Η αρετή της ειλικρίνειας. Ο Γιώργος Λάππας μας συστήνει τρεις νέους γλύπτες

Χρήστος Μπληγιάννος, Ηλίας Σιψάς, Βαγγέλης Χατζής

Κλείνοντας η εκθεσιακή περίοδος στις αίθουσες τέχνης, μια έκθεση ήρθε να μας ταρακουνήσει και να ξαναθυμίσει ότι σ’ αυτόν τον τόπο γίνονται πράγματα. Η τέχνη αντιστέκεται, υπάρχει και μας παρηγορεί. «Η πόλη από την Ακρόπολη» είναι η έκθεση τριών νέων καλλιτεχνών. Τριών φοιτητών της ΑΣΚΤ στο τμήμα γλυπτικής με δάσκαλο το Γιώργο Λάππα. Ο μεγάλος μας γλύπτης είναι αυτός που όχι μόνο επιμελείται την έκθεση, αλλά ουσιαστικά παρότρυνε τους τρεις να τολμήσουν να δείξουν τη δουλειά τους. Οι νέοι καλλιτέχνες που τις γλυπτικές τους εγκαταστάσεις φιλοξενεί η γκαλερί Έκφραση της Γιάννας Γραμματοπούλου είναι οι Χρήστος Μπληγιάννος, Ηλίας Σιψάς και Βαγγέλης Χατζής. Ο ένας συμπληρώνει τον άλλον.

Ο Βαγγέλης αποδομεί και ανασυνθέτει μια Αθήνα όχι όπως την θέλει, αλλά όπως ουσιαστικά είναι. Βλέπει από την Ακρόπολη μια εικόνα που θα μπορούσε να τη δει και από πολύ μακρινή απόσταση. Μόνο που η εικόνα εκείνη θα ήταν μακρινή – αλλά ρεαλιστική-, ενώ αυτή είναι μια «μακρινή» απρόσωπη, ισοπεδωμένη, κυτταρική.
Ο Χρήστος μπαίνει στα άδυτα της καρδιάς αυτής της πόλης. Την πλημμυρίζει με συναίσθημα. Βλέπει τη φθορά, αναζητά την ίαση. Οι ήρωες του κουβαλούν τους αμήχανους μέτοικους των πρώτων χρόνων της υποχρεωτικής αστυφιλίας (εμφύλιος). Παράλληλα η παγωμένη ή μαρμαρωμένη φιγούρα, μαρτυρά ένα παρελθόν που δεν δικαιώνεται. Είναι εκεί για να θυμίζει, αλλά δεν μπορεί να αφυπνίσει…
Ο Ηλίας δημιουργεί εικόνες, αναζητεί και ανασυνθέτει τοπία. Οι εικόνες του έχουν κάτι από ’60. Πολύ παρελθόν αλλά και τάση για δημιουργία. Μοιάζει να διαχωρίσει παλιές κατασκευές στην πρώτη τους ύλη για να τα χρησιμοποιήσει στα νέα του οικοδομήματα. «…Με εργαλεία που είναι από την πολύ καιρό φθαρμένα…». Οι εικόνες είναι όλη η αλήθεια μιας αστικής τάξης που οικοδομήθηκε πάνω σε υλικά με πολύ παράδοση και ελπίδα, αλλά καθόλου γνώση και υποδομή.  Ο Γιώργος Λάππας, υπερήφανος δάσκαλος για τους φοιτητές, του δέχτηκε με πολλή χαρά να συναντηθούμε για μια συζήτηση αυτός και οι τρεις φοιτητές του. Και ερώτηση πρώτη πως προέκυψε αυτή η έκθεση…

ΛΑΠΠΑΣ: Τους γνωρίζω χρόνια. Οι δουλειές τους δεν δείχνουν απλώς μια ακατάβλητη ενέργεια, αλλά με το χρόνο γίνονται όλο πιο πολύπλοκες και πιο δυνατές. Φέτος παρατηρώ ότι έχουν φθάσει σε ένα επίπεδο, πολύ δυνατό και έπρεπε αμέσως να κάνω κάτι. Άλλωστε σε δυο χρόνια θα φύγουν από τη Σχολή και πιθανόν να εργάζονται σε διαφορετικά μέρη. Μέχρι τώρα δουλεύουν μαζί κι αυτό  που μου έκανε εντύπωση είναι ότι εργάζονται σε χώρους όπως η Δήλος και από εκεί πηγάζει η ποιητική τους. Το να δουλεύεις στη Δήλο είναι ευλογία. Αυτοί που δεν έχουν πάει στηΔήλο και δεν ασχολούνται με την Τέχνη ή την αρχαία ιστορία, δεν καταλαβαίνουν τι είναι αυτό. Είναι σαν να κάποιος να φωτίζει από πάνω, μ΄ αυτό το συγκεκριμένο τρόπο, γιατί είναι το νησί του Ήλιου, του Απόλλωνα. Αυτό το πράγμα τουλάχιστον το βλέπω στις δουλειές τους. Μπορεί άλλοι να μην το βλέπουν ή και οι ίδιοι να αναρωτιούνται τι «λέει τώρα…». Έχω δουλέψει κι εγώ εκεί… Καταλαβαίνεις ότι αυτό το μέρος όπως οι Πυραμίδες και το Μάχου Πίχου, έχει κάτι… Δεν είναι ένα συνηθησμένο μέρος. Καθόλου. Αυτό λοιπόν είδα όπως και την ποιητική εκδοχή…

Στην  κύρια αίθουσα της Έκφρασης, εκθέτουν τη δουλειά τους ο Βαγγέλης Χατζής και ο Ηλίας Δίψας. Ο Βαγγέλης επιλέγει «τη διαδικασία διάσπασης και επανασύνθεσης  της φωτογραφικής εικόνας…». Καθώς εργάζεται στα αναστηλωτικά έργα του Παρθενώνα έχει την ευκαιρία να παρακολουθήσει από ψηλά την Αθήνα και να δεχτεί κεντρίσματα τα οποία αποφασίζει να εκφράσει μέσα από ένα πρωτότυπο γλυπτικό έργο. Φωτογραφίζει την πρωτεύουσα, δημιουργεί με εκατοντάδες μικρές φωτογραφίες ψηφίδες και ανασυνθέτει ένα διαφορετικό τοπίο. Μέσα από την εικόνα που προκύπτει εμφανίζεται η με εξωφρενικούς ρυθμούς εξάπλωση, αλλά πιθανόν και μια μελλοντολογική εικόνα της Αθήνας. Αν και ο ίδιος ο νεαρός καλλιτέχνης πιστεύει ότι «σπάει ένα λάθος και του δίνει τη μορφή που θα ήθελε να έχει».

Αυτή η εικόνα της Αθήνας δεν ενέχει τον κίνδυνο μιας ομογενοποίησης;ΒΑΓΓΕΛΗΣ: Επειδή η αντιμετώπιση είναι πιο γλυπτική, προκύπτει ένα ενιαίο σύνολο. Βάζω μια τάξη στην αταξία ή κάνω μια αταξία στην τάξη. Υπάρχει αυτή η έννοια της πολλαπλότητας και των αντανακλάσεων.

ΛΑΠΠΑΣ: Μη ξεχνάμε ότι σε κάθε φωτογραφία υπάρχουν δύο και τρεις λήψεις που συντίθενται. Επομένως δεν τείνει ποτέ στην ομογενοποίηση. Είναι πάντα μια σύνθεση από δύο – τρεις κινήσεις. Σκεφτόμουν την άποψη του Ροντέν πάνω σ’ αυτό, ότι η γλυπτική είναι να πάρεις τουλάχιστον δύο κινήσεις. Στον Βαπτιστή ας πούμε, περιπατάει και συγχρόνως κάνει κάτι άλλο. Και αυτό ήταν που μου κίνησε το ενδιαφέρον.

- Κατακερματίζεις και συνθέτεις. Η ανασύνθεση σε τι συνίσταται, γνωρίζεις εκ των προτέρων αν σε οδηγεί και πού σε οδηγεί το υλικό;ΒΑΓΓΕΛΗΣ: Δημιουργώ ψηφίδες και μετά συνθέτω ένα σύνολο.

ΛΑΠΠΑΣ: Τείνει προς το ντελίριο είναι ένα είδος Ντερβίση. Είχε μάλιστα ένα πολύ ενδιαφέρον έργο, όπου οι πολυκατοικίες κυριολεκτικά έτρεμαν. Το έργο δεν το συμπεριέλαβε στην έκθεση.

Ο Ηλίας Σιψάς αποδίδει «…εικαστικά τη διαδικασία της συσσώρευσης χρόνου πάνω στην ύλη…». Χρησιμοποιεί υλικά «…όπως φωτεινές δέσμες, κινούμενη εικόνα και περιστρεφόμενες έλικες, παράγοντας μία παράλληλη διάρκεια και εμβόλιμα εναρμονισμένη με τη φυσική ροή του χρόνου και τού χώρου». Μετά από εμπειρία έξι μηνών στη Δήλο, γυάλινα αντικείμενα  που τα αντιμετώπιζε ως πρίσματα φωτός, τα είδε ως εγγράψιμη ύλη υποβάλλοντας τα σε υψηλές θερμοκρασίες.
Ηλία αποχωρώντας από την έκθεση έχοντας στο νου τις κινούμενες εικόνες, τα βίντεο, το φως, τα θραύσματα, τα γυαλιά, σκέφθηκα τους ξένους περιηγητές των περασμένων αιώνων. Τους φολκλόρ και ρομαντικούς περιηγητές. Μπορούμε να πούμε ότι η δουλειάσου έχει κάποια σχέση με ένα περιηγητή του 21ου αιώνα που καταγράφει ψυχογραφικά και πειραματικά την Αθήνα;
ΗΛΙΑΣ: Στην ουσία το βίντεο παρουσιάζει μια αδηφάγα σχέση του μέλλοντος και του παρελθόντος. Του νέου και του παλιού.

Είστε το μάτι του 21ου αιώνα;
ΗΛΙΑΣ: Είναι η Αθήνα και από κάτω προς τα πάνω, είναι σαν μια χρονική μάζα όλο αυτό. Κάποιες από τις διαφάνειες έχουν να κάνουν με το ρευστό.
ΛΑΠΠΑΣ: Είναι σαν γυάλινο σφουγγάρι.

Στη δουλειά σας είναι διάχυτο το βίωμα από το περιβάλλον σας, την καταγωγή σας. Το έχετε ενσωματώσει αριστοτεχνικά στη δουλειά σας. Μια εμπειρία που ξεπερνά το φοιτητή…ΛΑΠΠΑΣ … και δασκάλους. Η ένταση είναι τρομερή. Θυμάμαι ότι ο Ηλίας μου έστελνε φωτογραφίες από τη Δήλο με τον ήλιο και μόνο. Και ήταν συγκλονιστικές. Καταλάβαινα ότι κάτι γίνεται.
ΗΛΙΑΣ: Η Δήλος είναι ένα σημείο. Με το που επέστρεψα, τα έργα που έκανα στη Σχολή είχαν πάρα πολύ έντονο το στοιχείο του φωτός, του φωτεινού πυρήνα.

Και ο Χρήστος έχει έντονο το στοιχείο των καταβολών.ΛΑΠΠΑΣ: Είναι πιο πείσμων από τους άλλους γιατί είναι Ηπειρώτης. Υπάρχει εκεί η άγκυρα αυτών των πραγμάτων. Η Δήλος μπορεί να τον επηρέασε αλλά νομίζω ότι όχι τόσο όσο τους άλλους δύο.

ΧΡΗΣΤΟΣ Η Δήλος ήταν η αρχή. Τα ψηφιδωτά που έκανα ήταν επηρεασμένα από τα ρωμαϊκά της Δήλου. Μετά πήγα στη φιγούρα.

Τα νερά όμως είναι Ήπειρος.
ΧΡΗΣΤΟΣ Προς τα εκεί, προς τα πάνω.

Η δουλειά του Χρήστου Μπληγιάννου παρουσιάζεται στην κάτω αίθουσα της Έκφρασης. Στο έργο του προσπαθεί να πετύχει μια «εικαστική αποκατάσταση της φθοράς». Με το σύνολο της εγκατάστασης επιδιώκει την ίαση, αντικειμένων και ανθρώπων, μέσω των ιαματικών λουτρών. Αν και αντιστέκονται σθεναρά λόγω υλικού, τα πρώτα σημάδια απώλειας έχουν αρχίσει να γίνονται ορατά στη γυναικεία φιγούρα, ενώ τα ψηφιδωτά προστατεύονται από την ομπρέλα. Η ομπρέλα αυτή είναι φτιαγμένη από τσιμέντο και πάνω της προβάλλονται δύο βίντεο. Μία νεαρή που χορεύει και μια γερόντισσα που μονολογεί…

ΛΑΠΠΑΣ: Και η γιαγιά που ονομάζει το μήνα «χαμένο» μ’ αυτή τη μελαγχολία που έχουν οι Ηπειρώτες μόνο από εκεί μπορούσε είναι. Μέσα στο Αιγαίο κανείς δεν θα έλεγε το Δεκέμβριο «χαμένο».

Η συγκίνηση έρχεται βαθμιαία, αλλά εδραιώνεται…ΧΡΗΣΤΟΣ. Σε μένα, την ώρα που δουλεύω, έρχεται αμέσως. Δεν την ψάχνω. Δουλεύω με συναίσθημα. Στη διαδικασία της δουλειάς υπάρχει. Τα πρόσωπα που χρησιμοποίησα στην εγκατάσταση είναι άτομα της οικογένειας μου.

Δεν είναι κακό μερικά πράγματα να τα συνειδητοποιείς με κάποια δευτερόλεπτα καθυστέρησης. Μερικές φορές η συγκίνηση ακολουθεί τον αιφνιδιασμό. Να μιλήσουμε λίγο για την ομπρέλα.ΧΡΗΣΤΟΣ: Έχει το ρόλο της προστασίας, των ψηφιδωτών αρχικά. Προστατεύει. Το τσιμέντο της δίνει μεγαλύτερη διάρκεια ζωής, την κάνει αθάνατη. Κάποιοι επισκέπτες της έκθεσης είδαν την προβολή ως εξοστρακισμό. Ότι δεν τα προστατεύει, αλλά τα εξοστρακίζει.

Μπορείς να το δεις και σαν παράθυρο. Παρατηρείς αυτούς που προστατεύει.
ΧΡΗΣΤΟΣ: Εγώ τα είδα ως προστασία. Ακόμη και αυτά που λέει η γιαγιά, που είναι στοιχεία της παράδοσης πρέπει να προστατευτούν.

ΛΑΠΠΑΣ… και προστατεύει και όπως είναι πάρα πολύ βαρειά η ομπρέλα θυμίζει τάφο. Έχει μια ταφική υπόσταση. Θα μπορούσες να το προφυλάξεις με τούβλα και γυαλί. Το τσιμέντο λειτουργεί με άλλο τρόπο. Επίσης μου θυμίζει μια γέφυρα που γυρίζει. Και επειδή οι γέφυρες στην Ήπειρο είναι τόσο σημαντικές, μου φαίνεται ότι τα σχήματα, οι καμάρες έχουν να κάνουν με την ομπρέλα.

Εισπράττουμε την αίσθηση ότι η σχέση παρελθόντος και παρόντος διαμορφώνεται μέσα από τη φθορά. Όχι από την αισθητική των εντυπωσιακών μνημείων κλπ.
ΗΛΙΑΣ: Από το παρελθόν που δεν έχει να κάνει με την ομορφιά. Το σκεπτικό συσσωρεύεται στο έργο της εγκατάστασης. Υπάρχει μια φωτεινή τράπεζα, ένα επιδιασκόπιο στο οποίο σύνταμε μια κατασκευή που προβάλει× νομίζω ότι αυτή συσσωρεύει όσα αναφέρουμε. Στην ουσία πάνω στην κατασκευή υπάρχει μια φιγούρα που κοιτάει μπροστά κι αυτό το οποίο βλέπει είναι η κάτοψη στην οποία εδράζεται. Στην ουσία ένα μέλλον το οποίο το μόνο που έχει σαν αναφορά, είναι το ίδιο το παρελθόν στο οποίο εδράζεται. Είναι ένας τέτοιος κύκλος…

Η φιγούρα, στην εγκατάσταση του Χρήστου, που βρίσκεται μπροστά στον καταρράχτη μοιάζει να είναι φτιαγμένη με υλικά που είναι από τον καιρό φθαρμένα…ΧΡΗΣΤΟΣ: Η φιγούρα έχει παρελθόν και μέλλον, έχει μια αισιοδοξία.

ΛΑΠΠΑΣ: Πρώτα καθησυχαστική και μετά αισιόδοξη. Εδώ και καιρό το σκέφτομαι σαν ένα έργο μαρμαρωμένο. Θυμίζει όλους αυτούς τους μύθους και τα παραμύθια συμφωνα με τα οποία άν πάει κάποιος σε ένα ποτάμι και μιλήσει με τις νεράιδες θα μαρμαρώσει. Το έργο αναφέρεται ακριβώς σ΄αυτό το μαρμάρωμα. Τώρα πως θα λυθούν τα μάγια είναι μια άλλη ιστορία. Η κοπέλα και οι καταρράχτες σου δίνουν την ίδια αίσθηση. Ο τρόπος που τρέχουν και λειτουργούν τα pixel είναι σαν να βλέπεις την κοπέλα. Είναι πάρα πολύ ωραίο στοιχείο του έργου και νομίζω πως είναι αυτό που σε βάζει μέσα στο έργο. Βλέπει μια σύνδεση του καταρράχτη και της κοπέλας ακαριαία.

ΧΡΗΣΤΟΣ: Επειδή η κοπέλα είναι στατική, ο καταρράχτης δίνει την κίνηση.

 Πάρα πολύ ενδιαφέρον με πολύ ψυχολογικό και συναισθηματικό υπόβαθρο επιφυλάσσει ένα από τα δύο βίντεο που προβάλλονται στην τσιμεντένια ομπρέλα του Χρήστου. Η κοπέλα χορεύει κλασικό μπαλέτο και συντονίζεται με τις κινήσεις μιας βιντεοπροβολής απέναντί της. Στην βιντεοπροβολή αυτή υπάρχει ένα δολοφόνος που μαχαιρώνει και σε κάθε κίνηση μαχαιρώματος η χορογραφία είναι τέτοια που η κοπέλα πλησιάζει στον τοίχο αντιμέτωπη με το μαχαίρι που μοιάζει να έρχεται πάνω της. Ένα βίντεο που έχει τα στοιχεία της εποχής του βωβού κινηματογράφου.

ΛΑΠΠΑΣ: Η αθωότητα της χορεύτριας που πηγαίνει προς το τέρας που ξαναγυρίζει και ξαναπηγαίνει.

-Αυτό που βλέπει ο Βαγγέλης στην Αθήνα είναι μια εικόνα καθηλωτική μια εικόνα όπως είναι η Αθήνα από το ύψος του διαστήματος.ΛΑΠΠΑΣ: Το Google και όλες αυτές οι ανυψώσεις έχουν ταράξει τα πάντα. Θυμηθείτε τις πορείες και τις διαδηλώσεις  στην πλατεία Ταχρίτ όπου όλα διακρίνονταν και φαίνονταν καθαρά από ψηλά.

ΒΑΓΓΕΛΗΣ: Είναι αυτή η φόρτιση που με προκαλεί η Αθήνα. Αυτή η φόρτιση που με προκάλεσε όταν την πρωτόδα από ψηλά. Προσπάθησα να βγάλω μια άκρη μέσα από τη διαδικασία δημιουργίας του έργου.

ΛΑΠΠΑΣ: Έθεσες μεταξύ της Αθήνας και του έργου μια τεράστια απόσταση. Έφτιαξες κάτι που θα το έβλεπε κάποιος από πάρα πολύ ψηλά. Δεν είναι αυτό που βλέπεις εσύ, είναι αυτό που βλέπει ο εξακόντισμένος. Και συναντάει το θεατή στο εξακοντισμένο επίπεδο που είσαι.

ΒΑΓΓΕΛΗΣ: Είναι σύγχυση η θέα της Αθήνας, αυτή η άναρχη δομή και πλοκή της. Μετά καθώς  καθόμουν και τα δούλευα έμπαινα πιο βαθιά και πιο βαθιά μέσα σ΄αυτό και προσπαθούσα να το ισορροπήσω να το ξορκίσω.

Το παρελθόν πού βρίσκεται λοιπόν;ΒΑΓΓΕΛΗΣ: Σίγουρα πίσω του. Ο ναός. Ή από κάτω του. Το παρελθόν είναι γραμμένο σε όλα. Σε όλες τις ψηφίδες και κάθε ψηφίδα είναι ένα κομμάτι από το παρελθόν της Αθήνας. Η Αθήνα είναι εδώ.

Και το παρόν σε κάθε ψηφίδα;ΒΑΓΓΕΛΗΣ: Ναι και μπλέκονται μεταξύ τους. Είναι πάνω – κάτω η ίδια διαδικασία με τη συντήρηση που κάνουμε στην Ακρόπολη. Όπως όταν ξεκολλάμε ένα κομμάτι το συντηρούμε και επανατοποθετούμε είναι ή ίδια διαδικασία και μ’ αυτή που κάνω στο έργο που παρουσιάζω. Σπάω τα κομμάτια και τα ανασυνθέτω

Πώς νιώθει ένα καλλιτέχνης που δουλεύει στην Ακρόπολη, κομματιάζει και ανασυνθέτει;ΒΑΓΓΕΛΗΣ:  Νιώθεις δέος. Όταν σηκώνω κομμάτια που έχουν να μετακινηθούν από τη θέση τους 2000 χρόνια, υπάρχει ένταση, φόρτιση. Φοβερή εμπειρία, νιώθεις πράγματα που έχουν συμβεί εδώ και αιώνες να είναι  ακόμα ζωντανά εκεί μέσα. Νιώθεις μια ελευθερία, μια διάθεση που έχει να κάνει σίγουρα και το τόπος. Νιώθεις όλα αυτά που έχουν συμβεί. Είναι όλα αποθηκευμένα πάνω στα υλικά, πάνω στο μνημείο.

Σου μιλάνε;ΒΑΓΓΕΛΗΣ:  Ναι σου μιλάνε.

ΗΛΙΑΣ: Κατά μια έννοια το παρελθόν δεν είναι η ίδια η συσσώρευση όλων αυτών των πραγμάτων; Όλη η απεικόνιση από της ψηφίδες ή οι τρεις διαφορετικές όψεις – φωτογραφίες -  οι οποίες πλέκονται και πυκνώνουν με ένα τρόπο; Η ίδια αυτή η συσσώρευση που παράγεται. Κατά κάποιο τρόπο αντιλαμβάνομαι ότι έτσι αντιπροσωπεύεται το παρελθόν από την ίδια τη διαδικασία, την ίδια την πλέξη μεταξύ τους, την ίδια την πυκνότητα.

Ανέφερες τον όρο τόπος. Η Αθήνα μέσα στο παζλ τείνει να γίνει μη τόπος;ΒΑΓΓΕΛΗΣ: Είναι και δεν είναι.

Η σημερινή Αθήνα αφήνει κάτι;ΛΑΠΠΑΣ: Η δουλειά του δείχνει πως θα γίνει η Αθήνα. Όχι πως είναι αλλά πως θα γίνει. Αυτό  βλέπω και το βλέπω σαν δέρμα. Είναι το δέρμα ενός ανθρώπινου σώματος. Έτσι το αντιλαμβάνεται με αυτά τα κύτταρα. Ενώ όταν τη δούμε από το αεροπλάνο βλέπουμε ένα τσιμεντένιο πράγμα ή κάτι που μοιάζει πετρωμένο στην πραγματικότητα ο τρόπος που το δείχνει είναι σαν να μπορούσες να πάρεις ένα φακό  και να κοιτάξεις. Θα ήταν σαν να τα έβλεπες όλα ζωντανά. Είναι κυτταρικά. Υπάρχει μια αίσθηση κυτταρική. Ενώ σ’ αυτό που λέμε εμείς μνήμη της Αθήνας υπάρχει μια αίσθηση ενός πράγματος που έχει μείνει πλέον νεκρό.        Αναρωτιέμαι πως θα είναι τα καινούργια. Εκτός αν αρχίσουν τα έργα γιατί βλέπω ότι θα υπάρχει μια φυτομορφική αποτύπωση της Αθήνας. Δεν μπορεί παρά να γίνει, γιατί αλλιώς καήκαμε.

Πιστεύετε ότι θα γίνει;ΛΑΠΠΑΣ: Δεν ξέρω. Μάλλον δεν θα γίνει. Εκτός  αν αρχίσουν αυτές οι περίφημες βροχές. Στην αρχή πύρινες, μετά νερό πάρα πολύ νερό.

Κάποιες στιγμές εφευρίσκετε. Και μέσα σε αυτό το εφεύρημα τοποθετείται ο προγονικός ή και πρωτογονικός μύθος;ΧΡΗΣΤΟΣ: Ανασύρεις από το παρελθόν ότι κουβαλάς, ότι έχεις. Το εφευρίσκεις γιατί, δεν το έχεις καθαρό στο μυαλό σου το παρελθόν. Κάπου εκεί νομίζω ότι μπαίνει η εφεύρεση.

ΗΛΙΑΣ: Στην ουσία προσπαθείς να εφεύρεις σχέσεις ή παράγωγο σχέσεων. Το παράγωγο είναι που σ’ ενδιαφέρει ανάμεσα σε δύο πράγματα που σχετίζονται.

ΛΑΠΠΑΣ: Είναι η Αθήνα ιδωμένη καλλιτεχνικά. Δεν ασχολούμαστε να φτιάχνουμε φρικιαστικά σουβενίρ. Δουλειά μας είναι να κάνουμε μια συμφωνημένη πλημμύρα. Δηλαδή αυτό που παράγει ο κάθε καλλιτέχνης, είναι αυτό. Συμφωνείς με το θεατή σου, συμφωνείς ότι θα φτιάξεις μια πλημμύρα που θα σας ενώσει. Αυτή είναι δουλειά μας. Είναι μια κοινή πλημμύρα. Αλλά πρέπει να είναι συμφωνημένη. Όταν θα έρθει στη γκαλερί θα έχει συμφωνήσει ότι θα δει πράγματα με ένα συμφωνημένο τρόπο. Αν πάει στον καθεδρικό ναό θα τα δει και εκεί με ένα συμφωνημένο τρόπο. Αυτό διαφεύγει συνήθως στον επισκέπτη. Πρέπει να σκεφτεί, να δει ποια είναι η συμφωνία.

Ενώ και οι τρεις έχουν ως πρώτη ύλη το φως, μοιάζει να το χρησιμοποιούν με διαφορετική αναφορά. Το φως στο έργο του Βαγγέλη είναι φάσμα. Στου Χρήστου μοιάζει να αναδύεται και να διαχέεται στου Ηλία. Πολύ φως με τρεις διαφορετικούς τρόπους δοσμένο.ΛΑΠΠΑΣ: Υπάρχει η αίσθηση του φάσματος αλλά δεν έχουμε αναφερθεί στην ερμηνεία. Όπως ο Σαμπολιόν έπαιρνε τα ιερογλυφικά και έβγαζε μια καινούργια ερμηνεία, αυτό που κάνουν τα παιδιά και ειδικά ο Βαγγέλης είναι ότι ουσιαστικά κάνει ένα κώδικα, που μπορεί να θυμίζει φωτογραφία ή κάτι άλλο, αλλά κάνει μια αποκωδικοποίηση. Αν το δεις από μακριά και δεν ξέρεις την ιστορία της πόλης θα αναρωτηθείς τι είναι. Είναι DNA; Αυτό κι αν είναι ένα μεγάλο επίτευγμα.

Πως βλέπεις τα μελλοντικά έργα σου σαν τι θα μοιάζουν;ΒΑΓΓΕΛΗΣ: Σαν ριζώματα, θα γίνει πιο πολύπλοκος ο πολλαπλασιασμός.

 Και το φως στην εγκατάσταση του Ηλία;ΗΛΙΑΣ: Διαχέεται μεν αλλά στο σύνολο της εγκατάστασης πολλαπλασιάζει. Τα είδωλα της ίδιας της εγκατάστασης του κάθε έργου πολλαπλασιάζονται και συγχέεται η αρχή της  εγκατάστασης με το τέλος της.
Στην ουσία είναι ένας φωτεινός πυρήνας αυτό το οποίο ξεκινά σαν έναυσμα και χρησιμοποιώ το φως. Ο ίδιος ο ήλιος δηλαδή. Είχα μια σχέση με το φως από την αρχή. Και σε ένα σκοτεινό θάλαμο που χρησιμοποιούσα το φως το δούλευα σαν πρώτη ύλη. Σαν ένα μέσο στην ουσία. Αλλά στην πορεία, ενώ είχα αρχίσει να δουλεύω με τις προβολές πάλι, με το φως στη Δήλο το αντιλήφθηκα με μια απτή καταγραφή, πιο γλυπτική έννοια και προσέγγιση, αφού είχα και τη ίδια τη γλυπτική κάπως έτσι στο μυαλό μου. Την αντιλαμβανόμουν σαν ένα πυρήνα από τον οποίο ξεκινά κάτι και αναπτύσσεται. Από τη στιγμή που χρησιμοποιώ φως, αυτόν τον πυρήνα, στην ουσία απευθύνομαι σε ένα χώρο με μια εμβέλεια όπου θα μπορούσε να ορίσει ένα πολύ μεγαλύτερο χώρο από αυτόν τον οποίο καταλάβανε, το ίδιο το έργο. Αυτό μου έδωσε ακόμη περισσότερη ώθηση στο να επιμείνω στο φως γλυπτικά. Το φως γλυπτικά είναι το μέσο για να απευθυνθώ σε ένα μεγαλύτερο χώρο από το σημείο που βρίσκομαι. Και με όχι σαφή όρια. Είναι ένα θέμα που με απασχολεί και σε ένα έργο το οποίο χρησιμοποιώ αλάτι. Σαν ιδιότητα το αλάτι έχει να κάνει με τη Δήλο, αλλά και την Ελλάδα γενικότερα. Έχει μια σχέση με τον ήλιο, με το φως  πάρα πολύ. Είδα ότι το αλάτι έχει κατά κάποιο τρόπο την ιδιότητα να συγκεντρώνει τη διάχυση. Οπότε είναι ένα βήμα παραπέρα, όπου με κάνει να μπορώ να ελέγξω στην ουσία την εμβέλεια και τη διάχυση του φωτός. Είναι ένα ακόμη εργαλείο, ώστε να μπορώ να το διαχειριστώ. Το βρίσκεις στο έργο με την Πυραμίδα. Είναι μια πηγή. Σαν να βλέπεις μέσα από μια τρύπα.
Στο γλυπτό του Χρήστου υπάρχει το αρχαίο φως. Η παγωμένη φιγούρα μοιάζει να έχει συσσωρευμένο και αχρησιμοποίητο προς το παρόν φως.ΛΑΠΠΑΣ: Όλη η έκθεση είναι συντονισμένη με το φως. Είναι από τις πολύ λίγες εκθέσεις που έχω δει όπου το φως να λειτουργεί σαν ένα. Είναι ένα τρίο γλυπτών που δουλεύει σαν ένα πρόσωπο, όταν δουλεύει με το φως. Είναι μια έκθεση όπου όλα θα μπορούσαν να είναι φτιαγμένα και από τους τρεις.
Τα βίντεο του Ηλία είναι σαν ψυχογραφήματα. Βλέπεις ότι μέσω του ψηφιακού μπορείς να διαβάσεις μια καινούργια ψυχολογία. Άλλο χρόνο έχει το κεφάλι άλλο χρόνο έχει το σώμα.

ΗΛΙΑΣ: Στα γυαλιά που στην ουσία είναι ένα διάφανο υλικό μπήκα στη διαδικασία να το αντιμετωπίσω σαν ύλη δοκιμάζοντας διάφορες εφαρμογές, το δοκίμασα σε υψηλές θερμοκρασίες, μια επιταχυμένη φθορά μέσα από τη θερμική διαδικασία. Στην ουσία το επιταχύνω συσσωρεύοντας μια χρονική απόσταση. Έχει να κάνει και με τις προίκες της πόλης. Το υλικό που μαζεύω είναι μέσα από τα παζάρι. Κυρίως φοντανιέρες. Ήταν το βασικό δώρο γάμου και μερικά ήταν πολύ ωραία κομμάτια. Βλέπω σύνδεση παρελθόντος κι μέλλοντος μέσω ενός αντικειμένου μαντείας.

ΛΑΠΠΑΣ: Είναι η αρετή της ειλικρίνειας τους. Αυτό αισθάνονται αυτό παράγουν. Είναι άλλοι που βάζουν διάφορα υλικά επειδή τα είδαν στα περιοδικά στο Tate Modern. Θεωρώ ότι η έκθεση σημαντική γιατί βλέπεις χαρακτήρες αλλά βλέπεις και σύνθεση. Υπάρχει το μάρμαρο της Τήνου, υπάρχει το Tate Modern. Κι αυτό είναι πολύ βασικό, πρέπει να ιδωθεί.

Art22