Η
έκθεση "Vanitas - Ματαιότης", 2014,
οργανώνεται στο πλαίσιο του Διεθνούς
Φεστιβάλ Πάτρας και εγκαινιάζεται την
Παρασκευή 13 Ιουνίου 20.30, στα Παλαιά
Δημοτικά Λουτρά Πάτρας.
Στην έκθεση συμμετέχουν οι εικαστικοί: Μιχάλης Αρφαράς, Νίκος Βαρυτιμιάδης, Μαρία Βοζαλή, Ανδρέας Βούσουρας, Αντωνία Γρίβα, Στέφανος Επιτρόπου, Οδυσσέας Ζαχαρόπουλος, HOPE, Αντιγόνη Καββαθά, Άννα Καρατζά, Δημήτρης Καρλαφτόπουλος, Απόστολος Κοτούλας, Μάκης Κυριακόπουλος, Ανδρέας Λυμπεράτος, Αλέξανδρος Μαγκανιώτης, Δημήτρης Μεράντζας, Έλλη Μπαρμπαγιάννη, Τίμος Μπατσαούρας, Νάτερ Νάτερ (Νίκος Παχής), Ανδρέας Νικολάου, Νίκος Παναγιωτόπουλος, Αντώνης Παπαδόπουλος, Παναγιώτης Παπαδόπουλος, Γιώργος Παπακαρμέζης, Αλίκη Παππά, Κωνσταντίνος Πάτσης, Κωνσταντίνος Πάτσιος, Νατάσσα Πουλαντζά, Νίκος Σεπετζόγλου, Γιώργος Τσεριώνης, Κώστας Τσιρώνης, Λία Ψωμά.
Ο Βαγγέλης Πολίτης - Στεργίου, Συντονιστής καλλιτεχνικής επιτροπής και προγράμματος Διεθνούς Φεστιβάλ Πάτρας, για το Vanitas, 2014: Αν το παρελθόν γεννά το παρόν και το νεκρό το ζωντανό, η συνεύρεση της τέχνης, σε ένα συμβολικό χώρο και με καλλιτέχνες που έχουν αναφορές στην πόλη της Πάτρας, παράγει μηνύματα σαν αυτά που θα έπρεπε να εκπέμπει ένα Φεστιβάλ που δεν θέλει τον εύκολο εντυπωσιασμό, αλλά να προκαλεί αναζητήσεις.
Ο Γιάννης Μπόλης, Ιστορικός της Τέχνης και Επιμελητής και η Ειρήνη Παπακωνσταντίνου, Ιστορικός της Τέχνης και Επιμελήτρια, γράφουν για το "Vanitas, 2014": Σύμβολο αρχετυπικό και μυστικιστικό, παγανιστικό και χριστιανικό, η νεκροκεφαλή αποτέλεσε βασικό μοτίβο για τη θεματική κατηγορία vanitas (ματαιότης), νεκρών φύσεων που γνώρισαν ευρεία διάδοση και αποδοχή στην ευρωπαϊκή ζωγραφική του 16ου και 17ου αιώνα, κυρίως στην Ολλανδία και τις Κάτω Χώρες. Σε συνθέσεις αριστοτεχνικής απόδοσης και ακρίβειας, νατουραλιστικής δεξιοτεχνίας, χρωματικής ευαισθησίας και σχεδιαστικής ποιότητας, η νεκροκεφαλή μαζί με άλλα μοτίβα (όπως οι καρποί που σαπίζουν, τα λουλούδια, τα κεριά, οι κλεψύδρες, οι πεταλούδες και τα έντομα) λειτουργούσαν ως αλληγορίες της ματαιότητας των προσπαθειών σε μια ευημερούσα κοινωνική πραγματικότητα, ως υπομνήσεις του χρόνου, του κύκλου της ζωής και του θανάτου, της αναπόδραστης μοίρας του ανθρώπου, της φθαρτότητας των υλικών αγαθών και του εφήμερου χαρακτήρα των απολαύσεων και των ηδονών, αλλά και, κάποιες φορές, της μελαγχολίας και της μετάνοιας.
Ως θέμα, ωστόσο, η νεκροκεφαλή έχει σημαντική παρουσία στην τέχνη του δυτικού κόσμου: από τις γλυπτικές διακοσμήσεις των γοτθικών καθεδρικών ναών έως τη δημιουργία καλλιτεχνών του 19ου και του 20ού αιώνα, όπως ο Vincent van Gogh και ο Paul Cézanne –ο οποίος τόνιζε το «πόσο όμορφο είναι να ζωγραφίζει κανείς ένα ανθρώπινο κρανίο» εμμένοντας στις καθαρά πλαστικές αξίες και δυνατότητες του συγκεκριμένου θέματος–, ο Pablo Picasso και ο George Braque, ο Otto Dix και ο Max Beckmann, ο René Magritte, ο Paul Delvaux, ο Salvador Dali και ο Diego Rivera, ο Andy Warhol και ο Damien Hirst –η καλυμμένη με διαμάντια νεκροκεφαλή του σηματοδοτεί μια εξεζητημένη, ακραία και αμφιλεγόμενη υπερβολή της σύγχρονης εικαστικής συνθήκης.
Για τους περισσότερους από τους συμμετέχοντες καλλιτέχνες στην έκθεση, η νεκροκεφαλή συνιστά αγαπητό θέμα, το οποίο επεξεργάζονται με πρωτότυπο τρόπο σε συνθέσεις τολμηρές, ευρηματικές και ευφάνταστες, ανοιχτές σε πολλαπλές ερμηνείες και αναγνώσεις, σε συνθέσεις όπου τα συμβολικά στοιχεία συμβιώνουν με την αισθητική παράμετρο, η κριτική ματιά με την ανατρεπτική προσέγγιση. Μέσα από τον μεταξύ τους διάλογο, τα έργα –ζωγραφικές και χαρακτικές συνθέσεις, γλυπτά και εγκαταστάσεις– δημιουργούν ένα υποβλητικό περιβάλλον, διαμορφώνουν μια ενιαία πρόταση, είναι ταυτόχρονα έκφραση και εικόνα, στοχεύοντας, πρωτίστως, στην επικοινωνία και την εμπλοκή του θεατή.
Ο
Δρ. Θοδωρής Κουτσογιάννης, κάτω από το
τίτλο "Vanitas: η μελαγχολική οπτικοποίηση
της φθοράς", γράφει: Η απόλυτη ματαιότητα
του ανθρώπινου βίου, όπως κατά τρόπο
αποφθεγματικό έχει διατυπωθεί στην
Παλαιά Διαθήκη (Εκκλησιαστής 1, 1-18:
«Ματαιότης ματαιοτήτων τα πάντα
ματαιότης»), απασχόλησε την τέχνη της
Δύσης διαχρονικά. Η Ματαιότητα
παρουσιάζεται αρχικά στη θρησκευτική
μεσαιωνική τέχνη ως προσωποποιημένη
αλληγορία, συνοδευόμενη συνήθως από τα
εμβλήματά της, καθρέπτη, τεφροδόχο και
φτερά.
Το ηθικοπλαστικό περιεχόμενο της Ματαιότητας έλαβε νέα, ιδιαίτερη οπτική έκφραση κατά τη νεωτερική περίοδο του ευρωπαϊκού πολιτισμού, εμπλουτίζοντας και την κοσμική εικονογραφία. Συγκεκριμένα, κατά τον Μανιερισμό (όψιμη φάση της Αναγέννησης), στον προχωρημένο 16ο αιώνα, διαμορφώνεται η αυτόνομη θεματική κατηγορία της Vanitas ως συμβολική αναπαράσταση με στοιχεία «νεκρής φύσης» (ή, ορθότερα, «ήρεμης ζωής»), που σηματοδοτούν την απατηλή και μάταιη φύση όλων των γήινων πραγμάτων και του εγκόσμιου βίου.
Η θεματική αυτή κατηγορία της Vanitas θα ανθίσει κατά την περίοδο του Μπαρόκ, ιδίως μάλιστα στη ζωγραφική των Κάτω Χωρών. Η ματαιότητα όλης της εγκόσμιας ύπαρξης θα αποδοθεί σε μία πληθώρα αριστοτεχνικών συνθέσεων στον τύπο της νεκρής φύσης, με συνδυασμούς διαφορετικών εμβληματικών αντικειμένων, που επισημαίνουν στον θεατή τον πρόσκαιρο και φθαρτό χαρακτήρα όλων των υλικών αποκτημάτων και συνολικά του ανθρώπινου βίου επί της γης.
Σε αυτές τις συνθέσεις κυριαρχεί το ανθρώπινο κρανίο, μία θα λέγαμε «απογυμνωμένη» από πρόσθετα στοιχεία προσωπογραφία κάθε ανθρώπου. Το τέλος του βίου σηματοδοτούν επίσης το κανδήλι και το σβησμένο κερί, ο καπνός και η φούσκα, το ωρολόγιο και η κλεψύδρα. Το χρήμα και τα πολυτελή υλικά αγαθά, όπως το γυαλί κα η πορσελάνη, αντιπροσωπεύουν επίσης εμβληματικά τον πρόσκαιρο χαρακτήρα κάθε έννοιας περιουσίας. Το ίδιο επίσης νόημα, της μάταιης πρόσκτησης αγαθών, έστω άυλων και πνευματικών, αντιπροσωπεύουν οι συνθέσεις με μουσικά όργανα και βιβλία. Τα αντικείμενα ομορφιάς (και ωραιοπάθειας), όπως τα κοσμήματα και ο καθρέπτης, και τα σύμβολα εξουσίας, όπως σκήπτρα και στέμματα, ιερατικές τιάρες και όπλα, παγκόσμιες σφαίρες και χάρτες, υποδηλώνουν τη ματαιοδοξία του ανθρώπου. Η φθαρτότητα του κόσμου αναπαρίσταται ενδεικτικά και με στοιχεία του φυτικού βασιλείου, συνήθως με άνθη και φρούτα, που όμως παρουσιάζουν σημάδια σήψης, συνήθως λόγω της δράσης κάποιου εντόμου.
Όλα τα παραπάνω στοιχεία νεκρής φύσης, σε ποικίλους συνδυασμούς, θέλουν να οπτικοποιήσουν τη φθαρτότητα ως στοιχείο ταυτόσημο του ανθρώπινου βίου. Η πλέον κυρίαρχη εικαστική δήλωση του φθαρτού και εφήμερου κόσμου μας, εγγενής της περατότητας του εγκόσμιου βίου, ταυτίζεται με τον αναπόφευκτο ερχομό, τελικά, του θανάτου, του τελικού παρονομαστή κάθε ύπαρξης. Αυτού του είδους η υπόμνηση του θανάτου (memento mori) κατάγεται, πολιτισμικά, από τη ρωμαϊκή αρχαιότητα. Συγκεκριμένα, όπως μας παραδίδει ο Τερτυλλιανός (περ. 160-225 μ.Χ.) στον Απολογητικό του, ένας Ρωμαίος στρατηγός παρήλαυνε κατά τη διάρκεια θριάμβου, οπότε ένας σκλάβος του τού επεσήμανε τον πρόσκαιρο και μάταιο χαρακτήρα της κοσμικής δόξας του, λέγοντάς του «ενθυμήσου του θανάτου» (memento mori).
Αυτό το ιδιαίτερο θέμα έχει τη δική του εικονογραφική παράδοση, επίσης από τη μεσαιωνική τέχνη, όπου επιπλέον συσχετίζεται με τον «Μακάβριο Χορό» (Danse macabre), με χορούς δηλ. νεκροζώντανων σκελετών, και με την διδακτικού χαρακτήρα εικονογράφηση της «Τέχνης του θνήσκειν» (Ars moriendi). Κατά τη νεώτερη περίοδο, από την Αναγέννηση κι έπειτα, το εικαστικό μοτίβο του memento mori θα εξακολουθήσει να αναπαρίσταται στα ταφικά μνημεία, με ζωγραφικές παραστάσεις σκελετών και κρανίων, και με ανάλογες γλυπτές συνθέσεις, που επίσης θα φτάσουν στο απόγειο της καλλιτεχνικής έκφρασής τους με μνημειακά ταφικά σύνολα κατά το Μπαρόκ.
Άκρον άωτον αυτής της παράδοσης συνιστά η σχεδόν αισθητικίζουσα και οπωσδήποτε υπερβολική, παράδοξη, κυριολεκτικά μακάβρια παρουσίαση ατόφιων οστών νεκρών. Χαρακτηριστικό παράδειγμα η Κρύπτη των Καπουτσίνων μοναχών στη Ρώμη (Santa Maria Immacolata, στη Via Veneto), όπου τα πέντε παρεκκλήσια του υπόγειου κοιμητηρίου έχουν «διακοσμηθεί» με τα οστά περίπου 4.000 μοναχών, σε ένα διάστημα τρεισήμισι αιώνων (1528-1870), με συνθέσεις όπου τα ομοειδή οστά σχηματίζουν γλυπτικές φόρμες και αρχιτεκτονικά σύνολα.
Η έννοια της ματαιότητας έχει απασχολήσει τον ευρωπαϊκό πολιτισμό ποικιλότροπα. Μιλώντας παραδειγματικά για την νεωτερική εποχή, από την Αναγέννηση κι έπειτα, ενδεικτικό είναι το δοκίμιο Περί ματαιότητας του Μονταίνιου [Michel de Montaigne] (1533-1592), ενώ το ρητορικό ερώτημα «να ζει κανείς ή να μη ζει» του Άμλετ από τον Σαίξπηρ [William Shakespeare] (1564-1616), συμπυκνώνει όλη την υπαρξιακή αγωνία του ανθρώπου.
Αυτές οι εκφάνσεις της ματαιότητας, στα γράμματα και στις τέχνες, συνολικά στην πολιτισμική παράδοση της ευρωπαϊκής νεωτερικότητας, συνδέονται άρρηκτα με τη μελαγχολία ως κύρια νοητική και ψυχική κατάσταση της εποχής, όπως αυτή έχει αποτυπωθεί στην Ανατομία της Μελαγχολίας (1621) του Robert Burton (1577-1640). Η μελαγχολική προσέγγιση, σε ένα πλαίσιο σκεπτικισμού, ως δεσπόζουσα στην κοσμοθεώρηση του μοντέρνου ανθρώπου εδράζεται με τη σειρά της στην κλασική παρακαταθήκη, που από την αρχαιότητα διατρέχει τον ευρωπαϊκό πολιτισμό. Συγκεκριμένα, η μελαγχολία καθαυτή σχετίζεται με την (ψευδο)αριστοτελική παράδοση, ενώ ο πρόσκαιρος και φθαρτός χαρακτήρας των εγκόσμιων μας συνδέει με την έννοια του χρόνου που αποδομεί κάθε ανθρώπινη δημιουργία· αυτή δε η θεώρηση του χρόνου ως αδηφάγου όλων πραγμάτων κληροδοτείται, στην ιστορία των ιδεών, και πάλι από την αρχαιότητα, ενδεικτικά από τον Οβίδιο (43 π.Χ.-17 μ.Χ.) και τις Μεταμορφώσεις του (15, 234-236: Tempus edax rerum).
Οι μελαγχολικές νεκρές φύσεις του Μπαρόκ, με τα εμβλήματα της φθοράς του κόσμου και της ματαιότητας του ανθρώπινου βίου, συνιστούν εικαστικές μνημειώσεις μίας βαθύτερης αυτογνωσίας, κλασικών καταβολών, που νοηματοδοτείται εκ νέου κατά τη νεώτερη κλασικίζουσα περίοδο του ευρωπαϊκού πολιτισμού.
Κι αν η κλασικής αντίληψης εικονοποιία υποχώρησε σημαντικά κατά τον εικονοκλαστικό 20ό αιώνα, στη σύγχρονή μας εποχή, του μεταμοντέρνου οπτικού πολιτισμού, τα σύμβολα της Vanitas έχουν επανακάμψει. Έτσι, το διαμαντένιο κρανίο του Damien Hirst (γεν. 1965), τιτλοφορημένο “For the Love of God” (2007), συνιστά την iconic εκδοχή μίας σειράς έργων ομόθεμης εικονοπλασίας, όπως, για παράδειγμα, αυτά των φωτογράφων Alexander de Cadenet (γεν. 1974), με τη σειρά του με πορτραίτα κρανίων (1996 κ.ε.), και του Alexander James (γεν. 1967), με τη σειρά του Vanitas (2011)· ο τελευταίος παρουσιάζει ουσιαστικά εκ νέου τις εμβληματικές νεκρές φύσεις τύπου Vanitas του Μπαρόκ.
Η ματαιότητα του ανθρώπινου βίου αναδεικνύεται, de facto, νικητής στην αναμέτρηση με τον καθένα μας ξεχωριστά, ωστόσο οι μελαγχολικές απεικονίσεις της Vanitas συνολικά, ως τεκμήρια της καλλιτεχνικής έκφρασης, συνιστούν μία «νίκη» της ανθρώπινης δημιουργίας επί της φθοράς και του θανάτου.
Το ηθικοπλαστικό περιεχόμενο της Ματαιότητας έλαβε νέα, ιδιαίτερη οπτική έκφραση κατά τη νεωτερική περίοδο του ευρωπαϊκού πολιτισμού, εμπλουτίζοντας και την κοσμική εικονογραφία. Συγκεκριμένα, κατά τον Μανιερισμό (όψιμη φάση της Αναγέννησης), στον προχωρημένο 16ο αιώνα, διαμορφώνεται η αυτόνομη θεματική κατηγορία της Vanitas ως συμβολική αναπαράσταση με στοιχεία «νεκρής φύσης» (ή, ορθότερα, «ήρεμης ζωής»), που σηματοδοτούν την απατηλή και μάταιη φύση όλων των γήινων πραγμάτων και του εγκόσμιου βίου.
Η θεματική αυτή κατηγορία της Vanitas θα ανθίσει κατά την περίοδο του Μπαρόκ, ιδίως μάλιστα στη ζωγραφική των Κάτω Χωρών. Η ματαιότητα όλης της εγκόσμιας ύπαρξης θα αποδοθεί σε μία πληθώρα αριστοτεχνικών συνθέσεων στον τύπο της νεκρής φύσης, με συνδυασμούς διαφορετικών εμβληματικών αντικειμένων, που επισημαίνουν στον θεατή τον πρόσκαιρο και φθαρτό χαρακτήρα όλων των υλικών αποκτημάτων και συνολικά του ανθρώπινου βίου επί της γης.
Σε αυτές τις συνθέσεις κυριαρχεί το ανθρώπινο κρανίο, μία θα λέγαμε «απογυμνωμένη» από πρόσθετα στοιχεία προσωπογραφία κάθε ανθρώπου. Το τέλος του βίου σηματοδοτούν επίσης το κανδήλι και το σβησμένο κερί, ο καπνός και η φούσκα, το ωρολόγιο και η κλεψύδρα. Το χρήμα και τα πολυτελή υλικά αγαθά, όπως το γυαλί κα η πορσελάνη, αντιπροσωπεύουν επίσης εμβληματικά τον πρόσκαιρο χαρακτήρα κάθε έννοιας περιουσίας. Το ίδιο επίσης νόημα, της μάταιης πρόσκτησης αγαθών, έστω άυλων και πνευματικών, αντιπροσωπεύουν οι συνθέσεις με μουσικά όργανα και βιβλία. Τα αντικείμενα ομορφιάς (και ωραιοπάθειας), όπως τα κοσμήματα και ο καθρέπτης, και τα σύμβολα εξουσίας, όπως σκήπτρα και στέμματα, ιερατικές τιάρες και όπλα, παγκόσμιες σφαίρες και χάρτες, υποδηλώνουν τη ματαιοδοξία του ανθρώπου. Η φθαρτότητα του κόσμου αναπαρίσταται ενδεικτικά και με στοιχεία του φυτικού βασιλείου, συνήθως με άνθη και φρούτα, που όμως παρουσιάζουν σημάδια σήψης, συνήθως λόγω της δράσης κάποιου εντόμου.
Όλα τα παραπάνω στοιχεία νεκρής φύσης, σε ποικίλους συνδυασμούς, θέλουν να οπτικοποιήσουν τη φθαρτότητα ως στοιχείο ταυτόσημο του ανθρώπινου βίου. Η πλέον κυρίαρχη εικαστική δήλωση του φθαρτού και εφήμερου κόσμου μας, εγγενής της περατότητας του εγκόσμιου βίου, ταυτίζεται με τον αναπόφευκτο ερχομό, τελικά, του θανάτου, του τελικού παρονομαστή κάθε ύπαρξης. Αυτού του είδους η υπόμνηση του θανάτου (memento mori) κατάγεται, πολιτισμικά, από τη ρωμαϊκή αρχαιότητα. Συγκεκριμένα, όπως μας παραδίδει ο Τερτυλλιανός (περ. 160-225 μ.Χ.) στον Απολογητικό του, ένας Ρωμαίος στρατηγός παρήλαυνε κατά τη διάρκεια θριάμβου, οπότε ένας σκλάβος του τού επεσήμανε τον πρόσκαιρο και μάταιο χαρακτήρα της κοσμικής δόξας του, λέγοντάς του «ενθυμήσου του θανάτου» (memento mori).
Αυτό το ιδιαίτερο θέμα έχει τη δική του εικονογραφική παράδοση, επίσης από τη μεσαιωνική τέχνη, όπου επιπλέον συσχετίζεται με τον «Μακάβριο Χορό» (Danse macabre), με χορούς δηλ. νεκροζώντανων σκελετών, και με την διδακτικού χαρακτήρα εικονογράφηση της «Τέχνης του θνήσκειν» (Ars moriendi). Κατά τη νεώτερη περίοδο, από την Αναγέννηση κι έπειτα, το εικαστικό μοτίβο του memento mori θα εξακολουθήσει να αναπαρίσταται στα ταφικά μνημεία, με ζωγραφικές παραστάσεις σκελετών και κρανίων, και με ανάλογες γλυπτές συνθέσεις, που επίσης θα φτάσουν στο απόγειο της καλλιτεχνικής έκφρασής τους με μνημειακά ταφικά σύνολα κατά το Μπαρόκ.
Άκρον άωτον αυτής της παράδοσης συνιστά η σχεδόν αισθητικίζουσα και οπωσδήποτε υπερβολική, παράδοξη, κυριολεκτικά μακάβρια παρουσίαση ατόφιων οστών νεκρών. Χαρακτηριστικό παράδειγμα η Κρύπτη των Καπουτσίνων μοναχών στη Ρώμη (Santa Maria Immacolata, στη Via Veneto), όπου τα πέντε παρεκκλήσια του υπόγειου κοιμητηρίου έχουν «διακοσμηθεί» με τα οστά περίπου 4.000 μοναχών, σε ένα διάστημα τρεισήμισι αιώνων (1528-1870), με συνθέσεις όπου τα ομοειδή οστά σχηματίζουν γλυπτικές φόρμες και αρχιτεκτονικά σύνολα.
Η έννοια της ματαιότητας έχει απασχολήσει τον ευρωπαϊκό πολιτισμό ποικιλότροπα. Μιλώντας παραδειγματικά για την νεωτερική εποχή, από την Αναγέννηση κι έπειτα, ενδεικτικό είναι το δοκίμιο Περί ματαιότητας του Μονταίνιου [Michel de Montaigne] (1533-1592), ενώ το ρητορικό ερώτημα «να ζει κανείς ή να μη ζει» του Άμλετ από τον Σαίξπηρ [William Shakespeare] (1564-1616), συμπυκνώνει όλη την υπαρξιακή αγωνία του ανθρώπου.
Αυτές οι εκφάνσεις της ματαιότητας, στα γράμματα και στις τέχνες, συνολικά στην πολιτισμική παράδοση της ευρωπαϊκής νεωτερικότητας, συνδέονται άρρηκτα με τη μελαγχολία ως κύρια νοητική και ψυχική κατάσταση της εποχής, όπως αυτή έχει αποτυπωθεί στην Ανατομία της Μελαγχολίας (1621) του Robert Burton (1577-1640). Η μελαγχολική προσέγγιση, σε ένα πλαίσιο σκεπτικισμού, ως δεσπόζουσα στην κοσμοθεώρηση του μοντέρνου ανθρώπου εδράζεται με τη σειρά της στην κλασική παρακαταθήκη, που από την αρχαιότητα διατρέχει τον ευρωπαϊκό πολιτισμό. Συγκεκριμένα, η μελαγχολία καθαυτή σχετίζεται με την (ψευδο)αριστοτελική παράδοση, ενώ ο πρόσκαιρος και φθαρτός χαρακτήρας των εγκόσμιων μας συνδέει με την έννοια του χρόνου που αποδομεί κάθε ανθρώπινη δημιουργία· αυτή δε η θεώρηση του χρόνου ως αδηφάγου όλων πραγμάτων κληροδοτείται, στην ιστορία των ιδεών, και πάλι από την αρχαιότητα, ενδεικτικά από τον Οβίδιο (43 π.Χ.-17 μ.Χ.) και τις Μεταμορφώσεις του (15, 234-236: Tempus edax rerum).
Οι μελαγχολικές νεκρές φύσεις του Μπαρόκ, με τα εμβλήματα της φθοράς του κόσμου και της ματαιότητας του ανθρώπινου βίου, συνιστούν εικαστικές μνημειώσεις μίας βαθύτερης αυτογνωσίας, κλασικών καταβολών, που νοηματοδοτείται εκ νέου κατά τη νεώτερη κλασικίζουσα περίοδο του ευρωπαϊκού πολιτισμού.
Κι αν η κλασικής αντίληψης εικονοποιία υποχώρησε σημαντικά κατά τον εικονοκλαστικό 20ό αιώνα, στη σύγχρονή μας εποχή, του μεταμοντέρνου οπτικού πολιτισμού, τα σύμβολα της Vanitas έχουν επανακάμψει. Έτσι, το διαμαντένιο κρανίο του Damien Hirst (γεν. 1965), τιτλοφορημένο “For the Love of God” (2007), συνιστά την iconic εκδοχή μίας σειράς έργων ομόθεμης εικονοπλασίας, όπως, για παράδειγμα, αυτά των φωτογράφων Alexander de Cadenet (γεν. 1974), με τη σειρά του με πορτραίτα κρανίων (1996 κ.ε.), και του Alexander James (γεν. 1967), με τη σειρά του Vanitas (2011)· ο τελευταίος παρουσιάζει ουσιαστικά εκ νέου τις εμβληματικές νεκρές φύσεις τύπου Vanitas του Μπαρόκ.
Η ματαιότητα του ανθρώπινου βίου αναδεικνύεται, de facto, νικητής στην αναμέτρηση με τον καθένα μας ξεχωριστά, ωστόσο οι μελαγχολικές απεικονίσεις της Vanitas συνολικά, ως τεκμήρια της καλλιτεχνικής έκφρασης, συνιστούν μία «νίκη» της ανθρώπινης δημιουργίας επί της φθοράς και του θανάτου.
 |
| Νίκος Παναγιωτόπουλος ''Primal Instinct'' |
 |
| Ανδρέα Νικολάου ''παιδί με ψυχές'' |
Διάρκεια έκθεσης: 13 Ιουνίου - 13 Ιουλίου 2014
Οργάνωση έκθεσης / Art Management: Λιάνα Ζωζά, Γκαλερί Cube Gallery
Επιμέλεια έκθεσης: Γιάννης Μπόλης, Ειρήνη Παπακωνσταντίνου
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου