Ο κόσμος των Artbots - Ρομπότ που ζωγραφίζουν. Αγάπη Μαντζιώρη

Αναμφίβολα η συστηματική εκπαίδευση μπορεί να συμβάλει τόσο στην παροχή γνώσεων, στην ανάπτυξη δεξιοτήτων, όσο και στην καλλιέργεια, στην κοινωνικοποίηση, αλλά και στην ψυχαγωγία του ατόμου. 

Ωστόσο, σχεδόν κάθε ενήλικας ανατρέχοντας στο παρελθόν των μαθητικών, ακόμα και των φοιτητικών του χρόνων, ενδέχεται να ανακαλέσει αρκετές αδιάφορες έως τραυματικές εμπειρίες. 

Τα παραδοσιακά δασκαλοκεντρικά μοντέλα διδασκαλίας, ο αυταρχισμός του εκπαιδευτικού, η στείρα προσήλωση του στο αναλυτικό πρόγραμμα, το άγχος να καλυφθεί η ύλη και η απομνημόνευση της από τους μαθητές, οδηγούν στις προαναφερθείσες αρνητικές εμπειρίες. Όταν ο μαθητής αντιλαμβάνεται την στάση του εκπαιδευτικού ως μονοδιάστατη και διεκπεραιωτική, εύλογα αισθάνεται αδιαφορία και ενίοτε ακόμα και εγκλωβισμό σε ένα πλαίσιο εκπαίδευσης που δεν τον χωράει. Ειδικά τα εικαστικά δεν είναι δυνατόν να διδαχθούν με τέτοιο τρόπο, καθώς απαραίτητη προϋπόθεση στην τέχνη είναι η αυτενέργεια και η ελεύθερη έκφραση.

Σήμερα υπάρχουν πολλές καινοτόμες προτάσεις για την ανατροπή του παραδοσιακού στείρου μοντέλου. Παρόλα αυτά, αρκετοί εκπαιδευτικοί εμμένουν σε αυτό. Ενδεχομένως γιατί τους παρέχει μια φαινομενική ασφάλεια ελέγχου της τάξης και ικανοποίηση του γοήτρου τους ως δασκάλους. Oι πληροφορίες που μεταδίδονται με τέτοιο τρόπο παραμένουν πληροφορίες, χωρίς να μπορούν να εξελιχθούν σε γνώση και ξεχνιούνται γρήγορα. Ο δασκαλοκεντρισμός και αυταρχισμός του εκπαιδευτικού κρατάει σε απόσταση τον μαθητή. Συνεπώς δεν υπάρχει αλληλεπίδραση μεταξύ διδάσκοντα και διδασκόμενου. Τα παιδιά δεν μπορούν να αναπτύξουν την κριτική τους σκέψη και παραμένουν αμήχανα. Σαν άβουλα υποχείρια, ρομπότ, που τα κατευθύνει μια "αυθεντία" με συνοπτικές διαδικασίες. 

Τι μπορεί όμως να συμβεί όταν εισβάλουν στην αίθουσα διδασκαλίας πραγματικά ρομπότ και μάλιστα "ζωγράφοι";

Ρομποτάκι Beebot

Τότε μπορεί να προκύψει ένα πραγματικά ευχάριστο ξάφνιασμα για τα παιδιά, αλλά και για τα μεγαλύτερα παιδιά: τους φοιτητές του Τ.Ε.Ε.Τ. 

Η λέξη μαγεία δεν αναγράφεται σε κανένα αναλυτικό πρόγραμμα. Όμως είναι αυτή που μετουσιώνει ένα ανιαρό πρόγραμμα σε ενδιαφέρον, ακόμα και καθηλωτικό. 

Φαντασία και επινοητικότητα από την κ. Σουλιώτου, με έντονη διάθεση για προσφορά. Εμείς, φοιτητές της σχολής καλών τεχνών Φλώρινας, γίναμε αποδέκτες αυτής της συνθήκης και οδηγηθήκαμε σε πνευματική διέγερση, έχοντας έντονο το κίνητρο εμπλοκής σε μια ευχάριστη εκπαιδευτική διαδικασία, δοσμένη με χιούμορ. 

Αναστασία-Ζωή Σουλιώτου

Η κ. Αναστασία-Ζωή Σουλιώτου είναι απόφοιτη της Καλών Τεχνών Θεσσαλονίκης και του τμήματος θεατρικών σπουδών του Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθήνας. Επίσης, έχει κάνει μεταπτυχιακές σπουδές στο Λονδίνο και στο Παρίσι στα πεδία "Τέχνη & Χώρος" και "Τέχνη & Νέες Τεχνολογίες" και είναι μέλος της Science View. Ακόμα είναι διδάκτορας του Πανεπιστημίου Paris8 στον τομέα "Αισθητική, Επιστήμη και Τεχνολογίες της Τέχνης". Είναι διδάσκουσα στο Πανεπιστήμιο Δυτικής Αττικής και μεταδιδακτορική ερευνήτρια στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας. Φέτος, ακαδημαϊκό έτος 2018-2019, έχουμε την χαρά να διδάσκει στο τμήμα μας το μάθημα "Διδακτική των Εικαστικών Τεχνών".

Στην αρχή του μαθήματος μας παρουσίασε τα ρομποτάκια που είχε φέρει μαζί της. Μας εξήγησε πως ο Beebot είναι ένα ρομποτάκι που χρησιμοποιείται στην εκπαίδευση και κυκλοφορεί στο εμπόριο. Τα υπόλοιπα ρομπότ είναι δικές της ιδιοκατασκευές και έχουν κατασκευαστεί με πολύ απλά, καθημερινά υλικά. 

Προτού γίνει περιγραφή των συγκεκριμένων ρομπότ, κρίνεται ως σκόπιμη μια σύντομη αναφορά στα artbots γενικά.

Artbot χωρίς προγραμματισμό

Δεδομένου πως χαρακτηριστικό του 21ου αιώνα είναι η διεπιστημονικότητα, είναι εύλογη η σύνδεση της τέχνης με την επιστήμη και συνεπώς η ευδοκίμηση των artbots-ρομπότ ζωγράφων. Τα artbots διακρίνονται σε δύο κατηγορίες: 
α) Χωρίς προγραμματισμό. Τρόπος λειτουργίας: Μηχανοκίνητα, ηλεκτροκίνητα. Χαρακτηριστικά: Τυχαιότητα, προβλεψιμότητα, ελεύθερος γραφισμός. Δυνατό αποτέλεσμα: Σχέδια γεωμετρικά, ημι-γεωμετρικά, οργανικά, τυχαία, άναρχα. Συνάφεια με τον Αφηρημένο Εξπρεσιονισμό. 
β) Με προγραμματισμό. Τρόπος λειτουργίας: Εντολές στον Η.Υ.. Χαρακτηριστικά: Προκαθορισμένοι κανόνες. Δυνατό αποτέλεσμα: Γεωμετρικά κυρίως σχήματα. Συνάφεια με την αφηρημένη, την αλγορυθμική και την αναπαραγωγική τέχνη. 

Η κ. Σουλιώτου εφάρμοσε πρόγραμμα με ρομπότ χωρίς προγραμματισμό το 2018 στο Τμήμα Νηπιαγωγών του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, στα πλαίσια του μαθήματος "Κούκλες και Κουκλοθέατρο". Φέτος εν έτι 2019, πραγματοποίησε όπως προαναφέρθηκε, παρόμοιο πρόγραμμα στην Καλών Τεχνών Φλώρινας, στο μάθημα "Διδακτική των Εικαστικών των Τεχνών".

Αρχικά μας εξήγησε τα υλικά από τα οποία είναι κατασκευασμένα τα ρομπότ. Προκαλεί έκπληξη πως τόσο απλά, καθημερινά υλικά όπως πλαστικά ποτήρια και μακαρόνια εκμάθησης κολύμβησης μπορούν να οδηγήσουν σε τέτοιο αποτέλεσμα. Στα περισσότερα από αυτά τοποθετείται εσωτερικά ένας μηχανισμός, που μπορεί να είναι κάτι πολύ απλό όπως μια ηλεκτρική οδοντόβουρτσα. Αυτός ο μηχανισμός κάνει ικανό το αντικείμενο να κινείται με δονήσεις στο χώρο. Σε ειδικά λαστιχάκια που είναι τοποθετημένα στην κατασκευή, ενσωματώνονται απλοί μαρκαδόροι διαφόρων χρωμάτων.Έτσι, καθώς το ρομποτάκι κινείται στον χώρο συνήθως τρεμάμενο, παράλληλα ζωγραφίζει. Ανάλογα με την φορά που θα του δοθεί κάθε φορά, προκύπτουν τα ανάλογα σχήματα. Και ενώ κανείς θα υπέθετε πως αυτά τα σχήματα είναι πολύ απλά, με τον κατάλληλο υπολογισμό και φυσικά εξάσκηση μπορεί να προκύψουν εξαιρετικά αποτελέσματα.

Αμέσως μετά την σύντομη αλλά και εμπεριστατωμένη παρουσίαση των artbots και των δυνατοτήτων τους από την κ. Σουλιώτου, χωριστήκαμε σε ολιγάριθμες ομάδες και η κάθε ομάδα πήρε από έναν ρομποτάκι, ώστε να δει στην πράξη την λειτουργία του  και τις δυνατότητες του, αλλά και για να βιώσει την απτή εμπειρία. Έπειτα αλλάξαμε οι ομάδες μεταξύ μας artbots, προκειμένου να γνωρίσουμε όλα τα είδη. 

Η συγκεκριμένη παρουσίαση έδωσε την προοπτική της διαθεματικής διδασκαλίας στο σχολείο καθώς ένα μάθημα με artbots μπορεί κάλλιστα να συνδέσει τα εικαστικά με την γεωγραφία. Αρκεί ένας χάρτης στο δάπεδο και το ρομποτάκι που κινείται πάνω του, ταξιδεύει ζωγραφίζοντας από την μια χώρα στην άλλη. Φτάνοντας στην εκάστοτε χώρα οι μαθητές μπορούν να ενημερώνονται και για τα ήθη και τα έθιμα των κατοίκων της. Έτσι προστίθενται και άλλοι γνωστικοί παράγοντες, όπως της ψυχογεωγραφίας, της λαογραφίας και της κοινωνιολογίας. Αναμφίβολα πολύ ισχυρή είναι και η σύνδεση με τα μαθηματικά και την γεωμετρία. Χρειάζονται πολύ προσεκτικοί υπολογισμοί και έξυπνοι χειρισμοί για το επιθυμητό αποτέλεσμα. Ειδικά όταν ο στόχος είναι η δημιουργία ενός παραστατικού έργου, τότε απαιτείται ακόμα μεγαλύτερη μελέτη και προσοχή. Για την ακόμα μεγαλύτερη εμπλοκή των μαθητών, μπορεί όπως μας εξήγησε η κ. Σουλιώτου, να ζητηθεί η γνώμη των παιδιών κατά την διαδικασία δημιουργίας ενός artbot, αλλά και ποιες επιλογές μπορούν να γίνουν για να καλυφθεί μια διαδρομή ή να δημιουργηθεί ένα σχέδιο από ένα είδη κατασκευασμένο ρομποτάκι. Έτσι τα παιδιά αισθάνονται πως αντιμετωπίζονται ισότιμα με τους ενήλικες, πως λαμβάνεται σοβαρά υπόψη η γνώμη τους και έτσι το δρώμενο τους αφορά ακόμα πιο πολύ.

                                                                      

                                                                                                       

                   

Ήταν πραγματικά μια μοναδική εμπειρία που μας χάρισε γνώση και ψυχαγωγία, υπενθυμίζοντας μας πως μια διδακτική ώρα, πόσο μάλλον εικαστικών, είναι χαρά και δημιουργία. Αισθανθήκαμε και εμείς παιδιά, καθώς μας δόθηκε η δυνατότητα να παίξουμε, αλληλεπιδρώντας μεταξύ μας. 

Αυτή η διαδικασία συνέβαλε στο να διεγείρουμε την φαντασία και την επινοητικότητα μας. Να θυμηθούμε μέσα στην δίνη της δημιουργικότητας πως όταν ήμασταν παιδιά δεν μας ενδιέφερε τόσο το αποτέλεσμα, όσο το παιχνίδι των χρωμάτων και των σχημάτων. Έτσι κάπως δημιουργήθηκε και η μεγάλη ζωγραφική. Αρκεί να θυμηθούμε τα λόγια του Πικάσο:

Μου πήρε τέσσερα χρόνια να μάθω να ζωγραφίζω σαν τον Ραφαήλ και μια ολόκληρη ζωή να μάθω να ζωγραφίζω σαν παιδί.