για τα έργα είναι :ακρυλικά, ξυλομπογιές, παστέλ, διάφορα υφάσματα, χαρτόκουτες-σπιρτόκουτα, στρατσόχαρτο, χαρτί Fabiano/ ακουαρέλας/, μουσαμάς, υλικό για το γέμισμα των σωμάτων, κλωστές ,μαλλί πλεξίματος. Η χρήση των παραπάνω υλικών μου έδωσε τη δυνατότητα του πειραματισμού για τη δημιουργία μιας πιο ελεύθερης και αυθόρμητης προσέγγισης ως προς τον τρόπο κατασκευής των τρισδιάστατων μορφών. Οι φιγούρες με αυτήν την ανθρώπινη και ιδιαίτερη όψη, αποδοσμένα με ένα πρωτότυπο και αποκρουστικό τρόπο υποδεικνύουν την πλαστικότητα της φαντασίας και την ελευθερία στην εκφραστικότητα και τη δημιουργικότητα.
ΕΠΙΡΡΟΕΣ
Από καλλιτέχνες του εξπρεσιονισμού που επηρεάστηκα ήταν ο Egon Sciele(1890-1918). Ένας μεγάλος καινοτόμος της μοντέρνας ζωγραφικής, ο Egon Sciele, είναι γνωστός για τα δημιουργικά ερωτικά και έντονα ψυχολογικά πορτραίτα, χρησιμοποιώντας σε πολλά από αυτά τον ίδιο του τον εαυτό. Τα έργα του γίνονται αναγνωρίσιμα από την χαρακτηριστική ελικοειδής μαύρη γραμμή. Στα δικά του πορτραίτα, ο Sciele είναι συνήθως γυμνός, κοιτάζοντας απευθείας προς τον θεατή, κάνοντας τα έργα τόσο αποκαλυπτικά όσο και συγκρουσιακά. Τα γυναικεία του πορτραίτα είναι συχνά γυμνά, ενώ τα σώματά του απεικονίζοντα σε διάφορες παραμορφωμένες θέσεις. Εκπροσωπώντας είτε τον εαυτό του είτε άλλους, οι εικόνες του είναι εντυπωσιακά ωμές και άμεσες.
 |
portrait with arm twisting above head
Egon Sciele, 1910
|
Ακόμη διάφοροι καλλιτέχνες από τον κόσμο του graffiti, urban art και της εικονογράφησης. Κάποιοι
από αυτούς είναι, Ekyndayo , Michal 'Sepe 'Wrega(Graphic designer, εικονογράφος, ζωγράφος), Sylvain Chomet (εικονογράφος- animator)
' Blu'
Ekundayo
'Crisis'Illustration 2011
SEPE
Πρωτότυπες μαριονέττες είχε κατασκευάσει ο Paul Klee όπως και ένας νεότερος καλλιτέχνης ο Michel Nedjar.
Paul Klee (1879-1940)
Hand Puppets
Μεταξύ του 1916 και 1925 ο Paul Klee δημιούργησε συνολικά γύρω στις πενήντα, από τις οποίες οι τριάντα υπάρχουν ακόμα, για το γιό του, Felix. Με απλά υλικά και άχρηστα αντικείμενα : κόκκαλα από κρέας, ηλεκτρικές πρίζες, τρίχες από βούρτσες, περισσεύματα γούνας, σπιρτόκουτα, τσόφλια καρυδιού, κατασκεύασε τα κεφάλια των χαρακτήρων του. Αρχικά οι πρώτες φορεσιές ράφτηκαν από τη Sasha Morgenthaler, γνωστή δημιουργός μαριονέττας, όμως σύντομα ο Paul Klee έμαθε να ράβει τα δικά του κοστούμια. Οι μαριονέττες του αντανακλούν τις καλλιτεχνικές και κοινωνικές εξελίξεις εκείνης της εποχής. Όλες όμως παρουσιάζουν έντονο συμβολισμό με στοιχεία άλλοτε της παράδοσης και άλλοτε υπερρεαλιστικά. Συχνά οι κούκλες και οι μαριονέττες του έχουν αποκομμένα τα μέλη τους ή και διαμελισμένα.
Hand Puppet Paul Klee
''Ghost of a Scarecrow''
Hand Puppet Paul Klee
Βιβλιογραφία
Κούκλο – θέατρο σκιών
“Άλκηστις” Κοντογιάννη
Κουκλοθέατρο “Διασκεδάζει και διαπαιδαγωγεί”
Πέπη Δαράκη
“Gutenberg”
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου