Μνημ(ει)οστρατηγικές

H τέχνη ως μη οικουμενική, εφόσον υπάρχουν κοινωνίες που αγνοούν την ύπαρξη της, αλλά εφόσον και η ίδια υπόκειται σε μεταλλάξεις αναλόγως της εξέλιξης της κοινωνίας από την προϊστορία ως τη σύγχρονη εποχή, δικαίως, δεν δύναται να θεωρεί απελευθερωμένη και αυτόνομη, έτσι ούτε και πολιτικά αθώα. (Δημητρίου, 2009)

Το παρελθόν, ως κάτι πεπερασμένο, είναι στο σύνολο του μη προσπελάσιμο στην εμπειρία. Μπορούμε με τη γνώση και τη μνήμη να βρούμε ίχνη παρελθόντος που διατηρούνται στο παρόν. Η διαδικασία ανάκλησης αυτή ωστόσο μετασχηματίζει , προσθέτει και αφαιρεί στοιχεία, προσαρμοζόμενη στις εκάστοτε ανάγκες. Δεν υπάρχει αρχέγονη μνήμη, το άτομο την αποκτά αργότερα για να απαντήσει στις ανάγκες της κοινωνικής ζωής (Janet, 1928). H ανάμνηση είναι μια κατασκευή του παρελθόντος. Δημιουργούμε δηλαδή το παρόν με επιρροές του παρελθόντος. ( Halbwacks, 1925/1994). 

Η λέξη μνημείο , προέρχεται από το λατινικό ρήμα monere που σημαίνει προειδοποιώ ή υπενθυμίζω. Είναι ωστόσο γεγονός, πως η δημόσια γλυπτική είναι άμεσα συσχετιζόμενη με την πολιτική και τις ασύμμετρες κοινωνίες από το ξεκίνημά της, βαδίζοντας σε παράλληλη πορεία με την κοινωνία. Τα δημόσια έργα σε ένα πολύ μεγάλο ποσοστό, από το στάδιο του διαγωνισμού και της παραγγελίας μέχρι της τοποθέτησης και των σταθερών χρονικά τελετουργιών σε σχέση με αυτά, είναι νοηματικά και μορφολογικά προκαθορισμένα. Μέσω της επανάληψης του νοήματος που φέρουν τα δημόσια αυτά έργα λειτουργούν ως σημεία υπενθύμισης της συλλογικής μνήμης ή της επιθυμητής κοινής μνήμης, αποσκοπώντας είτε στο να «συνετίσουν» είτε στο να «διδάξουν» αλλά σίγουρα στο να λειτουργήσουν ως φορείς του νοήματος για το οποίο δημιουργήθηκαν. Ωστόσο η συλλογική μνήμη που δημιουργείται με αυτό τον τρόπο έχει ως κύριο χαρακτηριστικό την χρήση ενός συγκεκριμένου μύθου ( όπως αναλύεται στις «μυθολογίες» του Μπάρτ) αποσκοπώντας μέσω της καθημερινής επανάληψης (εφόσον η επαφή των κατοίκων μίας περιοχής με την δημόσια τέχνη είναι καθημερινή είτε εκούσια είτε ακούσια) στην δημιουργία της επιθυμητής συλλογικής μνήμης η οποία λίγες φορές σχετίζεται με την πραγματικότητα και την αλήθεια των γεγονότων. Η διαδικασία δημιουργίας συλλογικής μνήμης και λήθης συνδέεται στενά με πολιτικούς σκοπούς ενώ η χρήση της δημόσιας τέχνης και αρχιτεκτονικής είναι δύο από τους κύριους φορείς και διαβιβαστές της συλλογικής μνήμης. Ωστόσο η κατανόηση της ύπαρξης συλλογικής και ατομικής συνείδησης, η συνειδητοποίηση της ύπαρξης της ιστορίας και του μύθου, είναι ζητήματα που μέσω της γνώσης ο κάθε πολίτης επιλέγει να γνωρίσει να αποδεχθεί και να διαχειριστεί.

Στον κλάδο της γνωσιακής ψυχολογίας υπάρχει αναφορά στην «Τέχνη της μνήμης» ή αλλιώς «μνημονική » στην οποία μέσω των «Μνημονικών τεχνικών ή στρατηγικών» (Μνημοστρατηγικών) το άτομο χρησιμοποιεί εσωτερικά ή/και εξωτερικά ερεθίσματα ώστε να διατηρήσει τη μνήμη. Μνημοστρατηγικές και ληθοστρατηγικές περιπλέκονται μεταξύ τους δημιουργώντας ένα ορισμένο κοινωνικό περιβάλλον το οποίο εκούσια και ακούσια συνδέει την εκάστοτε κοινωνική ομάδα με το παρελθόν της αλλά κυρίως ορίζει τον τρόπο σκέψης και αντίδρασης σε καθημερινά ερεθίσματα και τρόπου σκέψης ανάλογα την επιθυμία των δημιουργών της κάθε μνήμης.

Στο πρότζεκτ της πτυχιακής μου «Μνημ(ει)οστρατηγικές», επιχείρησα μέσω μίας σειράς site specific performances (τοπικά προσδιοριζόμενες εικαστικές δράσεις) που συνέβησαν στη Φλώρινα τους τελευταίους δύο μήνες, να δημιουργήσω έναν σύγχρονο εικαστικό διάλογο σε σχέση με τα παραπάνω. Τελευταίο μέρος του πρότζεκτ αποτέλεσε η επαναπροβολή των δράσεων που έχουν συμβεί μέσω μιας βιντεοπροβολής,  με σκοπό την στρατηγική χρήση της επανάληψης σε μία διαφορετικού είδους «δημόσια ιστορία». Μία αφορμή κριτικής σκέψης  ώστε να δοθεί η ευκαιρία επανανακάλυψης και επανέρευνας της σχετικότητας των όσων υπάρχουν ως δεδομένα στο αστικό τοπίο.

Together magazine

Efpraxia Georgarou