Όπου υπάρχει η μνήμη, ενεδρεύει και η τέχνη. Η τέχνη είναι ένας μηχανισμός
έμπρακτης μνήμης. Αλλά θα πρέπει να διευκρινιστεί ότι στην καλλιτεχνική
καταγραφή και στη σύστοιχη πρακτική οι καλλιτέχνες επιχειρούν το πέρασμα
από τον χρόνο της αναγκαιότητας, που είναι ο χρόνος των μνημονικά ικανών
γεγονότων, σε έναν χρόνο των πιθανοτήτων, μια παροντική χρονιότητα
αβέβαιη, ανοιχτή στο καινούργιο.
Το εκάστοτε παρόν συνιστά μια ιδιάζουσα
σύνθετη βιωμένη στιβάδα του «τώρα ήρθε η ώρα», με εκείνους τους
καλλιτεχνικούς βηματισμούς που συμβαίνουν κάθε φορά που ο περιορισμός
έρχεται από εξωγενείς παράγοντες.
Εγκλεισμός κοινωνικός, στρατόπεδα συγκέντρωσης, πολιτικές
ανελευθερίες, βίαιοι εκτοπισμοί, υγειονομική πειθαρχία, σε συνδυασμό με τις
ποικίλες εστιάσεις από διαφορετικές διαρθρώσεις πληροφοριών, και, αφ’
ετέρου, η αποκάλυψη μιας ευλύγιστης φαντασίας που φωτίζει από κοντά τον
τρόμο της στιγμής, την ας πούμε τη χαίνουσα πληγή, την ευθυμία της μοναξιάς
και το πλεόνασμα χρόνου και χώρου ορατότητας, αορατότητας. Παράλληλα, η
αδυναμία απομάκρυνσης από τον πραγματικό χώρο αποδίδει πιο σφαιρικά το
αν-ανθρώπινο.
Ο μορφασμός του αν-ανθρώπινου, όσο και η χειρονομία του συντελούν
στη δημιουργία ενός μοντέλου σπαραγμάτων, που προσιδιάζει στην
ασκητικότητας του Προυστ: το ασκούμενο, το ασκητεύον και το κλητεύον αν-
ανθρώπινο. Οι απηχήσεις της εμπειρίας των αυτοπεριορισμών, ως τεχνική
ανάδυσης της ατόφιας μνήμης του στρατοπέδου, ως παγκόσμια κοινή εμπειρία
διαχέονται σε πλήθος έργων, με σπαράγματα αναμνήσεων, με έμμεσες
αναφορές, με υπαινιγμούς, με συνειρμικές κι με υποσυνείδητες,
σχέσεις νευροβιολολογικών συνδέσεων και κοινωνικών δικτύων. Πότε ένα
δραματικό διαδικτυακό πρόσωπο - περσόνα παραπέμπει έμμεσα σε κάποιον
«φιλοξενούμενο» του πέρα δικτύου, πότε μια εικόνα του face
περνά διαθλασμένο στο σκηνικό αυτοπεριορισμό της πανδημίας, πότε ένα
περιστατικό του ίνσταγκραμ παρεισδύει εν μέρει μετασχηματισμένο στη
σκηνική δράση, ετεροτροπισμένο, έτοιμο πλέον να προσφερθεί ως μνημομονικό
υλικό. Όλοι ενθάρρυναν μια γενέθλια, καθηλωτική σχέση με τον περιοριστικό
χώρο που «πέρασαν» τον κορωνοϊό, την οποία αντιμετώπισαν ως ευκαιριακή
σύλληψη του εαυτού, πριν αφεθούν ξανά στη μικροαστικότητα του. Το
εκρηκτικό υλικό δημιουργικότητας, ικανό να ανασχέσει την έντονη τοπιολογία
του χρόνου και να ανατρέψει τις προδηλότητες της δικτυακής ενόρμησης,
έφερε μουσικούς με πλήθος καινούργιων παρτιτούρων, εικαστικούς με
ανεφοδίαστα έργα για τα τεκταινόμενα, καθημερινούς ανθρώπους να
ανακαινίζουν ανακατασκευάζουν τις οικίες τους ως ένα νέο προορισμό από
δωμάτιο σε δωμάτιο.
