Στο Μουσείο Τεχνών Κοζάνης ο Χρήστος Βογιατζής, εγγραφές της Κατερίνας Καρούλια

Στο Μουσείο Τεχνών, Δελμούζου 1 στην Κοζάνη και πάλι, στην πέμπτη προγραμματισμένη από κοινού επίσκεψη μας να γνωρίσουμε το εικαστικό έργο του Χρήστου Βογιατζή. Μπαίνουμε στην πρώτη αίθουσα του ορόφου, όπου παρουσιάζει την δουλειά του ο Κοζανίτης καλλιτέχνης. Κατά την διάρκεια των στιγμών που ένα ανθρώπινο ον είναι καλλιτέχνης είναι τότε που βρίσκει σχήμα για την ασώματη δομή αυτού που αισθάνθηκε. Το προνόμιο του καλλιτέχνη είναι η ικανότητα να συλλαμβάνει τη φύση και το νόημα μιας εμπειρίας, υπό τους όρους ενός δεδομένου καλλιτεχνικού μέσου. Τότε έχει την δυνατότητα και το προνόμιο να καθιστά απτή προς τον προσλήπτη την βιωμένη εμπειρία του. Ο καλλιτέχνης λοιπόν Χρήστος Βογιατζής, μας πληροφορεί πως σε αυτή την έκθεση παρουσιάζει έργα του όπου συγκεντρώνει και οπτικοποιεί εν μέρει σκέψεις  των τελευταίων χρόνων, που αφορούν την σπουδή και την αγωνία του να μετουσιώσει την εμπειρία του σε οικουμενικές αλήθειες, μέσω του δικού του γλωσσικού γραμματισμού. Με την υιοθέτηση αυτού του γλωσσικού γραμματισμού ως παραστατικά στοιχεία, έχει κατορθώσει να συμφιλιώσει την κυνική προσέγγιση του, όσον αφορά την ζωγραφική πράξη.

Ο Χρήστος Βογιατζής είναι απόφοιτος της Ανώτατης Σχολής Καλών Τεχνών του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Στο εικαστικό εργαστήρι του Δήμου Κοζάνης   βίωσε την αγωνία των ενηλίκων  για την ζωγραφική και για την εισαγωγή τους στις Σχολές  Καλών Τεχνών, αφού ήταν αυτός  πού έστησε το τμήμα προετοιμασίας τους και δίδαξε σχέδιο και ζωγραφική για οκτώ χρόνια (2011- 2018). Ως αντικείμενο διαλεκτικής επικοινωνίας με τον καλλιτέχνη επέλεξα να σταθούμε 10΄ και να προσπαθήσουμε να αναγάγουμε νόημα, μπροστά από το έργο του «Απτό 2», όπως το τιτλοφορεί ο ίδιος. Ψάχνουμε για ένα θέμα, ένα κλειδί  το οποίο σχετίζεται με το κάθε τι. Ποια είναι η διάθεση των χρωμάτων; Ποια είναι η δυναμική των σχημάτων; Καλούμε σε συμμετοχή όλες τις δυνάμεις του νου. Βλέπουμε ότι ο καλλιτέχνης συλλαμβάνει ένα αντικείμενο σε πλάγια όψη που μιμείται ένα παπούτσι γνωστής εταιρείας αθλητικών ειδών. Η απομάκρυνση του αντικειμένου από το κέντρο του μουσαμά και η τοποθέτηση του χαμηλότερα, φανερώνει τη μικρή ενέργεια της μάζας του αντικειμένου. Το λευκό αθλητικό παπούτσι είναι απομονωμένο από το οικείο του περιβάλλον, ίσως γιατί η απομόνωση προσθέτει βάρος. Βάρος προσθέτει και η ρεαλιστική απόδοση του αντικειμένου, ως η μόνη χειρονομιακή απεικόνιση μέσα στο όλον της σύνθεσης. Το αντικείμενο μοιάζει να κατεβαίνει ή να πέφτει με την φτέρνα παραδομένο στην έλξη προς τα κάτω και ως εκ τούτου, βιώνεται ως παθητική υποταγή. Το παπούτσι με την βάση του, πατά σε ένα μπλε κάθετο άξονα που φανερώνεται με λεπτό πινέλο. Ένας άξονας ισοπαχής με τον πρώτο, με την δύναμη όμως του κόκκινου χρώματος που είναι βαρύτερο από το μπλε, φαίνεται να ανακόπτει την πτώση του αντικειμένου. Η ευθεία αυτή γραμμή του δεύτερου άξονα είναι ελαφρώς κεκλιμένη ως προς την οριζόντια, σαν να υποχρεώνεται από το βάρος της πτωτικής δύναμης του αντικειμένου. Επειδή αυτές οι δύο γραμμές έχουν μέγεθος και κατεύθυνση μπορούν να περιγραφούν σαν ψυχολογικές «δυνάμεις». Διερωτώμαι όμως, είναι αυτές οι δυνάμεις απλώς έκφραση λόγου ή είναι πραγματικές; Ο Χρήστος Βογιατζής  επιλέγει τους δύο άξονες, τον κάθετο και οριζόντιο, σε φανέρωση μιας πραγματικότητας  ορθής γωνίας 90^ο . Έτσι παράγει μια υποδιαίρεση χώρου που τοποθετεί το αντικείμενο, αλλά η υποδιαίρεση χώρου που βασίζεται στην επανάληψη μιας και της αυτής γωνίας, δημιουργεί χώρο στην προέκταση των δύο αξόνων όπου μεταφέρεται το ενδιαφέρον ήσσονος σημασίας. Ο καλλιτέχνης προσπαθεί να κατανέμει ομοιόμορφα το οπτικό βάρος. Η επιλογή της θέσης του αντικειμένου, δεξιά από το κέντρο, καθιστά αμέσως αντιληπτό το αντικείμενο από τον προσλήπτη, αλλά η εστία της δράσης παραμένει πάντα στα αριστερά εάν αυτή δεν βρίσκεται στο κέντρο. Η θέση δε, του σημείου εφαρμογής των δύο αξόνων, η ισχύ και η κατεύθυνση των «δυνάμεων», ίσως φανερώνουν τις δυνάμεις ενός συστήματος που αλληλοεξουδετερώνονται. Το αντικείμενο σημειώνεται σε αδιάφορο, ανοίκειο περιβάλλον μπλε. Επάνω αριστερά, μια φωτεινή περιοχή με χρώματα λευκά, σιέλ, κίτρινα. Σαν αντικατοπτρισμό, επάνω δεξιά μια σκοτεινή περιοχή μεγαλύτερη, με έντονα μαύρα χρώματα και διαβαθμίσεις του γκρι. Η μαύρη-σκοτεινή περιοχή καταλαμβάνει περισσότερο χώρο από την  λευκή-φωτεινή προκειμένου να αντισταθμίσει ο καλλιτέχνης την δύναμη του λευκού στο μαύρο, διότι στην οπτική αντίληψη, μια λαμπερή επιφάνεια φαίνεται σχετικά μεγαλύτερη από μία ισομεγέθη αλλά συγχρόνως σκοτεινή επιφάνεια. 

Η ενότητα της σύλληψης του καλλιτέχνη οδηγεί σε μια απλότητα που δείχνει να δαμάζει τον πλούτο της ανθρώπινης εμπειρίας. Μετρώντας όχι τα στοιχεία, αλλά τα δομικά χαρακτηριστικά, μπορούμε να κατανοήσουμε την απλότητα που επιθυμεί και επιδιώκει ο καλλιτέχνης. Μια ευθεία γραμμή είναι απλή επειδή χρησιμοποιεί αμετάβλητη κατεύθυνση. Ένας πρόσθετος απλουστευτικός παράγοντας είναι η υπαγωγή στο χωρικό σύστημα κατακόρυφου και οριζόντιου προσανατολισμού. Το προτεινόμενο έργο έχει σχήμα ορθογώνιο με αναλογία 5: 4 περίπου. Αυτό επιμηκύνει το όλο έργο ως προς την κατακόρυφη διεύθυνση. Η σκοτεινή ζώνη διαιρεί το φόντο σε δύο οριζόντια παραλληλόγραμμα, ενώ διαφαίνεται και ένα τρίτο με την βοήθεια της γραμμής που φανερώνεται στην βάση των δύο περιοχών επάνω, της σκοτεινής και της φωτεινής περιοχής. Τα παραλληλόγραμμα αυτά εντείνουν τον οριζόντιο άξονα πιο ισχυρά από όσο το σχήμα εντείνει την κατακόρυφο.

Το βάρος, το σχήμα, το χρώμα, η κατεύθυνση, είναι παράγοντες που φανερώνουν την επιθυμία του δημιουργού να ζυγίσει το έργο, να προσδώσει σε αυτό την οπτική ισορροπία. Αυτό που δημιουργεί με φυσικά υλικά είναι εμπειρίες. Η αισθητική εικόνα και όχι η ύλη του χρώματος είναι το έργο. Εξ άλλου ο ίδιος σε συζήτηση, με φανέρωσε ότι αισθάνεται πως το χρώμα είναι ένα συντακτικό που τον περιορίζει.  Με το πέρας αυτής της ανάλυσης φανερώνεται ότι η σύνθεση αυτή εμπεριέχει ένα νόημα ως δήλωση γύρω από την φύση της ύπαρξης μας, διαφορετικό όμως για τον καθένα μας.

Με την επίσκεψη μας αυτή, ολοκληρώσαμε την παρουσίαση των εικαστικών που συμπράττουν στην έκθεση με τον γενικό τίτλο «Πνοές» που παρουσιάζεται στο Μουσείο Τεχνών Κοζάνης. Θα τολμήσω να σας παρασύρω σε μια νέα ξενάγηση με αφόρμηση το εικαστικό έργο των καλλιτεχνών  σε επόμενες εκθέσεις και δράσεις του Μουσείου.