Ένα σύμβολο από τα αρχαιότερα στον κόσμο: Η σπείρα. Η χρήση της στον Ελλαδικό χώρο χρονολογείται από τα παλαιολιθικά χρόνια. Κρύβει εντός της ενέργεια, ενώ θεωρείται σύμβολο ζωτικής δύναμης. Βρίσκεται σαν από μηχανής θεός παντού μέσα στη φύση σε μικρά ή μεγάλα σχήματα. Αλλάζει, μεταβάλλεται, γίνεται δίνη, στρόβιλος. Τη συναντάμε στα δακτυλικά αποτυπώματα, στα κελύφη των μαλακίων, στα οστρακόδερμα, στους γαλαξίες, στους τυφώνες και στους ανεμοστρόβιλους. Μεταβάλλεται σε συνεχή πηγή δημιουργίας μέσα στο σύμπαν ως πανανθρώπινο σύμβολο αντιπροσωπεύοντας τον ήλιο, τη σελήνη, το νερό, τη γη, τον αέρα, τη φωτιά. Βρίσκεται σε συνεχή πορεία και μεταβολή δίνοντας συμβολικό νόημα στο αέναο ταξίδι του ήλιου αλλά και στην εναλλαγή των εποχών κι ακόμη έχει άμεση σχέση με τη ζωή ως αρχή καθώς και με τη μάνα γη ως θεά μέσα στην οποία κυοφορούνται αέναα η μοίρα, η αλήθεια και η πλάνη.
Ως συμβολο με αρχετυπικές διαστάσεις
ενώνεται βαθιά με τους μύθους, τα παραμύθια και τα αρχαία θρησκευτικά ήθη και
έθιμα. Παίρνει τη μορφή της βραχογραφίας στις σπηλιές, εκεί όπου οι προϊστορικοί άνθρωποι
βίωναν την ανακάλυψη του εαυτού τους, των φυσικών φαινομένων και των πρώτων
σκιρτημάτων της τέχνης. Το ταξίδι της στο ιστορικό παρελθόν μακρύ: Αδιάψευστοι
μάρτυρες είναι τα μινωικά αγγεία σε Σαντορίνη και Κρήτη, όπως επίσης και τα χρυσά
μυκηναϊκα αγγεία, επάνω στα οποία η σπείρα έχει πρωταγωνιστικό ρόλο. Επίσης
βρίσκεται μέσα στο ιωνικό κιονόκρανο, ως ραβδί lituus κατά τη ρωμαϊκή εποχή κι ακόμη
αποτελεί μοτίβο σημαντικό με ισχυρή παρουσία κατά την Αναγέννηση, το Μπαρόκ, το
Ροκοκό και τη Αρ Νουβώ.
Η Σπειροειδής κίνησή της συνδέεται επίσης με την ωρίμανση του ατόμου. Η σπείρα δημιουργεί
ορατές και αόρατες ροές, η ροή αίματος είναι μια από αυτές όπως και το DNA. Είναι
επίσης μήτρα, κουκούλι ανάπτυξης, εξέλιξης και συνέχειας. Η σπείρα διάγεται από
ατέρμονο ρυθμό, είναι μια αέναη πορεία εξέλιξης που οδηγεί σε αναθεωρήσεις και
διαδρομές που φτάνουν στα βάθη της ψυχής και την χαράσσουν με καθοριστικό
τρόπο. Συχνά παίρνει τη μορφή στροβίλου περιπλέκοντας στις δίνες της τον άνθρωπο
μετατρέποντάς τον σε άνθρωπο-πλάνητα, σε ταξιδευτή, σε ήρωα και ταυτόχρονα
αντιήρωα. Μέσα στις ελλειψοειδείς περιελίξεις της ο νους αλλάζει χίλιες κι
άλλες τόσες διαδρομές, συνδέεται με τις εσωτερικές δυνάμεις που τον απαρτίζουν
με αποτέλεσμα ο άνθρωπος να στρέφεται σε πράξεις και σκέψεις αυτοαναφορικότητας
αναζητώντας τη μετάφραση των ενδόμυχων προσωπικών του ψυχικών συγκρούσεων που
στοιχειώνουν τη ψυχή του. Έτσι επαληθεύει τον καζατζακικό λόγο της ασκητικής:
«Είμαι κι εγώ κομμάτι απ’ το ορατό και αόρατο σύμπαντο. Είμαστε ένα».
Συνδυάζεται απόλυτα με τον κύκλο ως σχήμα
και τη δυναμική αέναη κινησή του που δείχνει τον χρόνο ως έννοια, μορφή και
περιέχόμενο. Οδηγεί τον άνθρωπο σε μεταφυσικές οδούς, του δείχνει το δρόμο της
ψυχής του, όπως και η σπείρα ταξιδεύει συνέχεια, δημιουγεί νέους κύκλους, ενώ
ταυτόχρονα στρέφεται γύρω από το κέντρο της αντλώντας δύναμη από τον εαυτό της.
Για τον Καντίσκυ η σπείρα ορίζεται σαν ένας κύκλος που βγήκε από την τροχιά του
με ομοιόμορφο τρόπο. Επίσης το κέντρο της σπείρας θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως σημείο
πύκνωσης δυνάμεων θετικής και αρνητικής ενέργειας και το ίδιο το σχήμα αυτό
καθαυτό καθορίζεται από μια αίσθηση αμφισημίας των ορίων κι αυτό λόγω της
κινητικότητάς του που αποτελεί συνεχείς αντιστροφές σε ότι θεωρείται «μέσα» και
«έξω».
Το σύμβολο κλείνει εντός του έννοιες
σημαντικότατες, απεικονίζει και ενσαρκώνει με παραδειγματικό ή και βιωματικό
τρόπο αφηρημένες έννοιες, χρησιμοποιείται ως πηγή αναπαράστασης και πληροφορίας
και ενδυναμώνει συναισθηματικά κάποιο γεγονός. Η σπείρα έχοντας τη δυνατότητα
ποικιλότροπης ανάπτυξης, εγκλείοντας μέσα της την έννοια του απείρου, τον
μαγικό αριθμό φ, τις ακολουθίες των αριθμών FibοnaccI
μετατρέπεται σε σύμβολο που περνά από διάφορους πολιτισμούς ανά τον κόσμο όπως
οι Ίνκας, οι Μάγιας, ο ιαπωνικός πολιτισμός των Τζομόν, οι Μαορί στη Νέα
Ζηλανδία. Γίνεται εικόνα, ιδέα, εμπειρία, συναίσθημα, πράξη, τελετουργία. Οι ναοί
Ζιγκουράτ στη Μεσοποταμία, ο μινωϊκός λαβύρινθος κι ακόμη στα νεώτερα χρόνια
απασχόλησε τον Leonardo Da Vinci με τον uomo vitruviano, τον Le Corbusier
με τον Modulor man,
τον Τando Ando με το Kidosaki House ή τον Van Gogh με τις έναστρες
δίνες του.
Η σπείρα γεννάει, γεννιέται, αναπτύσσεται
και χάνεται σε μια συνεχή ροή. Μετενσαρκώνεται σε σύμβολο περνώντας μέσα από
την πολιτιστική και πολιτισμική ταυτότητα του κάθε λαού. Για τον Μέγα Αλέξανδρο
γίνεται αφιέρωμα νίκης και ανδρείας, συνδέεται με τη νικηφόρα μάχη στο Γρανικό
ποταμό (334 π.Χ). Να υπενθυμίζει με τη σειρά της μια άλλη νικηφόρα μάχη, εκείνη
των Θερμοπυλών(480 π.Χ), γιατί κάθε ασπίδα κι ένας νεκρός, συνολικά 300
ασπίδες, όλες μαζί σε μια σπείρα ζωής-θανάτου, μοίρας-απώλειας και υψηλών συναισθημάτων.
Κάποιες φορές η ροή του χρόνου διασταυρώνει πορείες, αγώνες, ήρωες και
στρατηλάτες που όλοι μαζί χάνονται στις δίνες και τους στροβίλους της πιο
αδυσώπητης σπείρας: του χρόνου…..που είναι για όλους μας η αρχή και το τέλος
της αιώνιας επαναδιαπραγμάτευσης με τον πιο κρυμμένο και αληθινό εαυτό μας.
Υπεύθυνη Εικαστικός-Παιδαγωγός:
Πηνελόπη Γαίτη
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου