ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ ΦΡΑΣΙΑΣ / ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ

ΤΑ ΟΝΕΙΡΑ

(manipulation photography)

 

ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΗΣ ΙΔΕΑΣ

  Η πορεία της Διπλωματικής Εργασίας μου αποτελείται από μια σειρά φωτογραφιών βασισμένες σε βιώματα, ιδέες, συναισθήματα, και αισθήσεις τα οποία δημιουργούν μια ασυνήθιστη ιστορία. Η ανάγκη για πειραματισμούς καθ΄ όλη την διάρκεια της ακαδημαϊκής μου εκπαίδευσης και η ανεξάντλητη πηγή έμπνευσης με καθοδήγησαν στην απεικόνιση του ονειρικού τοπίου. Η τελική επιλογή της θεματικής αυτής είχε ως αρχή τον πειραματισμό μιας συγκεκριμένης τεχνικής στην φωτογραφία (manipulation) καταλήγοντας στην αποτύπωση του ανθρώπινου υποσυνείδητου. Με το φυσικό μας σώμα δε ζούμε σχεδόν τίποτα από τις εμπειρίες του ονειρικού τοπίου. Προσπαθούμε, βέβαια, με το μυαλό και πολλές φορές τα καταφέρνουμε. Αυτό το άπιαστο προσπαθώ να μεταφέρω στις φωτογραφίες μου. Ο ονειρικός κόσμος γοητεύει, συμβουλεύει, καταγράφει, απομυθοποιεί και ο καθένας απολαμβάνει και ερμηνεύει κατά βούληση.

ΘΕΩΡΗΤΙΚΗ ΤΕΚΜΗΡΙΩΣΗ

  Βασική επιρροή στην εργασία μου αποτέλεσε η θεωρία του Φρόυντ. Το όνειρο συγκροτείται κυρίως από οπτικές εικόνες, αλλά όχι αποκλειστικά από αυτές. Σε αυτό υπάρχουν επίσης ακουστικές εικόνες και σε μι­κρότερο βαθμό οι εντυπώσεις των άλλων αισθήσεων. Χαρακτηριστικά, όμως, για το όνειρο είναι μόνο τα στοιχεία περιεχομένου που συμπε­ριφέρονται σαν εικόνες, που μοιάζουν, δηλαδή, περισσότερο με τις αισθητήριες αντιλήψεις παρά με τις μνημονικές παραστάσεις.

  Σημαντικές σκέψεις για τα όνειρα, επίσης, διατυπώθηκαν από τον Freud και άλλους  επιστήμονες - φιλοσόφους. Ο Freud παραθέτοντας τον Fechner, αναφέρει (1889, τόμ. 2, 522): «Λες και η ψυχολογική δραστηριότητα μετακόμισε από τον εγκέφαλο ενός λογικού σε εκείνον ενός τρελού». Κατόπιν με την σειρά του ο Hildebrandt επισημαίνει (1875, 45): «Τι παράξενα άλματα επιτρέπει στον εαυτό του ο ονειρευόμενος, π.χ. όταν βγάζει συμπεράσματα! Με πόση αταραξία βλέπει τα πιο γνωστά εμπειρικά αξιώματα αναποδογυρισμένα! Τι γελοίες αντιφάσεις ανέχεται στα συστήματα της φύσης και της κοινωνίας, ώσπου κάποτε το παρακάνει και η παρατραβηγμένη ανοησία επιφέρει το ξύπνημα! Μερικές φορές πολλαπλασιάζουμε εντελώς ανώδυνα: τρία επί τρία κάνουν είκοσι διότι δεν παραξενευόμαστε βλέποντας έναν σκύλο να μας απαγγέλλει στίχους, έναν νεκρό να βαδίζει προς τον τάφο του, έναν βράχο να επιπλέει στο νερό, εκτελώντας εντολές ανωτέρων πηγαίνουμε με κάθε σοβαρότητα στο δουκάτο Μπέρνμπονργχ ή στο πριγκιπάτο Λιχτενστάιν, για να επιθεωρήσουμε το πολεμικό ναυτικό της χώρας, ή πηγαίνουμε ως εθελοντές και μας στρατολογεί ο Κάρολος ο δωδέκατος τις παραμονές της μάχης στην Πουλτάβα». Από την άλλη μεριά ο Binz (1878, 33), υποδηλώνει τη Θεωρία του ονείρου λέγοντας: «Τουλάχιστον εννέα από τα δέκα όνειρα χαρακτηρίζονται από παράλογο περιεχόμενο. Συμπλέκουμε πρόσωπα και πράγματα που δεν έχουν την παραμικρή σχέση μεταξύ τους. Την επόμενη στιγμή, όπως στο καλειδοσκόπιο, οι συνδυασμοί έχουν αλλάξει, τώρα είναι ίσως ακόμη πιο παράλογοι και πιο τρελοί και έτσι συνεχίζεται το γεμάτο εναλλαγές παιχνίδι του εγκεφάλου που δεν κοιμάται πλήρως, ώσπου κάποτε ξυπνούμε, πιάνουμε το μέτωπο και αναρωτιόμαστε αν έχουμε ακόμη την ικανότητα να φανταζόμαστε και να σκεπτόμαστε λογικά».

ΑΝΑΦΟΡΕΣ ΣΕ ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΕΣ

  Καλλιτεχνική επιρροή στην θεματική μου αποτέλεσε ο Νταλί, ένας από τους σημαντικότερους Ισπανούς καλλιτέχνες ο οποίος μελέτησε πολύ τον Φρόιντ και υπό την επίδρασή του έφερε στην επιφάνεια εικόνες του υποσυνείδητου, μέσα από όνειρα ή διαλογισμό, αποκαλύπτοντας αυτά που κρύβονται στο βάθος του μυαλού μας. Την μέθοδο αυτή ο ίδιος αποκαλούσε «παρανοϊκο-κριτική».  Ο  Φρόιντ μελέτησε το ανθρώπινο υποσυνείδητο και ο Νταλί το αποτύπωσε. Ο Νταλί δημιούργησε το 1944 έναν πίνακα: “Όνειρο που προκλήθηκε από το πέταγμα μιας μύγας γύρω από ένα ρόδι, ένα λεπτό πριν το ξύπνημα”, χαρακτηριστικό της συλλογής που ο ίδιος ονόμασε “ζωγραφισμένες στο χέρι φωτογραφίες ονείρων”. Με το έργο του αυτό προσπάθησε να αποτυπώσει την πραγματικότητα του ονείρου και της ψευδαίσθησης, κάνοντας εικόνα το ανθρώπινο ασυνείδητο, τις εμμονές, τις φαντασιώσεις και τους φόβους του. 

  Όνειρο που προκαλείται από το πέταγμα μιας μέλισσας γύρω από ένα ρόδι ένα δευτερόλεπτο πριν το ξύπνημα, 1944

  Ο Jim Shaw είναι ένας σύγχρονος Αμερικανός καλλιτέχνης, ο πιο καταξιωμένος στην απεικόνιση έργων από τον κόσμο της φαντασίας και των ονείρων. Ο ίδιος ισχυρίζεται ότι αποτυπώνει στα έργα του εικόνες και στοιχεία από τα όνειρα που έχει δει μόλις το προηγούμενο βράδυ. Δημιούργησε το 2006 ένα γλυπτό με τίτλο Dream Object (Eyeball TV Model) αποκομμένο από τον πραγματικό χώρο και χρόνο, έτσι ώστε να μεταφέρει τον θεατή σε έναν φανταστικό ονειρικό κόσμο δίνοντάς του και κάτι πολύ προσωπικό από τον ίδιο τον καλλιτέχνη, την απεικόνιση του ίδιου του ονείρου του. 

Dream Object (Eyeball TV Model), 2006

  Η Hannah Höch,  γεννήθηκε στη Γερμανία, στις 1 Νοεμβρίου του 1889 και ήταν εκφραστής του κινήματος του ντανταϊσμού και πρωτοπόρος του φωτομοντάζ ή φωτοκολάζ. Στο έργο της ασχολήθηκε με τα κοινωνικά πρότυπα και ιδιαίτερα τη θέση της γυναίκας στην κοινωνία ως ισότιμο μέλος. Αυτά τα κολάζ, τα οποία δανείστηκαν εικόνες από τη λαϊκή κουλτούρα και χρησιμοποίησαν την αποσυναρμολόγηση και την ανασύνθεση των εικόνων, ταιριάζουν με την αισθητική του ντανταϊσμού, αν και άλλοι ντανταϊστές δίσταζαν να δεχτούν το έργο της λόγω του εγγενούς σεξισμού στο κίνημα. Το έργο της Höch βρέθηκε στο στόχαστρο των Ναζί καθώς θεωρήθηκε ότι ανήκει στην “Εκφυλισμένη τέχνη”.

Flucht (Flight) , 1931

  Τέλος, καλλιτεχνική επιρροή στη θεματική μου υπήρξε ο Teun Hocks (1947). Φωτογράφος, ο οποίος σκηνοθετεί τις φωτογραφίες του στο προσωπικό του στούντιο, δημιουργώντας ένα σουρεαλιστικό περιβάλλον στο οποίο πρωταγωνιστεί πάντα ο ίδιος. Οι δουλειές του δημιουργούν μια ψευδαίσθηση για το εάν βλέπουμε όντως μια φωτογραφία ή ένα ζωγραφικό πίνακα. Αναμειγνύοντας τη φωτογραφία με τη ζωγραφική και το σχέδιο και τοποθετώντας έναν μεσήλικα χαρακτήρα σε παράλογες καταστάσεις, τα έργα του Ολλανδού Teun Hocks  κινούνται σε ένα φαντασιακό - ονειρικό πλαίσιο.

Untitled, 2010

  

ΤΕΧΝΙΚΗ ΚΑΙ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ

  Η τεχνική που χρησιμοποιώ ονομάζεται manipulation photography. Είναι η μεταμόρφωση και η τροποποίηση μιας υπάρχουσας φωτογραφίας σε μία καινούργια που πραγματοποιείται με την χρήση ενός προγράμματος επεξεργασίας εικόνων (Photoshop - Lightroom). Η σωστή επιλογή των φωτογραφιών είναι πάρα πολύ σημαντική, γιατί πρέπει να επιλεγεί η κατάλληλη, ώστε να ταιριάζει με την προοπτική και τον φωτισμό. Για αυτόν τον λόγο οι περισσότερες φωτογραφίες που χρησιμοποιώ είναι από την προσωπική μου συλλογή. Τα βασικά μου εργαλεία είναι η φωτογραφική μηχανή (Sony 6500), το κινητό τηλέφωνο (Samsung S7 edge), ένα τρίποδο και ένα φωτιστικό LED.

 Οι φωτογραφίες θα εκτυπωθούν σε φωτογραφικό χαρτί και θα κολληθούν πάνω σε μία σκληρή επιφάνεια. Το χαρτί επάνω στο οποίο θα εκτυπωθούν οι φωτογραφίες ονομάζεται (Fuji Deep Matte Velvet). Με το συγκεκριμένο υλικό οι φωτογραφίες θα έχουν μία λεία και απαλή επιφάνεια, με έντονα χρώματα, με ποιο ήπια μαύρα και χωρίς αντανακλάσεις φωτός. Η επιφάνεια στην οποία θα είναι κολλημένη η φωτογραφία έχει την ονομασία (Gatorfoam) και είναι μία σκληρή πλάκα από εξηλασμένο αφρό πολυστερίνης μεταξύ δύο στρωμάτων από ίνες καπλαμά.         

 

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Φρόυντ, Σ. (2013). Η ερμηνεία των ονείρων. Αθήνα: Επίκουρος

Βουτσά, Α. (2013). Το όνειρο στην τέχνη. Ανακτήθηκε Δεκέμβριος 17 2017, από http://www.artmag.gr/articles/art-articles/about-art/item/5219-oneiro-stin-texni

Μούρνου, Ε. (χ.η.). Ζωγραφισμένες στο χέρι φωτογραφίες ονείρων. Ανακτήθηκε από http://www.arive.gr/subs/we_like/art/salvador_dali/salvador_dali.html

Μητσάκου, Λ. (2015). 5 πράγματα που μου έμαθε ο Salvador Dali για τη ζωή. Ανακτήθηκε Δεκέμβριος 17 2017, από http://www.loukini.gr/5-%CF%80%CF%81%CE%AC%CE%B3%CE%BC%CE%B1%CF%84%CE%B1-%CF%80%CE%BF%CF%85-%CE%BC%CE%BF%CF%85-%CE%AD%CE%BC%CE%B1%CE%B8%CE%B5-%CE%BF-salvador-dali-%CE%B3%CE%B9%CE%B1-%CF%84%CE%B7-%CE%B6%CF%89%CE%AE/

Ηλιοπούλου, Α.Μ. (2013). Ο Φωτογραφικός Σουρεαλισμός. Ανακτήθηκε Απρίλιος 3 2018, από http://www.artmag.gr/art-history/art-history/item/4559-photography-surealism

Χάνα Χοχ, η ξεχασμένη εικαστικός της αισθητικής αναρχίας που τιμά η Google με doodle. (2017). Ανακτήθηκε Απρίλιος 3 2018, από https://www.newsbeast.gr/world/arthro/2967381/chana-choch-i-xechasmeni-ikastikos-tis-esthitikis-anarchias-pou-tima-i-google-me-doodle

Foster, H., Krauss, R., Bois, Y.A., Buchloh, B.H.D., Joselit, D. (2013). Η τέχνη από το 1900. Θεσσαλονίκη: Εκδόσεις Επίκεντρο

Ξυλοπούλου, Μ.(χ.η.).  Η μεγάλη γιορτή της φωτογραφικής  τέχνης. Παρουσίασαν τη δουλειά τους 300  καλλιτέχνες από  25 χώρες. Ανακτήθηκε Απρίλιος 3 2018, από http://www.art22.gr/paris-photo-fair-ότι-έχει-να-δείξει-η-φωτογραφία-σήμ/