Χρήστος Τσώτσος Γεώργιος Κουβελίδης - Γλυπτό, Πλατεία Πολιχνίτου, Μυτιλήνη. Αναφορά Β

                                                   

 Πώς δίνει κανείς μορφή στον ήρωα;
Δύσκολο το ερώτημα… δύσκολες και οι απαντήσεις…

Το σίγουρο είναι ότι, ως δημιουργός, πρέπει να λάβεις υπόψη σου ορισμένες παραμέτρους σταθερές διαχρονικά. Η γλυπτική σε δημόσιο χώρο δεν ταυτίζεται με την ελεύθερη καλλιτεχνική δημιουργία ή με ένα μουσειακό έκθεμα, καθώς το υπαίθριο γλυπτό «συνομιλεί» με όλους και επιδιώκει τη γενική αποδοχή.

Στις περισσότερες περιπτώσεις, η δημιουργία αυτή καθαυτή είναι αποτέλεσμα ανάθεσης, παραγγελίας, καλλιτεχνικού διαγωνισμού ή δωρεάς, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για τις καλλιτεχνικές και τεχνοτροπικές επιλογές του γλύπτη. Έτσι, τα υπαίθρια γλυπτά — είτε είναι ολόσωμα, είτε προτομές, είτε συνθέσεις ή ανάγλυφα, είτε ακόμη και αναθηματικές στήλες — ακολουθούν, κατά κανόνα, μια φορμαλιστική, τυποποιημένη, ακαδημαϊκή τεχνοτροπία.

Ο δημόσιος χώρος ταυτίζεται με τον κοινωνικό χώρο· εκεί όπου οι ιδιαίτερες γλυπτικές συνθήκες, όπως το ανθεκτικό υλικό κατασκευής, το τρισδιάστατο και η αληθοφάνεια του έργου, προσδίδουν βαρύτητα και επιβλητικότητα. Παράλληλα, ο σύγχρονος προβληματισμός γύρω από τα δημόσια μνημεία εστιάζει στις αφηγηματικές τους διαστάσεις και στη διαχείριση της μνήμης. Τα «ιστορικά Ηρώα» απευθύνονται στους κατοίκους και στους επισκέπτες, επιδιώκοντας την ιστορική αφύπνιση, τη διέγερση της μνήμης, την υπενθύμιση μοναδικών γεγονότων και μορφών, και τη δημιουργία μιας ενιαίας, αδιάσπαστης αφήγησης.
(Για το θέμα βλ. Ανδρέου, Α. & Βαμβακίδου, Ι. (2006). «Ο πληθυσμός των αγαλμάτων. Η περίπτωση της Φλώρινας». Θεσσαλονίκη: Εκδοτικός Οίκος Αντ. Σταμούλη.)

Το γλυπτό του Γιώργου Κουβελίδη

Παρόμοια λειτουργήσαμε και για το γλυπτό του Γιώργου Κουβελίδη.
Το έργο είναι χυτό, σε φυσικό μέγεθος (διαστάσεις 50 × 40 × 25 εκ.), και αναφερόμαστε σε γλυπτό και όχι σε προτομή, καθώς το ζητούμενο ήταν να αποδοθεί μια πιο οικεία μορφή, με φυσική στάση και κίνηση, και όχι η στητή και απρόσωπη προσέγγιση της κλασικής προτομής.

Μελετήσαμε τη ζωή και την πορεία του — από τη Μυτιλήνη στην Κρήτη — αναζητώντας αρχικά ιστορικά στοιχεία που αποτυπώνονται στο επίπεδο της στρατιωτικής στολής του, προσπαθώντας να αναδείξουμε τα χωροχρονικά συμφραζόμενα του έργου. Η εμμονή στη λεπτομέρεια, όπως για παράδειγμα στα διακριτικά των επωμίδων, υπηρετεί και εκφράζει την αληθοφάνεια, απαραίτητη σε ένα δημόσιο γλυπτό ιστορικού χαρακτήρα.

 

Από τη μία και μοναδική φωτογραφία που είχαμε, δεν ήταν δυνατόν να εστιάσουμε σε ανατομικά στοιχεία. Έτσι, επιλέξαμε να εμβαθύνουμε στο βλέμμα και στο συναίσθημα, που καθόρισαν τελικά την εικαστική μορφή. Δουλεύοντας ήδη με τον πηλό, άρχισε να αναπτύσσεται μια όσμωση ανάμεσα σε εμάς και στο πρόσωπο του ήρωα, μέσα από τη δύναμη και το ήθος της ψυχής του.

Η μορφή του ήρωα

Και επανερχόμαστε στο ερώτημα: Πώς μοιάζουν, τελικά, οι ήρωες;
Μεγάλη η ευθύνη του δημιουργού, που καλείται να ανακαλύψει και να αναδείξει τον εικαστικό λόγο που θα μπορεί να αναγνωστεί από τον θεατή, σε ένα πλαίσιο αμεσότητας και ζωντανού διαλόγου μεταξύ θεατή και έργου.

Σε αυτό έπρεπε να συνυπολογιστεί και ο χώρος έκθεσης, ως οργανικό και απαραίτητο μέλος του συνόλου.

Το αποτέλεσμα, στη συγκεκριμένη περίπτωση, ήταν μια εξπρεσιονιστική γραφή με ζωγραφικά στοιχεία, δίνοντας χώρο τόσο στον ιστορικό όσο και στον εικαστικό λόγο. Το σύνολο προκαλεί τον θεατή με την αμεσότητα και την οικειότητα της μορφής του Γιώργου Κουβελίδη.

Υπάρχει μιααμεσότητα και οικειότητα στην  προσέγγιση, που αποδίδεται — μεταξύ άλλων — στην ενσωμάτωση των γυαλιών ως χαρακτηριστικού του γλυπτού, καθώς και στις εξπρεσιονιστικές φόρμες και γραμμές που εντείνουν τη δυναμική του.

Η τέχνη δεν ταυτίζεται με τη ζωή, αλλά η εικαστική αφήγηση είναι ο ιδεώδης χώρος έκφρασης, γιατί αποτελεί δίαυλο όρασης και ερμηνείας.

Φλώρινα, 30/09/2025
Χρήστος Τσώτσος