πως ο Εφιάλτης θα φανεί στο τέλος,
κι οι Μήδοι επιτέλους θα διαβούνε.»
— Κ.Π. Καβάφης, Θερμοπύλες (Σ1)
Ο Καβαφικός στίχος αναδεικνύει το ήθος εκείνων που, γνωρίζοντας πως η ήττα
είναι αναπόφευκτη, παραμένουν σταθεροί στις αξίες τους. Αυτοί είναι οι ήρωες
που πράττουν το σωστό όχι για να νικήσουν, αλλά γιατί το καθήκον και η
αξιοπρέπεια το επιβάλλουν. Η ηθική τους υπεροχή δεν εξαρτάται από την έκβαση,
αλλά από την εσωτερική τους στάση — τη συνειδητή επιλογή της αρετής.
Αυτό το νόημα παίρνει σάρκα και οστά στην περίπτωση του Γεωργίου Κουβελίδη, 19χρονου Ευέλπιδος, που πολέμησε και έπεσε στη Μάχη της Κρήτης, ο δεύτερος θανών. Η πράξη του δεν είναι απλώς μια πολεμική συμμετοχή, αλλά μια εμπλοκή καταφατική: η επιμονή στην τιμή, στην ευθύνη, στην υπεράσπιση του ανθρώπου μέσα σε μια ακραία, σκοτεινή στιγμή της ιστορίας.
Ιστορικό Πλαίσιο και Βιογραφικό
Ο Γεώργιος Κουβελίδης, μεγαλωμένος στον Πολιχνίτο της Λέσβου και γεννημένος στη Σμύρνη, υπήρξε Ευέλπις της Στρατιωτικής Σχολής. Με τη νεανική του ευθυκρισία και τη βαθιά του αίσθηση καθήκοντος, βρέθηκε στην Κρήτη το 1941, όπου συμμετείχε στη μάχη εναντίον των γερμανικών αλεξιπτωτιστών. Έπεσε ηρωικά στο Μάλεμε , αφήνοντας πίσω του όχι απλώς μια ιστορική μαρτυρία, αλλά μια πράξη ελευθερίας και ήθους.
Η μνήμη του διασώθηκε μέσα από το ιστοριογραφικό έργο του Στρατή Πάντα, την αποκατάσταση του ταφικού μνημείου στο νεκροταφείο Πολιχνίτου με ταφική μέριμνα Στρατή Μπαλάσκα, την αποπεράτωση του μνημειακού του τόπου με ανάληψη πρωτοβουλίας από τον Δήμο Δ.Λέσβου και του Πανεπιστημίου Δ.Μακεδονίας, τη δημιουργία Μουσείου Καθημερινού Πολιτισμού στο μητρικό του σπίτι και τις τιμητικές εκδηλώσεις του Δήμου Δυτικής Λέσβου. Κάθε μορφή μνήμης του —γραφής, γλυπτικής ή τελετής— συνθέτει μια ενιαία ιστορική αφήγηση πίστης και τιμής, αναμνημόνευσης με κάθε δυνατό τρόπο.
Η Καλλιτεχνική Σύνθεση του Μνημείου
Η προτομή του Κουβελίδη, έργο του γλύπτη Χρήστου Τσώτσου, δεν είναι απλή αναθηματική στήλη. Κατασκευασμένη από ορείχαλκο, φέρει τη σφραγίδα του χρόνου και του φωτός. Το βλέμμα του ήρωα, πίσω από τα γυαλιά του, κρύβει μια διπλή όραση: στο δεξί φακό απλώνεται ο ορίζοντας των τελευταίων θαλασσών που αντίκρισε λίγο πριν αποβιώσει — το Κυθήρειο, το Αιγαίο, το Ιόνιο και το Κρητικό πέλαγος· στο αριστερό, οι σπασμένες κάθετες γραμμές σχηματίζουν έναν σταυρό στη σύζευξή τους, σύμβολο της πτώσης και της ανάληψής του.
Η επιφάνεια της προτομής διατηρεί τα ίχνη του εργαλείου — ρυθμικές γραμμές, συρτές αυλακιές, που μεταμορφώνονται σε γλυπτικό σχέδιο. Ο καλλιτέχνης δεν εξωραΐζει, αλλά αποκαλύπτει. Το πορτρέτο παρατίθεται λίγο πριν από την κατασκευαστική του λείανση. Το μνημείο λειτουργεί ως εσωτερική τομή ανάμεσα στη ζωή και στο θάνατο, στην ύλη και τη μορφή, στο φως και στις μυχώδεις σκωτίες.
Η τοποθέτηση του έργου έγινε με προσοχή: το βλέμμα του ήρωα στρέφεται ελαφρά προς τη δύση, προς το πατρικό του σπίτι και την ανηφόρα του Καρδώνα —τον κεντρικό ιστορικό λόφο του Πολιχνίτου— σαν να επαναπατρίζεται στα παιδικά του λειμέρια.
Η Μνήμη ως Ερμηνεία – Η Σκέψη του Νίτσε
Ο Friedrich Nietzsche είχε επισημάνει πως «τα ιστορικά γεγονότα είναι μόνο ερμηνείες». Δεν υπάρχουν ουδέτερες αλήθειες· υπάρχουν τρόποι να τις βιώνουμε και να τις αφηγούμαστε. Η ιστορία δεν είναι απλώς ένα αρχείο γεγονότων, αλλά μια δυναμική διαδικασία ανακατασκευής του παρελθόντος, διαμέσου της γλώσσας, της τέχνης, της μνήμης.
Στο μνημείο του Κουβελίδη, αυτή η νιτσεϊκή θεώρηση αποκτά απτή μορφή. Η προτομή
δεν αναπαριστά το πρόσωπο ενός ήρωα· ερμηνεύει την έννοια της θυσίας. Ο
γλύπτης, όπως ο ιστορικός, δεν περιγράφει την αλήθεια, αλλά την αναπλάθει μέσα
από τα ίχνη και τις σιωπές της. Έτσι, ο Κουβελίδης δεν είναι μόνο ένας νέος που
έπεσε στην Κρήτη, αλλά ένα σύμβολο της ηθικής αντοχής — μια ερμηνεία της
γενναιότητας. Απεβίωσε στην Κρήτη, - δυο μέρες αιμόφυρτος μέσα σε σταχοχώραφο ενόσω οι Γερμανοί είχαν γαζώσει τα πόδια του-( Σ2)
Ο Ιστορικός Λόγος και τα Όρια της Αντικειμενικότητας
Ο Αντώνης Λιάκος, ακολουθώντας τη σκέψη του Foucault και του Barthes,
επισημαίνει ότι η ιστορία δεν είναι ουδέτερη. Ο ιστορικός λόγος κατασκευάζει
την πραγματικότητα μέσα από τις λέξεις του. Οι πηγές, τα τεκμήρια, τα μνημεία —
όλα είναι μορφές λόγου, φορείς ερμηνείας.
Στην προτομή του Κουβελίδη, ο θεατής βλέπει ένα μνημείο και βιώνει μια αφήγηση. Ο ορείχαλκος και ο λίθος λειτουργούν ως «κειμενικά σώματα» που μιλούν για τον τρόπο με τον οποίο μια κοινωνία θυμάται, τιμά και νοηματοδοτεί το παρελθόν της. Η γλυπτική, όπως και η ιστορία, δεν είναι ουδέτερη· είναι επιλογή, θέση, πράξη νοήματος.
Το μνημείο, επομένως, δεν επικαλείται την «αντικειμενική αλήθεια» ενός γεγονότος. Αντίθετα, μετατρέπει την ιστορική μνήμη σε γνωσιακή και ηθική εμπειρία, όπου η συγκίνηση είναι μια λεπτή γραμμή ανάμεσα στην ιστορία και το θρύλο.
Το Μνημείο ως Ηθική Πράξη
Η μορφή του Ευέλπι δεν είναι στατική. Φανερώνεται ένας ιδιόμορφος αναχρονισμός — όψεις της νεανικότητας των είκοσι ετών και οπτικές γωνίες ενηλίκου, σαν να έζησε το πέρας της ζωής του. Το βλέμμα του, στραμμένο προς τη γειτονιά του, μέσα στον τόπο του, συνδέει το παρελθόν με το παρόν, τον θάνατο με τη συνέχεια της ζωής. Ο θεατής, αντικρίζοντας το μνημείο, δεν παρατηρεί απλώς — συμμετέχει ενθαρρυντικά. Η συνάντηση αυτή γίνεται συν-πράξη μνήμης και ευθύνης: κάθε φορά που θυμόμαστε, αναλαμβάνουμε το χρέος να διατηρήσουμε το ήθος ζωντανό.
Έτσι, το μνημείο λειτουργεί ως πράξη ελευθερίας. Δεν υπαγορεύει, δεν επιβάλλει, δεν προπαγανδίζει· απλώς στέκει, υπενθυμίζοντας τη σιωπηλή αξιοπρέπεια της θυσίας. Στα παιχνίδια του φωτός, ο ορείχαλκος μεταμορφώνεται — το άψυχο αποκτά πνοή, το παρελθόν ανασαίνει μέσα στο παρόν· και η πράσινη σκουριά που θα αναδυθεί θα οδηγήσει την προτομή υποχρεωτικά στην ιστορικότητά της.
ΗΗ Διαρκής Παρουσία της Θυσίας
Το μνημείο του Γεωργίου Κουβελίδη δεν είναι ένα απλό τεκμήριο του παρελθόντος. Είναι μια γλυπτική εγκατάσταση που σμιλεύει το πώς εμψυχώνεις την τιμή που του πρέπει και την άρση των ετών — την αρετή. Στον τάφο του Εύελπη, το όνομα του νέου παραμένει αμετάβλητο: ΚΟΥΒΕΛΙΔΗΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ — Εύελπις. Στο Μνημείο του στην πλατεία του Πολιχνίτου είναι ένα επικυρωμένο σύμβολο του φιλότιμου, της πίστης, της συνέπειας χάρη στην συνθετική οργάνωση του.
Στη σκιά της μορφής του, ένας ηλιακός δείκτης αναγκάζει το παρελθόν να επιστρέψει. Ο ήρωας παρελθοντοποιείται αλλά και συγχρονίζεται με τη μικροϊστορικότητά του· δεν αφανίζεται στις αράδες των ιστορικών αρχείων, αλλά αυτονομείται ιδιαζόντως με εμψυχωμένη μορφή, με μια γλυπτική θεατρικότητα και την παρουσία της Παρουσίας. Βάθρο, αναθυματισμός, προτομή ως προτροπή — λίθινες σκιάσεις, ηλιακές σκιές,γεωλογικές παραθέσεις συνδυάζουν το οξύμωρο της καθυστέρησης να τιμηθεί νωρίτερα ο ήρωας και ταυτόχρονα την ανάληψη της ευθύνης του μέσα στα ιστορικά γεγονότα που προσκάλεστηκε και ο ίδιος.
Όπως θα έλεγε ο Καβάφης, «περισσότερη τιμή τούς πρέπει» — γιατί η αρετή, όταν γνωρίζει τη ματαιότητα του αποτελέσματος, γίνεται καθαρή μορφή ελευθερίας.
Κοντοσφύρης Χάρης 08/11/2025 Σκοπιά Φλώρινας
(Σ1) Πρωτη αναφορά συσχέτισης της ηρωικής παρισίας του Γ.Κουβελίδη από τον Στρατή Τζιμή 13/08/2025 στην παρουσίαση του βιβλίου του Στρατή Πάντα “ΓΙΑΤΙ;” στο Πολύκεντρο Πολιχνίτου.
( Σ2)(Σκοτώθηκε-ακαριαία- το πρώτο θύμα, ο Νικόλαος Ιατρούλης. Το δεύτερο θύμα Γ.Κουβελίδης αιμόφυρτος δυο μέρες απεβίωσε )
Η Ανακοίνωση από τον Δήμο Δυτικής Λέσβου για το σύνολο των εκδηλώσεων :
Τον «μικρό ήρωα» του Πολιχνίτου Γιώργο Κουβελίδη τίμησε χθες, ο Δήμος Δυτικής Λέσβου, 84 χρόνια μετά τη θυσία του και 75 χρόνια από την επιστροφή των λειψάνων του στη γη που έγινε δεύτερη πατρίδα των Μικρασιατών γονιών του.
Σε ειδική εκδήλωση στην πλατεία του Ηρώου του Πολιχνίτου, πραγματοποιήθηκαν τα αποκαλυπτήρια του μνημειακού χώρου με την προτομή του Γιώργου Κουβελίδη, του 19χρονου προσφυγόπουλου, που ως πρωτοετής Εύελπις σκοτώθηκε στη Μάχη της Κρήτης, πολεμώντας στο αεροδρόμιο του Μάλεμε τα ναζιστικά στρατεύματα.
Πρόκειται για ένα σπάνιας αισθητικής μνημείο που αποτελεί έναν τρόπο ώστε να αποδοθεί το «αιώνιο» ανεξόφλητο χρέος στον δικό μας ήρωα, αλλά και να κρατηθεί η μνήμη της θυσίας του ζωντανή. Το μνημείο επιτρέπει στον θεατή να αντιληφθεί τον ήρωα ως ενήλικο, πλήρη ημερών, παρά τη νεαρή του ηλικία ενώ η σύνθεση του γλυπτικού συνόλου, δίπλα στο μνημείο πεσόντων, και η ελαφριά στροφή του βάθρου οδηγούν το βλέμμα του ήρωα προς την ανηφόρα του Καρδώνα, προς την κατοικία της οικογένειας Κουβελίδη. Το βάθρο, κατασκευασμένο από ηφαιστειακό πέτρωμα, ιγνιμβρίτη, σε συνδυασμό με τον τοπικό λευκό βράχο του Πολιχνίτου που μεταφέρθηκε και τοποθετήθηκε στο χώρο, δημιουργεί μια ισχυρή μνημονική παρουσία που συνδέει το έργο με το φυσικό τοπίο και τη συλλογική μνήμη του τόπου. Οι στίχοι δε του ποιητή Καβάφη «Και περισσότερη τιμή τούς πρέπει όταν προβλέπουν (και πολλοί προβλέπουν) πως ο Εφιάλτης θα φανεί στο τέλος, κι οι Μήδοι επι τέλους θα διαβούνε» χαραγμένοι στο βράχο της «σκιάς» του Κουβελίδη στο χώρο συμπληρώνουν αυτό το πραγματικό έργο τέχνης με το οποίο ο Δήμος Δυτικής Λέσβου αναβάθμισε την πλατεία με το ηρώο του Πολιχνίτου.
Τα αποκαλυπτήρια του χώρου έγιναν από το Δήμαρχο Δυτικής Λέσβου Ταξιάρχη Βέρρο, τον παριστάμενο στις εκδηλώσεις στο Δήμο για την 28η Οκτωβρίου, εκπρόσωπο της Κυβέρνησης, Γενικό Γραμματέα Υποδοχής Αιτούντων Άσυλο του Υπουργείου Μετανάστευσης και Ασύλου, Αντιστράτηγο ε.α. Δημήτριο Γλυμή, τον Στρατηγό Στρατιωτικό Διοικητή Λέσβου Νικόλαο Γκρέτσα με δυο σπουδαστές της Σχολής Ευελπίδων που παρέστησαν στις εκδηλώσεις και εκπροσώπους του Συλλόγου των Μικρασιατών της Δυτικής Λέσβου και του Συλλόγου Κρητών.
«Σήμερα, ο Δήμος Δυτικής Λέσβου, οι συγχωριανοί του, οι Μικρασιάτες που ρίζωσαν σε αυτή τη γη αλλά και οι Κρητικοί που με το αίμα του πότισε τον τόπο τους, όλοι μαζί τιμάμε καταπώς του πρέπει τον Γιώργο Κουβελίδη. Σήμερα 84 χρόνια από το θάνατο του και 75 χρόνια από τη μεταφορά των λειψάνων του στη γη του Πολιχνίτου που αυτός και οι Μικρασιάτες γονείς του ρίζωσαν και έκαναν πατρίδα, κάνουμε το καθήκον μας» ανέφερε ο Δήμαρχος Δυτικής Λέσβου Ταξιάρχης Βέρρος στην ομιλία του, μιλώντας για το αιώνια «ανεξόφλητο» χρέος τιμής στον Ήρωα.
Και ο κ. Βέρρος κατέληξε: «Όλα αυτά με μια ευχή. Να ημερέψει ο Γιώργος και οι γονείς του 103 χρόνια μετά την Καταστροφή. 84 χρόνια μετά τη μάχη που τους σφράγισε. Να ημερέψει ο τόπος μας. Να ημερέψει η Ευρώπη και ο πλανήτης ολόκληρος που τα σύννεφα του πολέμου τον σκεπάζουν και πάλι».
«Η σημερινή τελετή, τα σημερινά αποκαλυπτήρια, δεν είναι απλώς μια πράξη τιμής προς το πρόσωπό του. Είναι μια πράξη ανανέωσης της συλλογικής μας μνήμης», είπε στο χαιρετισμό του στην εκδήλωση ο Εκπρόσωπος της Κυβέρνησης, Γενικός Γραμματέας Υποδοχής Αιτούντων Άσυλο του Υπουργείου Μετανάστευσης και Ασύλου, Αντιστράτηγος ε.α. Δημήτριος Γλυμής «για έναν νέο που έγινε σύμβολο θυσίας, ανδρείας και φιλοπατρίας».
Ενώ ο Υποστράτηγος Νικόλαος Γκρέτσας Διοικητης της 98 ΑΔΤΕ δίνοντας μια προτροπή μέσω της προτομής που αποκαλύφθηκε σημείωσε την ανάγκη «να διατηρηθεί η μνήμη μέσα στις καρδιές όλων μας, ιδίως των νέων μας, και να αποτελέσει το παράδειγμα του Γιώργου Κουβελίδη φάρο φωτεινό για εμάς και για τις επόμενες γενιές, ώστε να μην ξεχάσουμε ποτέ πως η ειρήνη και η ασφάλειά μας είναι καρπός εκείνων που αγωνίστηκαν με τόλμη και αυταπάρνηση».
Ας σημειωθεί ότι η φιλοτέχνηση της προτομής και η δημιουργία του μνημειακού χώρου για το Γιώργο Κουβελίδη έρχεται μετά από την ανακατασκευή τον περασμένο Μάιο του τάφου που είχε επιμεληθεί ο πατέρας του το 1950 και την τοποθέτηση σε αυτόν τόσο των λειψάνων του όσο και αυτών των γονιών του. Ενώ σύντομα ξεκινά και η διαδικασία της επισκευής του πατρογονικού σπιτιού της οικογένειας Κουβελίδη που δωρίθηκε από τους γονείς του στον τότε Δήμο Πολιχνίτου και στεγάζει τη λαογραφική συλλογή του χωριού. Αυτή η συλλογή θα εκτεθεί μετά από μουσειολογική μελέτη, ενώ ένα δωμάτιο θα είναι αφιερωμένο στη μνήμη του Ήρωα.
Ακολούθησε επιμνημόσυνη δέηση και κατάθεση στεφάνων από τον εκπρόσωπο της κυβέρνησης Δημήτριο Γλυμή, τον Δήμαρχο Δυτικής Λέσβου Ταξιάρχη Βέρρο, τον Αντιδήμαρχο Γιώργο Αλάνη εκ μέρους του ΔΣ του Δήμου Δυτικής Λέσβου, τους Βουλευτές Χαράλαμπο Αθανασίου, Παναγιώτη Δουδωνή, Μαρία Κομνηνάκα, εκπρόσωπο του απουσιάζοντος στη Λήμνο βουλευτή Παναγιώτη Παρασκευαΐδη, τον Εκτελεστικό Γραμματέα της Περιφέρειας Βορείου Αιγαίου Άρη Ελευθερίου ως εκπροσώπου του Περιφερειάρχη βορείου Αιγαίου Κωνσταντίνου Μουτζούρη, τον Υποστράτηγο Διοικητή της 98 ΑΔΤΕ Νικόλαο Γκρέτσα και τον Υποστράτηγο Γενικό Περιφερειακό Αστυνομικό Διευθυντής βορείου Αιγαίου Μιχαήλ Σεβδυνίδη, εκπρόσωπο των αποστράτων Αξιωματικών, καθώς και την Πρόεδρο του Συλλόγου Κρητών Λέσβου Κατερίνα Τζαγκαράκη και την Πρόεδρο του Συλλόγου Μικρασιατών Δυτικής Λέσβου Μένη Ατσικμπάτση.
Τέλος, ο καθηγητής της Ανώτατης Σχολής καλών Τεχνών του πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας που επιμελήθηκε το μνημειακό χώρο Χάρης Κοντοσφύρης παρουσίασε το χώρο και την προτομή που κατασκεύασε ο γλύπτης Χρήστος Τσώτσος.
Η εκδήλωση έκλεισε στην αίθουσα του Πολιτιστικού Πολυκέντρου Πολιχνίτου με χαιρετισμούς της Προέδρου της Κοινότητας Πολιχνίτου Ιωάννας Καλαθά, και των παρισταμένων εκπροσώπων των Συλλόγων Μικρασιατών και Κρητών και τέλος με ομιλία του Συνταγματάρχη (Πεζικού) Παναγιώτη Νάκου, ιστορικού της Διεύθυνσης Ιστορίας Στρατού του Γενικού Επιτελείου Στρατού με θέμα «Η μάχη της Κρήτης και ο ήρωας Εύλεπις Γιώργος Κουβελίδης».
Παρόντες στην εκδήλωση ήταν μεταξύ άλλων ο Αντιπεριφερειάρχης Στρατής Κυρατζής, οι Αντιδήμαρχοι Ζαχαρώ Ιωακείμ, Δημήτρης Αλεξίου και Νίκος Αλεξανδρής, ο επικεφαλής της Λαϊκής Συσπείρωσης Γιάννης Συκάς, ο Γενικός Γραμματέας του Δήμου Δυτικής Λέσβου Άρης Χατζηκομνηνός, ο Πρόεδρος του Κέντρου Υγείας Πολιχνίτου, Στρατής Γόμος, μέλη του Συμβουλίου της Κοινότητας Πολιχνίτου και άλλοι αυτοδιοικητικοί, εκπρόσωποι υπηρεσιών των ενόπλων δυνάμεων και των σωμάτων ασφαλείας και πολλοί κάτοικοι του Πολιχνίτου και άλλων χωριών της περιοχής.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου