Δευτέρα 27 Φεβρουαρίου 2012

Ριζοσπαστικές ιδέες από την ιδιότυπη συγγραφική κολεκτίβα Wu Ming




Ιστορικό μυθιστόρημα από τέσσερα χέρια

Ριζοσπαστικές ιδέες από την ιδιότυπη συγγραφική κολεκτίβα Wu Ming

Της Τιτικας Δημητρουλια

WU MING

Αλτάι

μετ. Ειρήνη Δουλάμη

εκδ. Εξάρχεια

Αλτάι: ράτσα από γεράκι προερχόμενο από τα Αλτάια, από τη Μογγολία, από όπου προέρχονται οι Τούρκοι στους οποίους αναφέρεται το ομώνυμο νέο μυθιστόρημα της ιδιότυπης συγγραφικής κολεκτίβας Wu Ming, τους «ανώνυμους» που συνεχίζουν σε άλλο μήκος κύματος τη δουλειά των Λούθερ Μπλίσετ. Των πέντε Ιταλών συγγραφέων που με το ψευδώνυμο Λούθερ Μπλίσετ συντάραξαν στη δεκαετία του 1990 την Ιταλία με τις μιντιακές τους απάτες, δημιούργησαν σχολή στον μιντιακό ακτιβισμό -και όχι μόνο- σε μια σειρά από χώρες σε όλο τον κόσμο, αμφισβήτησαν αποτελεσματικά την κυρίαρχη οικονομία της κουλτούρας, έκαναν πράξη την κατάργηση της έννοιας του συγγραφέα με τα κοινά τους πολιτικά, δοκιμιακά κείμενα και έκλεισαν την καριέρα τους το 1999 με ένα μυθιστόρημα για τη Μεταρρύθμιση και το Μύνστερ, τον «Εκκλησιαστή» (εκδ. Τραυλός). Ενα μεταμοντέρνο προλεταριακό μυθιστόρημα που βρισκόταν στο προσκέφαλο πολλών ακτιβιστών και αντεξουσιαστών για κάμποσα χρόνια.

Οι Wu Ming είναι η συνέχειά τους, μια συνέχεια με λιγότερο ακτιβιστικό προσανατολισμό, αλλά με εξίσου ριζοσπαστικές ιδέες, με ένα μέλος περισσότερο στην αρχή αλλά όχι για πολύ, και έργα εκτός από συλλογικά, όπως το «Αλτάι», και προσωπικά. Κύριο χαρακτηριστικό των έργων τους, παρά την άρνησή τους προς τη μυθοποίηση μετά τον «Εκκλησιαστή», συνεχίζει να είναι η πολιτική ανάγνωση της ιστορίας και των αφηγήσεών της με στόχο την επανερμηνεία τους: θεωρώντας την αφήγηση οργανικό στοιχείο της ανθρώπινης συγκρότησης σε όλα τα επίπεδα, επιλέγουν να πολεμούν τις αφηγήσεις της εξουσίας με άλλες, πολλές, διαφορετικές αφηγήσεις. Στην προκειμένη περίπτωση, συνεχίζοντας την ιστορία του «Εκκλησιαστή» δέκα χρόνια μετά, με έμφαση στο ζήτημα της διαφοράς, της ετερότητας και της ταυτότητας, σε υποκειμενικό και συλλογικό επίπεδο, στην Ανατολή, την Οθωμανική Αυτοκρατορία, όπου έκλεινε η ιστορία του Γερμανού και της οικογένειας των Εβραίων Σεφαραδιτών Νάζι που τον στήριξαν.

Πρωταγωνιστής στο «Αλτάι» είναι ένας νεαρός Εβραίος αγνώστου πατρός στη Ραγούζα, με την τόσο μεγάλη ανάπτυξη στον 15ο αιώνα, σε επίπεδο οικονομίας, ως ναυτική δύναμη, όσο και πολιτισμού. Ο Μανουέλ μεγαλώνει στο λιμάνι, μακριά από την ευσεβή Εβραία μητέρα του, με το όνειρο να μην είναι πια Εβραίος, όνειρο που γίνεται πραγματικότητα όταν ο Ενετός πατέρας του έρχεται να τον βρει και να τον πάρει μαζί του, μετά το θάνατο της μητέρας του, στη Βενετία. Αλλάζει πίστη, μορφώνεται και βρίσκεται στις μυστικές υπηρεσίες της Γαληνοτάτης, ώς τη στιγμή που γίνεται ο ίδιος το θήραμα που οφείλει να κυνηγήσει. Κυνηγημένος, καταλήγει στην Κωνσταντινούπολη, προστατευόμενος του Γιοσέφ Νάζι, ενός Εβραίου μεγαλοτραπεζίτη και με τεράστια πολιτική επιρροή στον ίδιο τον σουλτάνο Σελίμ Β΄. Στο σπίτι του θα βρει την κρυμμένη εβραϊκότητά του μαζί με μια βιβλιοθήκη κυνηγημένων, κρυφών βιβλίων που θα την εδραιώσουν. Πιστός φίλος του Νάζι, θα τον ακολουθήσει στα οράματά του για τη δημιουργία ενός κράτους για τους Εβραίους μέχρι τελικής πτώσεως των ιδίων και των οραμάτων τους.

Ευρωπαϊκότητα

Το μυθιστόρημα, γραμμένο με τέσσερα χέρια, ανατρέχει στις ιστορικές πηγές για να εμβαθύνει σε έναν υπόρρητο προβληματισμό για το ίδιο το πολυπολιτισμικό κοινό υπόστρωμα της Ευρώπης, της ευρωπαϊκότητας, της ίδιας της ανθρωπότητας· για την έννοια του ταξιδιού που μετατοπίζει τα όρια και τα καταργεί, αλλά και του βίου ως ταξιδιού - δεν είναι τυχαίο ότι ο Αλεμάν, ο Γερμανός Αναβαπτιστής του «Εκκλησιαστή» είναι η ενσάρκωση αυτού του ταξιδιού, με τις πολλαπλές ερμηνείες· για την έννοια της βίας στην ιστορία, αλλά και του σκοπού, που καθορίζεται τελικά από τα μέσα που χρησιμοποιεί κανείς για την επίτευξή του. Το γεράκι αλτάι, ράτσα υβριδική, αποτελεί το σύμβολο αυτής της συναίρεσης που καθιστά δύσκολη τη βίωση της ταυτότητας, αν και όποτε αυτή ανακαλυφθεί, προσωπικά και συλλογικά.

Πολιτικό μυθιστόρημα, το «Αλτάι» σχολιάζει την ανθρώπινη πορεία μέσα από τα κάτοπτρα της ανοχής, ως ζητούμενου, και του τρόμου ως πραγματικότητας. Υπαρξιακό μυθιστόρημα, θυμίζει ότι οι άνθρωποι κουβαλάνε τη μοίρα τους γραμμένη στην ιστορία τη δική τους και της οικογένειάς τους, και παλεύουν όπως και η ανθρωπότητα με τα χίλια κύματα στα οποία αναφέρεται το ποίημα του Αρχίλοχου (24ο ποίημα)που τίθεται ως προμετωπίδα. Ιστορικό μυθιστόρημα, διαθέτει μια εξαιρετική πλοκή, ανατροπές και κορυφώσεις, πολύ πιο κλασικότροπο από τον «Εκκλησιαστή» αλλά με ιδιότυπη αυτοαναφορικότητα διοχετευμένη στα πολλαπλά κάτοπτρα που διατρέχουν το κείμενο (ιστορίες, μύθοι, υπαινιγμοί), προτείνει μια άλλη εκδοχή του «προλεταριακού μυθιστορήματος» του Ζορζ Σορέλ, με τον οποίο μοιράζεται επίσης τον προβληματισμό περί βίας.

Δρόμοι ριζοσπαστισμού

Το κινεζικό όνομα των Wu Ming σημαίνει είτε πέντε είτε ανώνυμος, αναλόγως πώς θα διαβαστεί. Είναι γνωστό πια ποιοι είναι αλλά συστήνονται ως Wu Ming 1, 2 και λοιπά, αποποιούμενοι την εξουσία του συγγραφέα. Κάνουν πράξη το κίνημα του ανοιχτού κώδικα στο βιβλίο, είτε ευπώλητο ως λαϊκό κείμενο που είναι, είτε μύθος ενισχυμένος από τη δύναμη του Διαδικτύου που φιλοξενεί τα σχέδιά τους (www.wumingfoundation.com), στο πλαίσιο του κοινοτισμού τον οποίο προάγουν. Αποδεικνύουν ότι ο ριζοσπαστισμός βρίσκει τους δικούς του δρόμους ασχέτως της κυρίαρχης κουλτούρας, δρόμους γόνιμους όπου οι συναντήσεις δημιουργούν νέα μονοπάτια αλλά και παράγουν, τελικά, γοητευτικά κείμενα που αιχμαλωτίζουν τον αναγνώστη.



Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου