‘Η μετουσίωση της σκέψης πάνω στην πολλαπλή μετάφραση’ - Συνεργατικό Έργο

Άννα Καμπουρίδου

Μεταρσίωση

Τὸ πνεῦμα μου, σὰν οὐρανός, σὰν ὠκεανός, σὰν θάλασσα, 

λύνεται ἀπόψε στὸ ἄπειρο χωρὶς νὰ βρίσκει ἀναπαμό. 

Τὶς ζῶνες γύρω του ἔσπασε καὶ ἀνατινάζεται θερμὸ 

τὸ πνεῦμα μου σὰν οὐρανός, σὰν ὠκεανός, σὰν θάλασσα. 

Σὰν γαλαξίας ἀπέραντος τὸ σύμπαν σέρνω στὸ χορό. 

Ἥλιο τὸν ἥλιο γκρέμισα, θόλο τὸ θόλο χάλασα, 

κι εἶμαι σὰν μίαν ἀπέραντη, πλατιὰ γαλάζια θάλασσα, 

ποὺ οἱ στενοὶ πάνω μου οὐρανοὶ δὲ μοῦ σκεπάζουν τὸ νερό.

Νικηφόρος Βρεττάκος

Κάθε διαδικασία έκφρασης ακολουθεί μια μετάφραση ώστε να υπάρχουν τα επιθυμητά αποτελέσματα. Αυτά τα αποτελέσματα μπορεί να είναι μια λέξη, μια κίνηση,  ένα έργο τέχνης και άλλα πολλά.

Όλη η προσπάθεια έκφρασης βασίζεται πάνω σε κώδικες που έχει δημιουργήσει ο άνθρωπος εξυπηρετώντας τις ανάγκες του.

Για την ανθρώπινη κοινωνία αυτοί οι κώδικες είναι που την κρατάνε ζωντανή, σε κάποιο άλλο πλαίσιο όμως ίσως να μην έβγαζαν κανένα νόημα ή ένα πολύ διαφορετικό.

Και αν αυτοί οι κώδικες μπερδευόντουσαν;
Θα συνέχιζαν να έχουν σημασία;
Θα είχαν κάποιο νόημα έστω και αν δεν εξυπηρετούσαν κάποιο σκοπό;
Τι θα γινόταν αν μια πρόταση περνούσε από κώδικες κατάλληλους να μεταφραστούν ως πρωτεϊνικά αμινοξέα, ήχο – φως – γραφή Morse, γλώσσες υπολογιστών;

Έχοντας σαν κοινό σημείο εκκίνησης τα μορφοπλαστικά στοιχεία, σημείο και γραμμή, επιχειρήθηκαν πολλαπλές μεταφράσεις της πρότασης ‘Η μετουσίωση της σκέψης πάνω στην πολλαπλή μετάφραση’ προσπαθώντας να ενεργοποιήσουμε τους όρους μετουσίωση, μεταρσίωση, μετάφραση.

Ό,τι  δεν κατανοούμε, δεν σημαίνει ότι είναι λάθος. Ίσως δεν το μεταφράσαμε σωστά…

Άννα Καμπουρίδου

Μετουσίωση: εκ νέου δημιουργία πράγματος με μεταβολή της μορφής ή της σύστασης, ώστε αυτό να είναι κατάλληλο για άλλη χρήση.

Μεταρσίωση: απόσπαση της διάνοιας από τη συνηθισμένη της κατάσταση και συγκέντρωσή της προς κάτι υλικό ή άυλο, με συνακόλουθο αίσθημα υπέρβασης της πραγματικότητας.

Μετάφραση: μεταφορά προφορικού ή γραπτού λόγου σε άλλη γλώσσα

      Πολλαπλή Μετουσίωση

Σκέψη

↓

Ουσία

↓

Σημείο – Γραμμή   . ─

↓

                                            Λεκτικός Κώδικας  → Πρωτεϊνικά Αμινοξέα 

↓

Κώδικας Μόρς

↓

Ήχος - Εικόνα

↓

 Κώδικες υπολογιστών

Μετάφραση 1

Αρχική πρόταση:

‘Η μετουσίωση της σκέψης πάνω στην πολλαπλή μετάφραση’

Μετάφραση 2

Στα Αγγλικά:

‘The transubstantiation of thought through multiple translations’

Μετάφραση 3

Μετάφραση της πρότασης στον Κώδικας Morse

.... -- . - --- -.-- … .. .-- … …. - …. … … -.- . --.- …. … .--. .- -. .-- … - …. -. .--. --- .-.. .-.. .- .--. .-.. …. -- . - .- ..-. .-. .- … ….

(για το video χρησιμοποιήθηκε η μετάφραση της πρότασης  στα αγγλικά  για τεχνικούς λόγους)

Ο Samuel F. Morse (1791-1872) δημιουργός του ομώνυμου κώδικα, ξεκίνησε ως ζωγράφος (αποτέλεσε μάλιστα έναν από τους ιδρυτές και πρόεδρος της εθνικής Ακαδημίας Ιχνογραφίας) και κατέληξε εφευρέτης για βιοποριστικούς λόγους. Ο Morse αξιοποίησε τη δυνατότητα μετάδοσης ηλεκτρικών σημάτων μικρής και μεγάλης διάρκειας (τελείες και παύλες) σε μεγάλες αποστάσεις μέσω καλωδίων.
Το δημιούργημα του ήταν ένας μηχανισμός αποστολής και λήψης ηλεκτρικών σημάτων καθώς και ένα αλφάβητο το οποίο σε κάθε ψηφίο αντιστοιχίζει ένα συνδυασμό από τελείες και παύλες.
Το πρώτο μήνυμα στάλθηκε με τηλέγραφο στις 24 Μαΐου 1844 από τη Βαλτιμόρη στην Ουάσινγκτον και έλεγε ‘Θαυμαστά τα έργα του Κυρίου’.

 


Εναλλακτικοί τρόποι μετάδοσης του κώδικα Morse είναι :
α) Οπτικά
β) Με σημαίες
γ) Με ηλεκτρικό φανάρι
δ) Με φωτιά
ε) Ηχητικά

Μαρίνα  Ατσά
 (πρώην Ασυρματίστρια)

Μετάφραση 4

Μετάφραση του Κώδικα Morse σε Κώδικες υπολογιστών

Δυαδικό σύστημα

0000 1101111101100000011000000010000000 000101011010000000 01100110011 0001000010 011011101000100010110010000001101010010010010000000

Δεκαδικό σύστημα

0 13 15 6 0 6 0 2 0 0 5 6 8 0 6 6 6 2 1 3 7 4 4 5 9 0 3 5 2 4 8 0

Δεκαεξαδικό σύστημα

0 D F 6 0 6 0 2 0 0 5 6 8 0 6 6 6 2 1 3 7 4 4 5 9 0 3 5 2 4 8 0

Το δυαδικό σύστημα αρίθμησης αναπαριστά αριθμητικές τιμές χρησιμοποιώντας δύο σύμβολα το 0 και το 1. Με βάση το παραπάνω η παύλα (-) και η τελεία (.) από τον κώδικα Morse μετατράπηκε σε μηδέν (0) και ένα (1) , όπου .=0 και -=1.
Στη συνέχεια το σύνολο των αριθμών που δημιουργήθηκε χωρίστηκε σε τετράδες για να γίνει η μετατροπή τους σε δεκαδικούς και δεκαεξαδικούς αριθμούς.
Η αναπαράσταση των δεκαδικών αριθμών γίνεται κανονικά με βάση τους φυσικούς αριθμούς. Στο δεκαεξαδικό οι αριθμοί από το 0 έως το 9 αναπαριστούνται ως έχουν και από το 10 έως το 15 με τα πρώτα κεφαλαία γράμματα του λατινικού αλφαβήτου.



 * Το δυαδικό είναι ένα θεσιακό σύστημα με βάση του το δύο. Κάθε ψηφίο ανήκει σ μια τάξη μεγέθους μεγαλύτερη κατά ένα από αυτήν του ψηφίου στα δεξιά του
* Το θεσιακό σύστημα αρίθμησης είναι έχει ως βάση του των αριθμό 16, αυτό σημαίνει ότι σε μια σειρά ψηφίων κάθε ψηφίο έχει αξία δεκαέξι φορές μεγαλύτερη από εκείνο που βρίσκεται αμέσως δεξιά του. 

Ξανθίππη Βαζανέλλη (Τεχνικός Εφαρμογών Πληροφορικής, Video Games)

Μετάφραση 5

Μετάφραση της Αγγλικής πρότασης σε Πρωτεϊνικά Αμινοξέα

  Τα γράμματα της αγγλικής έκδοσης του λατινικού αλφαβήτου –εκτός απ’ τη γνωστή τους χρησιμότητα για τη διαμόρφωση της αγγλικής γλώσσας- έχουν μια ιδιαίτερη χρήση στους κλάδους της Χημείας και της Βιολογίας. Πιο συγκεκριμένα, στην μεγαλογράμματη τους μορφή (κεφαλαία) 20 απ’ τα 26 γράμματα του αλφαβήτου αυτού αξιοποιούνται για την ονοματολογία των πρωτεϊνικών αμινοξέων δηλαδή των 20 αμινοξέων που χρησιμοποιούνται στην κατασκευή των περισσότερων πρωτεϊνών των ζωντανών οργανισμών στη Γη (βλ. Πίνακα). Εννοείται πως  τα υπόλοιπα 6 γράμματα που υπάρχουν στο λατινικό αλφάβητο αλλά δε συμβολίζουν κάποιο αμινοξύ δεν έχουν κάποια σημασία για Βιολόγους και Χημικούς.

  Σε χημικό επίπεδο η δομή των αμινοξέων αυτών είναι η εξής:

  Σ’ αυτό το σημείο αξίζει να σημειωθούν κάποιες πληροφορίες για τα πρώιμα στάδια κατασκευής των πρωτεϊνών. Η σύνθεση τους ξεκινάει με τη σύνδεση των πρωτεϊνικών αμινοξέων με ομοιοπολικό δεσμό (πεπτιδικός δεσμός).

 

  Έτσι σχηματίζονται τα πεπτίδια. Όταν λίγα αμινοξέα συνδέονται κατ’ αυτόν τον τρόπο, η δομή καλείται ολιγοπεπτίδιο ενώ όταν συνδέονται πολλά, το προϊόν καλείται πολύπεπτίδιο. Στη συνέχεια τα πεπτίδια αυτά αναδιπλώνονται και τροποποιούνται χημικά ώστε να μετατραπούν σε βιολογικά λειτουργικές πρωτεΐνες που θα καθορίσουν τη δομή και τη λειτουργία των κυττάρων του εκάστοτε ζωντανού οργανισμού, συμπεριλαμβανομένου και του ανθρώπου. Συνεπώς, τα πεπτίδια αποτελούν πρώιμες μορφές των πρωτεϊνών.

  Παρατηρούμε λοιπόν ότι ενώ γλωσσολογικά αλλά και στην καθημερινότητα μας ένα σύνολο γραμμάτων σχηματίζει μια λέξη, στο πλαίσιο της Βιοχημείας ένα σύνολο γραμμάτων – όταν αυτά λειτουργούν ως συμβολισμοί πρωτεϊνικών αμινοξέων - μας δίνουν ένα πεπτίδιο. Έτσι οι λέξεις της φράσης μας  «The transubstantiation of thought through multiple translations» παίρνουν την παρακάτω μορφή:

Ελένη Χάμου
(Φοιτήτρια - Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών - Ιατρική Σχολή)

Κείμενο:

'Ουσία' 

«Πώς να μην υμνήσεις την ουσία σου, με όποιον τρόπο αρμόζει σε κάτι τόσο πρωτόγονο- ουρλιάζοντας, φιλοσοφώντας, ζωγραφίζοντας.»

   Αυτό διαπιστώνει η Άννα Καμπουρίδου από το πρώτο της κιόλας κείμενο, έργο, πειραματισμό, μικρή σημασία έχει να το ονοματίσουμε επακριβώς. Και λέγοντας πρώτο, εννοώ το πρώτο της βήμα ως σπουδάστρια, ειδάλλως, από τότε που γνώρισα την Άννα ήταν πάντα γεμάτη αναζητήσεις, γεμάτη ανησυχία για κάτι, πολλές φορές απροσδιόριστο, που δεν  εκδήλωνε πάντα, όμως το αισθανόσουν όταν βρισκόσουν δίπλα της. Η παραπάνω φράση της από το κείμενό της «Τα σημεία», χωρίς ίσως τότε να το συνειδητοποιεί, έδωσε ορισμό σε όλη τη μετέπειτα δουλειά της. Καθετί περιστρέφεται γύρω από την εύρεση του πραγματικού ορισμού της ουσίας των εννοιών που μας περιβάλλουν, αγγίζοντας αρχέγονες έννοιες, όπως αυτή της ύπαρξης, είτε αιώνια ερωτήματα, όπως ο ορισμός της τέχνης. Η Άννα δεν επιχειρεί να δώσει απάντηση ξέρει άλλωστε πως είναι παραπάνω από πιθανό να μη δοθεί ποτέ. Κοιτάζοντας όμως τα θέματά της πολυπρισματικά καταφέρνει να ερμηνεύει, με το δικό της τρόπο, πολλές εκφάνσεις του ίδιου ζητήματος πλησιάζοντας όλο και πιο κοντά στην ουσία.                                      
   Απαρχή όλων είναι το σημείο και, εν συνεχεία, η γραμμή. Στη σειρά έργων της «Σημεία» η Άννα εξαντλεί τα όρια ενός σημείου στις δύο διαστάσεις του χαρτιού και γρήγορα συνειδητοποιεί πως το χαρτί δεν αρκεί.  Έτσι, συνδέει τα «Σημεία» με το χορό και την ανθρώπινη κίνηση πράγμα που όμως πάλι δεν αρκεί. Πειραματίζεται με τις γραμμές, τα συμπλέγματα σημείων, παίζει μαζί τους κάνοντας έργα που επεκτείνονται στο χώρο, αλλά κατά τη γνώμη μου, και στο χρόνο αφού μελετώντας καλλιτέχνες όπως ο Paul Klee, o Wassily Kandinsky και ο Piet Mondrian, που η γραμμή ήταν αναπόσπαστο κομμάτι της καλλιτεχνικής τους αναζήτησης, άγγιξε μέσα από τα κείμενά και τα έργα της το παρελθοντικό τους  όραμα και το αφομοίωσε στις παροντικές ανησυχίες της. Παρατηρώντας διαδοχικά τα έργα της φαίνεται πως το ένα βήμα οδηγεί στο άλλο σχεδόν αυτοματοποιημένα, σχεδόν συνειρμικά, δεν υπάρχει τέρμα και δεν είναι δυνατόν να καθοριστεί ένα όριο γιατί η ουσία ενός θέματος/ πράγματος μπορεί να είναι κάτι πολύπλευρο και ατέρμονο. 
                                 

Γεγονός που έρχεται να αντικατοπτριστεί απόλυτα στην επόμενη ιδέα της. Για ‘κείνη το επόμενο βήμα είναι η πράξη της μετουσίωσης , δηλαδή της εκ νέου δημιουργίας ενός πράγματος με μεταβολή της μορφής ή της σύστασης, ώστε να είναι κατάλληλο για χρήση, χωρίς όμως να επηρεάζεται στο ελάχιστο η ουσία του. Χρησιμοποιώντας ως αφετηρία τη φράση: «Η μετουσίωση της σκέψης πάνω στην πολλαπλή μετάφραση» επιχειρεί να τη μετουσιώσει μεταφράζοντάς τη διαδοχικά, όχι μόνο μέσω του λόγου και της θεωρητικής της ανάλυσης, αλλά μέσω μιας ποικιλίας γλωσσών. Αρχίζοντας από τη μετάφρασή της πρώτα σε μια δεύτερη γλώσσα, εκείνη των αγγλικών, την εξελίσσει σε κώδικα Μορς, κάτι που έχει ως συνέπεια τη μετατροπή της φράσης σε σημεία, γραμμές αλλά ήχο και φως, μεταβαίνει σταδιακά σε δυαδικό σύστημα υπολογιστών 0-1 και κλείνει με τη μετάφραση της σε όρους χημείας και βιολογίας. Κάθε μετάφραση έχει πραγματοποιηθεί από διαφορετικό άτομο που, ανάλογα με τον τομέα στον οποίο ειδικεύεται, έχει την πλήρη ελευθερία να κάνει τις απαραίτητες παρεμβάσεις στην επιστήμη που ήδη γνωρίζει ώστε να φτάσει σ’ ένα αποτέλεσμα μετάφρασης, να κάνει δηλαδή μια νέα μετουσίωση.  

   Η μετουσίωση της φράσης θα μπορούσε να είναι αέναη αν χρησιμοποιούσε κανείς τους πάμπολλους τρόπους μετάφρασης που υπάρχουν και αυτό αποτελεί το αξιοσημείωτο με το εγχείρημα της Άννας, χωρίς να ξεφεύγει από το σημείο και τη γραμμή, τα οποία κυριαρχούν και στους έξι τρόπους μετάφρασης, κάνει μια κριτική γύρω από το τι θα μπορούσε να οριστεί ως τέχνη. Γιατί μια σκέψη να μετουσιώνεται περιοριστικά μόνο σε καθιερωμένες μορφές τέχνης; Τι είναι αυτό που εμποδίζει τον καλλιτέχνη να εμπλακεί με κάθε είδους επιστήμη και να την εισάγει στο έργο του; Πολύ συχνά διατυπώνεται πως ο καλλιτέχνης πρέπει να αφουγκράζεται και να παρακολουθεί τα πάντα γύρω του. Γιατί λοιπόν η τέχνη να μην περιλαμβάνει σύμπραξη πολλών πραγμάτων και συνεργασία πολλών ειδικοτήτων;  Ίσως αν γινόταν αυτό να φτάναμε εντυπωσιακά κοντά στην πληρότητα μιας σκέψης, πιο κοντά στην ουσία. Εξάλλου, όπως λέει και η Άννα: «Η ουσία, όσο μεταμορφωμένη ή καλυμμένη και αν είναι, δεν παύει να υπάρχει, να λειτουργεί μέχρις ότου η κατανόησή της να φέρει την αποδέσμευση και την ελευθερία». Γιατί τότε να μη παροτρύνουμε λίγο την ουσία  να μας φανερώσει έστω κι ένα κομμάτι της;     

Νάσια Μπανιά
(Φοιτήτρια - Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών - Τµήµα Θεωρίας και Ιστορίας της Τέχνης)

Μετάφραση κειμένου στον Κώδικα Morse

Μαρίνα  Ατσά

 (πρώην Ασυρματίστρια)

Μετάφραση Κώδικα Μορς σε Δυαδικό σύστημα και εκτέλεση:

Ξανθίππη Βαζανέλλη

(Τεχνικός Εφαρμογών Πληροφορικής, Video Games)

 Μετάφραση της Αγγλικής πρότασης σε Πρωτεϊνικά Αμινοξέα

Ελένη Χάμου

(Φοιτήτρια - Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών - Ιατρική Σχολή)

Κείμενο ‘Ουσία’

Νάσια Μπανιά

(Φοιτήτρια - Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών - Τµήµα Θεωρίας και Ιστορίας της Τέχνης) 

Σύλληψη Ιδέας και συντονισμός:

Άννα Καμπουρίδου

annakab@hotmail.com