Αγάπη Μαντζιώρη. "Περιπλανήσεις": η απτή πραγματικότητα αντιμέτωπη με την εικονική.

                                                       

Η επικοινωνία στη σύγχρονη εποχή αποτελεί μια πολύ δύσκολη υπόθεση. Η εικονική πραγματικότητα τείνει να αντικαταστήσει την πραγματική, καθώς παρέχει φαινομενικές δικλίδες ασφαλείας, μέσω της άμεσης πρόσβασης στην πληροφορία, της εκμηδένισης των αποστάσεων και συχνά της ανωνυμίας. Η πίεση ενός κουμπιού στο πληκτρολόγιο του υπολογιστή, ή το άγγιγμα της οθόνης του σύγχρονου πλέον κινητού, αρκούν για να έλθουν σε επαφή οι άνθρωποι. Χωρίς κόπο και δαπάνη χρόνου. Χωρίς να είναι απαραίτητο να αποκαλύψουν την ταυτότητα τους εάν δεν το επιθυμούν. Έτσι απλά με ένα άγγιγμα. Γεννάται ωστόσο το ερώτημα: εάν αυτό το άγγιγμα είναι αρκετό για να επικοινωνήσουν ουσιαστικά οι ψυχές, τι μπορεί να συμβεί όταν οι υπόλοιπες αισθήσεις κατά εξακολούθηση ατονούν και όταν ο χρήστης βυθίζεται τόσο βαθιά στην εικονική πραγματικότητα που αδιαφορεί πλέον για τα δρώμενα που εξελίσσονται γύρω του. Κάποτε η τηλεόραση αποτελούσε το μοναδικό κίνδυνο παθητικοποίησης. Σήμερα η καθημερινότητα του πολίτη τείνει να γίνει εικονική, καθώς η χρήση του ίντερνετ μέσω κινητού ή υπολογιστή, έχει εξελιχθεί σε υπέρχρηση και η ποιοτική ενημέρωση, σε κατακλυσμό πληροφοριών. Έχουν ξεπεραστεί κατά πολύ τα όρια και η συνειδητή επιλογή αντικαθίσταται από τη συνήθεια και την εξάρτηση. 

Το συγκεκριμένο ζήτημα απασχολεί έντονα την καλλιτέχνιδα. Δεν είναι τυχαίο ότι σε κάποια από τα έργα της έκθεσης "περιπλανήσεις", πραγματεύεται το θέμα της υπερβολικής χρήσης του κινητού, θίγοντας έτσι τα κακώς κείμενα της εποχής. Δίνει τη δική της ερμηνεία για το κάθε έργο ξεχωριστά με βάση τα ερεθίσματα που δέχεται και τις προσωπικές της αντιλήψεις. Ωστόσο, την ενδιαφέρει και η διαφορετική θέαση της εικαστικής της δουλειάς από το κοινό. Έτσι, μέσω της ανοιχτότητας και της αποδοχής ακόμα και της διαφορετικής άποψης, διευρύνει τους ορίζοντες της σκέψης της.

Ο νεαρός που ταξιδεύει με την έγκυο γυναίκα του στο τρένο έχει απορροφηθεί τόσο από την κινητή του συσκευή, που τείνει να αντικαταστήσει την πραγματικότητα με την εικονική πραγματικότητα. Παραμελεί εντελώς τη σύζυγο του και την ύπαρξη που αυτή φέρει, σε βαθμό που η ίδια χάνεται στο χώρο ως ανύπαρκτη. Η κοιλιά της που πάλλεται λόγω των συσπάσεων, δεν γίνεται αντιληπτή από τον μελλοντικό πατέρα, καθώς φαίνεται να τον απασχολεί πιο πολύ να έχει ισχυρό σήμα στο κινητό του. Έτσι αποποιείται των όποιων ευθυνών και έχει την ψευδαίσθηση της χαλαρότητας. Ο ίδιος, θύμα της έξης, αιμορραγεί. Μη συνειδητοποιώντας την κατάσταση στην οποία έχει περιέλθει, συνεχίζει να πλανάται στον κόσμο του διαδικτύου. Ο εθισμός του είναι τόσο μεγάλος που τον απορροφά, παρασύροντας τον στη σφαίρα της απάθειας και απραξίας, μέχρι που να ξυπνήσει από τη φωνή της συνείδησης της παραμελημένης γυναίκας.

Ίλιγγος, εξάντληση, αδιαθεσία, σύγχυση και αβάσταχτη καταπίεση, είναι τα συναισθήματα που πιθανά αισθάνεται ο αναπαριστώμενος επιβάτης του ηλεκτρικού σιδηρόδρομου. Δέχεται αλλεπάλληλες, ανεξήγητες ριπές που τον έχουν οδηγήσει σε κατάσταση αδράνειας. Ζητάει να αποδράσει από τους ξέφρενους ρυθμούς της καθημερινότητας στη μεγαλούπολη και το κινητό μοιάζει να είναι η μόνη ιδιοκτησία του. Αυτό τουλάχιστον μπορεί να το ελέγχει, ενώ όλοι οι άλλοι, όπως ο εκπρόσωπος των σωμάτων ασφαλείας στο βάθος, ελέγχουν τον ίδιο. Και αυτός ματώνει λόγω του εθισμού στην τεχνολογία και της άσκησης εξουσίας από ποικίλους ελεγκτικούς μηχανισμούς. Ωστόσο, αποκαλύπτεται μέσα από τις σταγόνες του αίματος του πως το μεγαλείο της ανθρώπινης υπόστασης δεν συγκρίνεται με κανένα τεχνολογικό σύστημα. Έρχεται η στιγμή που ο ίδιος αισθάνεται τρομερό κενό μέσα από την εξάρτηση του από την τεχνολογία και την απομόνωση από τα κοινωνικά δρώμενα. Θέλει επιτέλους να μυρίσει, να γευθεί και να αγγίξει ότι μέχρι πρότινος απλά έβλεπε και άκουγε μέσα από μια οθόνη . Θέλει να νιώσει ελευθερία και πληρότητα μέσα από την αυτοδιάθεση και έτσι αποφασίζει να αποδράσει. Από το ματωμένο του κορμί θα ξαναγεννηθεί ένας νέος άνθρωπος που επιλέγει να κοιτάζει ψηλά. 

Σημαντικές αποκλίσεις παρατηρούνται ως προς τη χρήση της τεχνολογίας ανάλογα με την ηλικιακή φάση του ατόμου. Οι μεγαλύτερης ηλικίας χρήστες δεν φαίνεται να είναι τόσο εξαρτημένοι από το κινητό και το χρησιμοποιούν με τον παραδοσιακό τρόπο είτε γιατί δεν ξέρουν, είτε γιατί δεν θέλουν να μάθουν περισσότερα. Χάσμα γενεών και σε αυτόν τον τομέα, όπου αποτελεί πραγματικότητα και συναντάτε καθημερινά.

Ενδεικτική η συγκεκριμένη αναπαράσταση από στιγμιότυπο της καθημερινότητας, όπου μια μεγάλη γυναίκα και μια νεαρή κάθονται σε διπλανά καθίσματα σε μια αίθουσα αναμονής. Παρόλο που βρίσκεται η μια δίπλα στην άλλη και σχεδόν ακουμπάνε τα σώματα τους, ωστόσο απουσιάζει η ψυχική επαφή. Το σωματικό άγγιγμα δεν συνεπάγεται και το ψυχικό. Μάλιστα, μοιάζουν η μια να αγνοεί την ύπαρξη της άλλης. Απορροφημένες στο κινητό τους, κάνουν εκ διαμέτρου διαφορετική χρήση της τεχνολογίας.

Η ηλικιωμένη προσπαθεί εναγωνίως να επικοινωνήσει. Κάποιο σημαντικό γεγονός συμβαίνει και πρέπει να λάβει την είδηση. Οποιαδήποτε διακοπή εκείνη τη στιγμή μπορεί να είναι ολέθρια. Προσπαθεί ταυτόχρονα να ακούσει, εισπράττοντας το λεκτικό μήνυμα, και να εκφραστεί αναλόγως. Δεν είναι πάντα εύκολο γιατί η γραμμή που συνδέει τις υπάρξεις είναι συχνά λεπτή και απαιτούνται ιδιαίτεροι χειρισμοί για να μην τεντωθεί πολύ και σπάσει. Αν σπάσει δύσκολα κολλάει, δύσκολα γίνεται ξανά λειτουργική. Λεκτικές αστοχίες, σημαντικές παραλείψεις και άστοχες ενέργειες κρατούν τους ανθρώπους σε απόσταση για χρόνια, γι’ ολόκληρες ζωές. Αέναη παρεξήγηση καθώς ποτέ δεν δόθηκε μια ικανοποιητική εξήγηση. Τότε που ο εγωισμός δεν επέτρεψε στη συγχώρεση να γίνει δυνατή. Πόσο δύσκολο είναι να δοθεί χώρος στον άλλο, όταν η ίδια ύπαρξη ασφυκτιά. Πόσο δύσκολο είναι να γίνει αποδεκτή η ατέλεια του άλλου, γιατί έτσι αναγνωρίζονται στοιχεία της προσωπικής ατέλειας.

Απάθεια, βύθισμα στην εικονική πραγματικότητα στα πλαίσια της φαινομενικής ασφάλειας και του ναρκισσισμού. Η νεαρή γυναίκα σε κατάσταση απόλυτης χαλαρότητας αδιαφορεί για τα πάντα. Κανείς δεν μπορεί να την πληγώσει. Δεν κινδυνεύει να εκτεθεί, καθώς έχει τον πλήρη έλεγχο. Κρατάει στα χέρια της το κινητό με ιδιαίτερη φροντίδα σαν κάτι ανεκτίμητο. Ανεκτίμητο όχι τόσο λόγω του κόστους της συσκευής, όσο των ευκαιριών που υπόσχεται, του κόσμου που διασφαλίζει. Η πρόσβαση στο διαδίκτυο και στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης της προσφέρει φαινομενική σιγουριά και κυριαρχία. Η ανωνυμία πίσω από την οθόνη της επιτρέπει να κρίνει, χωρίς να κριθεί. Ανά πάσα στιγμή μπορεί να αποδεχθεί ή να απορρίψει κάποιο άτομο, χωρίς να δεχθεί τις συνέπειες των πράξεων της. Οι αναστολές πάλι, διαλύονται και υπάρχει η δυνατότητα του απροκάλυπτου φλερτ, μιας έννοιας που τείνει να εξαλειφθεί εδώ και αρκετές δεκαετίες.

Η μεγάλης ηλικίας γυναίκα, βιολογικά πιο ευάλωτη είναι εκείνη που τολμάει να έλθει σε επαφή με την πραγματικότητα, ακόμα και να συγκρουστεί αν χρειαστεί. Είναι παρά τα χρόνια της ετοιμοπόλεμη. Η νεαρή παρά τις σωματικές της δυνάμεις, ορθώνει τείχη, κρύβεται στον παραμυθένιο της κόσμο, λιγοψυχεί.

Αντιθέσεις, οξύμωρες καταστάσεις, ίσως η αφορμή για να σκεφθεί κανείς βαθύτερα. Η ευκαιρία για να παρθεί η απόφαση, να αφήσει ο κάθε άνθρωπος το κινητό του για μια μέρα στο σπίτι και να δει τι θα συμβεί. Αυτό που θα συμβεί εφόσον έχει καλή προαίρεση και αφεθεί, θα είναι κάτι υπέροχο. Η ανταλλαγή ενός χαμόγελου με τον άνθρωπο που στέκεται απέναντι του. Η μαγεία στη θέα του έναστρου ανθρώπινου ουρανού κατά τη διάρκεια της περιπλάνησης.