Ταυτόχρονα, εκκολάφθηκε το απαίδευτο και το παιχνίδι στην κούνια
του διαδικτύου, που σε νανούριζε και σε κατακρήμνιζε, καθώς λάμβαναν χώρα
κοινωνικές συμβάλεις ρόλων ενηλίκων από ανήλικους, καθώς αναδύονταν και
παλινδρομούσαν οι «άλλοι» μας εαυτοί. Για δες τι απερίσκεπτα που
δηλωνόμαστε… παρεισφρέοντας σε σύντομες εικόνες και σε υπαινικτικές
φράσεις, δημιουργώντας ατμόσφαιρες και κλίματα ή αποκαλύπτοντας
ανείπωτες νοηματικές πτυχές του εαυτού μας στην κρεβατοκάμαρα ή στον
καναπέ της πανδημικής στέγης. Σ΄ αυτήν την εξ ανάγκης διαδικτυακότητα
δόθηκε μια μοναδική ευκαιρία όχι απλής υπενθύμισης, αλλά μιας ουσιαστικής
«Φαγιούμ» ανάπλασης πορτρέτων, καθώς, μέσα από τις λέξεις, τις εικόνες, τις
σημάνσεις, τα τελετουργικά σχήματα και τις φωτογραφικές αποτυπώσεις
ανοίχθησαν εναποθέσεις και συσσωρεύσεις αναγγελιών και πρόωρων
γεγονότων στη συλλογική διαδικτυακή μνήμη.
Ο διετής κατ’ οίκον περιορισμός
προσέφερε ικανή εμπειρία βίωσης αδιαπραγμάτευτων προσταγμάτων στους
«νεοσύλεκτους» ασκούντες μια «γυμνή ζωή», μέσα σε ατμόσφαιρες αγωνίας,
σασπένς και προσκλήσεις σε πάρτι θανάτου.
Όλα αυτά και άλλα πολλά επέτρεψαν την ανάδυση ενός νεωτερικού
υπαρξισμού, όπου οι αν-ανθρώπινες σχέσεις δοκιμάστηκαν στα οριακά σημεία
της αντοχής τους και όπου η ηθική περιπέτεια ενίσχυσε τον αποκλεισμό, με
δραματική ένταση για τη μνημονική διαγραφή προσώπων χάριν της οικονομίας
της πληροφόρησης και με τη διακύμανση των συναισθημάτων. Ο φόβος ενέτεινε
την επιθετικότητα, το μίσος υποσκέλισε την ανοχή και την κατανόηση και οι
πολλές φορές ποιητική εικονοποιία εναλλάχτηκε με ρεαλιστικές αφηγήσεις
δραματικών καταστάσεων και επικήδειων, πλέον, αναρτήσεων καταμέτρησης
απολεσθέντων του βίου αυτού καθ’ αυτού, αλλά και του κοινωνικού δικτύου.
Οι εμπειρίες πλέον των εκατομβών, ο κατ’ οίκον προσηλυτισμός σε μια
εμπειρία ενός καθολικού στρατοπέδου συγκέντρωσης, η χερσότητα των
διαδικτυακών συνευρέσεων, τα zoomαρισματα και τα ξε-zoomμαρίσματα
αποτέλεσαν το αν-αθρώπινο μιας ζωής προστατευμένης για να μπορέσει ένας
χρεοκοπικός μηχανισμός να αναδιανέμει τον πλούτο τυμβωρυχικά. Το «αν-
ανθρώπινο» διαμοιράζει το συνανήκειν και το συμπάσχειν μιας κοινής μοίρας,
όχι μέσω ενός στοιβάσματος πίσω από συρματοπλέγματα, αλλά με το
αυτοπεριορισμόν πίσω από οικείους τοίχους, όπου η διαλλακτικότητα και η δια-
λεκτικότητα αγκαλιάζει τις αντινομίες, τις αντιφάσεις, τους εφιάλτες και τις
προσδοκίες, προκειμένου το ανθρώπινο να στερηθεί κάθε βιοπολιτική βούληση.
Οι ανανθρώπινες χίμαιρες και οι αυταπάτες μιας επικούρειας και στωικής
διδαχής, τα διαπραχθέντα ως έγκληση και πειθαρχική εξουσία αποτέλεσαν
εμπειρία του απτού ανθρώπου, ώστε να αναγνωρίζει πια την ιατρική φροντίδα
σαν επιβαλλόμενη «ικεσία».
Αν-ανθρώπινο είναι το ερώτημα της ανθρώπινης συνθήκης σε
κατάσταση γυμνής ζωής, όπου η ικανότητα προσαρμογής και η κατάσταση
αυτορρύθμισης να λειτουργούν αντιθετικά. Η παραίνεση του περιορισμού στο
σπίτι αποτέλεσε το θεατρικό σκηνικό μιας πραγματικότητας όπου όλα
κινητοποιήθηκαν βηματικά, συνειδησιακά και συγκινησιακά, μέσα από ε΄ναν
οχετό ειδήσεων για το έξω από εκεί, το λίγο πιο πέρα.
Αν-ανθρώπινο είναι η βαθύτερη εκ νέου σύνδεση με έναν ολόκληρο
μικρόκοσμο καθηλωμένων, οι οποίοι δεν μπορούν να αποσυνδεθούν από την
αλλοτριωμένη και αλλοτριωτική καθημερινότητα που ζουν. Εμπλέκονται βαθιά
με θεατρικές καθοδηγήσεις καθημερινότητας. Αυτή είναι και η πιο πολιτική
βιωμένη πράξη ενός βίαιου ατελέστατου θεάτρου. Ζω περιορισμένος με τρεις
γυμνές ζωές: του υποχρεωτικού περιορισμού, του άεργου και της
αναμεταδιδούμενης εικονικότητας των κοινωνικών δικτύων, σε καθεστώς
πανδημίας.
Συναντήθηκαν οι πανδημούντες, μέσα από εκείνη την ψυχική και
πνευματική κατάσταση σωμάτων σε έκτακτη ανάγκη, σε στιγμές που οι
δονήσεις της αιτίας και της αναίτιας αγωνίας επικρατούσαν, ενώ όλες οι
συγκρούσεις, οι παρεξηγήσεις και οι συνάφειες της καθημερινότητας
απομυθοποιούνταν. Ο καθ’ αυτός άνθρωπος, απαλλαγμένος από τη δια ζώσης
δημόσια εικόνα του, παραθετικός στην δικτυακή του ως γυμνάνθρωπος φύσει
και θέσει, με τους επίκτητους συγγενείς, τους εξ αίματος ξένους, βιώνει το
αβίωτο. Τότε εξεγέρθηκαν πολλοί σιωπηλά στα της οικείας τους, ανοίγοντας
δίαυλους προς τον χωροχρόνο του παράλογου, όπου σκέψη και πράξη, νόημα
και μη νόημα, ύπαρξη και μη ύπαρξη αλληλοδιαδέχονταν, σε ένα κυκεώνα
ελευθερίας και εθελοδουλίας.
Σε αυτές τις ακραίες στιγμές, όπου ο αν-άνθρωπος ψάχνει τον άνθρωπο,
το σώμα διατηρεί το αφύσικο στην ανοίκεια τοποθεσία του μηδενός, ενός
ενεργοποιημένου και ζωντανού τίποτα, γεμάτο ήχους τηλεοπτικούς, σιωπές και
αναμονή. Οι καλλιτέχνες, εκπαιδευμένοι στη ρομαντική μοναξιά, ενέδωσαν στη
δημιουργικότητα. Ας πούμε ότι είχαν μια ευκαιρία να λειτουργήσουν. Ας πούμε
ότι είχαν την ευκαιρία να ευκαιρήσουν. Οι υπόλοιποι δεν αφήνιασαν. Η
εγκληματικότητα δεν καταγράφονταν στο σύνολο της, η ενδοοικογενειακή βία
ήταν έγκλειστη και τοιχισμένη στην ιδία την φυλακή της πράξης της. Κάποιοι
κανονικοποίησαν τον περιορισμό σε μια ευκαιρία να ανακαινίσουν το
σκονισμένο σπίτι σε κομμάτι ζωτικό. Η ευπρέπεια του σπιτιού
αποκαταστάθηκε ως εστία. Το ωράριο της τηλεργασίας ήταν ρευστό και
ασύμμετρο. Δούλευες συνεχώς επιταγμένος. Η εκπαίδευση ήταν συμμετοχική
και αδρανής. Οργανωμένα ανοργάνωτη. Υπήρξε απερίσπαστη και
αδιαμεσολάβητη.
Εν κατακλείδι το Αν-ανθρώπινο συμπεριλαμβάνει την α-πειθαρχία, την
συμπερίληψη του πλησίον, το δικαίωμα στην αυτοεκπαίδευση, τον διαμοιρασμό,
την αλληλεγύη, την συνειδητοποίηση της θνητότητας κ.λπ. Φλώρινα 15/11/2022
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου