Ανάγλυφες Μνήμες της Κατερίνας Καρούλια(Μέρος πρώτο)

 Φθαρτό – Άφθαρτο

          Όνειρα, χώμα, νερό, παρελθόν, αγάπη, πορεία, σιτάρι, φορτίο, κίνδυνος, βροχή, νόστος, πίστη, βλέμμα, σύνορα, σπίτια, απουσία, πέτρα, δεσμοί, αίμα, φωτιά, ιστορία, βιβλία, αντοχή, συνέχεια… Έννοιες που εκφράζουν τη σχέση μεταξύ ανθρώπινου και πραγματικού χρόνου. Έννοιες ενός φθαρτού κόσμου σε μια αέναη ίσως πορεία προς το αιώνιο. Σ ένα σύμπαν 15 δισεκατομμυρίων ετών με άπειρες διαστάσεις, μαύρες τρύπες, σκοτεινή ύλη, ο χρόνος όπως μας πληροφορεί ο Άλμπερτ Αισταιν, είναι σχετικός. Δεν παύει όμως να είναι ένα πλήθος θαυμάτων, μυστικών ή στιγμών και γι αυτό πολύτιμος.  Τα πρόσωπα, το περιβάλλον, οι μνήμες της μήτρας και ακόμα οι πατρίδες των διάφανων μεταξωτών ιστών της ψυχής, όπως λέει ο ποιητής Αντώνης Δ.Σκιαθάς, δημιουργούν τον τόπο όπου εκκαλούμεθα να ζήσουμε το "τώρα", στον χρόνο που μας έχει δοθεί.

Σ ένα παρόν που μοιάζει να επιστρέφει επί μακρόν... σ ένα παρατατικό μέλλοντα και σ ένα αόριστο διαρκείας, αναδύονται σήμερα μεσαιωνικές πρακτικές και αντιλήψεις. Ο σύγχρονος άνθρωπος διαβιεί ανελεύθερος. Αλυσοδεμένος "Προμηθέας δεσμώτης" δια βίου, με ντιρεκτίβες, μνημόνια, φόρους, συλλέγει θραύσματα. Θραύσματα ύλης, ψυχής, χρόνου.  Ο χρόνος αέναα θα προχωράει ρυθμικά και θα μετράει στιγμές χωρίς να βλέπει, χωρίς να σταματά να τρέχει, να διστάζει...

«... Και τότε αλλάζει ο χρόνος στις καρδιές και γίνεται άχρονος, διαρκής σαν το γλυκό φως του Ήλιου του Νοητού που δεν γνώρισε ποτέ ανατολή και δύση...Όταν καταστήσουμε τις στιγμές Οδό, Ζωή και Αλήθεια", γράφει ο καθηγητής Νευροψυχολογίας, Σταύρος Ι. Μπαλογιάννης. Ακόμα: «Είναι του ρολογιού σου ο χρόνος που μετρά τον ρυθμό της φθοράς σου"» Πίκο ντε λα Μιράπολα.

           Οι λαοί και η ιστορικότητα τους παράγουν θραύσματα πολιτισμού, ιστορίας, μαζικές καταστροφές και σύγχρονα δράματα στην ανθρωπότητα. Το σώμα μας, οι εμπειρίες μας και ο χρόνος τεμαχίζονται εν γνώσει μας, αποκαλύπτοντάς μας τους πιο βαθείς φόβους και τις πιο μυστικές επιθυμίες μας. Καθημερινά η ζωή καταγράφει ιστορίες όπου ενώνονται ή χωρίζουν λαοί και πολιτισμοί. Όνειρο και πραγματικότητα. Παρελθόν και παρόν. Γη και ουρανός. Η έγκλειστη ψυχή αναζητά φυγή μέσα από τα θραύσματα. Σπάει τη σιωπή και αποκτά δύναμη φωνής. Η ψυχή σε διεργασία εσωτερικής προσευχής διαθέτει τη δύναμη να αναγεννά, να συμφιλιώνει, να ανατρέπει. Ότι διατηρείται, ότι μένει ως νόημα είναι η αίσθηση του φευγαλέου της ίδιας της ζωής.

 «Ερχόμαστε από μια σκοτεινή άβυσσο. Καταλήγουμε σε μια σκοτεινή άβυσσο. Το μεταξύ φωτεινό διάστημα το λέμε Ζωή», αναφέρει ο  Καζαντζάκης στην Ασκητική  του. «Ασκητική» είναι μια κραυγή και όλο το έργο του συγγραφέα ένα σχόλιο που μεταφέρει την αγωνία του ανθρώπου να ξεπεράσει τα σύνορα του νου, τα φαινόμενα και να λύσει το μυστήριο της ύπαρξης. Ποιο είναι το νόημα της ζωής; Ποιος είναι ο σκοπός της ζωής; Δίπολα όπως αθανασία – θάνατος, ανήφορος – κατήφορος, ορατό – αόρατο, στέκονται ανάμεσα στον νου και στη φθαρτή ύλη του κορμιού μας. Οι πέντε θεατρίνοι του κορμιού μας φτιαγμένοι από λάσπη και όνειρα, σπίθες εφήμερες της βίαιης περιστροφής της γης, στέκονται ανάμεσα στη ψυχή και το σώμα, ανάμεσα στο άυλο και το υλικό και μας χωρίζουν ή μας πληροφορούν. Ο νους κάνει υπομονή μα η καρδιά αγριεύει. Πολέμησε να δώσεις νόημα στα ασυνάρτητα του νου. Σκοπός της ζωής είναι ο αγώνας, καταλήγει ο συγγραφέας. Οι πληροφορίες από τον κόσμο γύρω μας που λαμβάνονται μέσω των αισθήσεων μας επεξεργάζονται από τον εγκέφαλο μας. Πιστεύω πως σε ένα παιδί, τα κύτταρα του είναι πιο δραστήρια προκειμένου να εκτελέσουν συνάψεις που πηγάζουν από το συναίσθημα, εν αντιθέσει με αυτά σε έναν ενήλικα, όπου τα κύτταρα του είναι επιλεκτικά δραστήρια προκειμένου να εκτελέσουν συνάψεις που πηγάζουν από τη λογική, η οποία προτάσσει σχεδόν πάντα το προσωπικό κέρδος. Τι κέρδος άραγε θα είχαμε εάν φέρναμε τον κόσμο μας στα μέτρα ενός παιδιού και όχι να μεγαλώνουμε ένα παιδί με τέτοιο τρόπο ώστε να κατοικίσει στον κόσμο των μεγάλων; Ο χώρος μεταξύ του χτες και του αύριο δεν είναι κενός. Ακούω τα βήματα, χιλιάδες βήματα παιδιών να τρέχουν ξυπόλητα πίσω από το χρόνο. Τα παιδιά γνωρίζουν την αθανασία. Η συγκομιδή των καρπών της φαντασίας τους είναι τέχνη , τέχνη που κουβαλούν από τη γέννησή τους και τούτη η τέχνη είναι διδακτική της ευτυχίας.

           Αιτία και απαρχή της έρευνας μου υπήρξαν αναπάντητα ερωτηματικά που γεννήθηκαν στον αρχέγονο άνθρωπο μέσα από την παρατήρηση. Η γνώση και η επιστήμη με την πάροδο των χρόνων αναλαμβάνουν  βέβαια να ερμηνεύσουν καταστάσεις και να προσφέρουν απαντήσεις στα διάφορα ερωτήματα. Αναπάντητα όμως παραμένουν πολλά ,όπως: Ποιος είναι ο σκοπός ύπαρξης μας; Ποιο είναι το μέσον που σου επιτρέπει να βιώσεις την αλήθεια της ζωής; Υπάρχει ζωή πέρα από ότι γνωρίζουμε στη γη με τη σημερινή μορφή;  Όπως και τόσα άλλα.

           Η ιστορία του ανθρώπου στη γη διαβάζεται ως διαδικασία αμείλικτης φθοράς. Πρόκειται για μια ατέρμονη πορεία στο χώρο και στον χρόνο, με μια συνεχιζόμενη μετατόπιση των ορίων. Το υλικό κέλυφος της «βαθύτερης ψυχής του», ασκεί μνεία της ματαιοδοξίας του εφήμερου.

         Πίσω από οτιδήποτε κάνουμε υπάρχει πάντα ένα ζητούμενο. Περπατάμε για να μετακινηθούμε στο χώρο. Σκεφτόμαστε για να κινηθούμε στον χρόνο. Αναζητούμε τον εαυτό μας ανάμεσα στη δίνη της διαρκούς και αδιάκοπης ροής και πάλης των εξωτερικών και εσωτερικών στοιχείων. Από το καθ΄ημέραν στο καθ’ομοίωσιν το ζητούμενο. Το «καθ’ημέραν»  είναι η συμβατική ανάγκη της αδύναμης φύσης μας, είναι το καθημερινό ψωμί. Το «καθ’ομοίωσιν» είναι το δώρημα της ουράνιας βασιλείας, ο καρπός των εσχάτων.

           Ο Άγιος Επιφάνειος από την Κύπρο γράφει: Ο Χριστός ανήλθε εις τα ύψη των ουρανών αναφέρων δώρον τω Πατρί ου χρυσόν, ουκ αργυρόν, ούτε λίθον τίμιον, αλλ΄άνθρωπον ον έπλασεν κατ’ εικόνα και ομοίωσιν αυτού.» Μέσα από μια διαρκή καθημερινή άθληση αναγεννιέται ο γήινος εαυτός εντός μας. Αλληλοπαροχή υπηρεσιών ο κόσμος μας. Η ύπαρξη του ενός στηρίζεται στη ανυπαρξία του άλλου. Η γνώση του ενός θρέφεται από την άγνοια του διπλανού του.

          Ο άνθρωπος  κατέχεται απ το σώμα του, ενώ έχει την ψευδαίσθηση πως το κατέχει. Το ανθρώπινο στοιχείο αποκρυσταλλώθηκε και εκφράστηκε σε μια αντιφατική υλικότητα σ' ένα σώμα που εξαντλεί τις ζωτικές του λειτουργίες στο εσωτερικό του, που ζει και πεθαίνει μέσα του, ενώ είναι προσανατολισμένο έξω από τον εαυτό του στο χώρο που ορίζει το περίγραμμά του. Αν το σώμα είναι το απωθημένο του στοχασμού και της καθημερινής πρακτικής μας, καθώς και της ηθικής και της αισθητικής που την θεμελιώνουν, αυτό συμβαίνει γιατί το σώμα όντας ο πόνος και η επιθυμία του, είναι κατ’ εξοχήν κι ο τόπος της ψυχής. Τον άνθρωπο λοιπόν, σε στιγμές δεινής αυτογνωσίας, κατέχει μια διαρκής αυταπάτη, ότι δηλαδή, το μόνο που υπάρχει από αυτόν είναι η ύλη του και ότι αυτή είναι κάτι  που δεν μπορεί να δει πως είναι. Είναι ον που γνωρίζει, που αισθάνεται και μαζί, σκέπτεται. Αναπόδραστα δηλαδή, στρέφεται έξω από το σώμα του, στο οποίο προώρισται να μην αναγνωρίσει ποτέ την ταυτότητά του.

           Ανησυχεί για τη μυστική πηγή του άγνωστου εαυτού του. Σ' αυτήν απευθύνεται όταν το εγώ του τον ξαφνιάζει ευχάριστα ή δυσάρεστα. Κι ενώ μερικώς, έχει ερμηνευτική πρόσβαση σε συμπτώματα που καταφέρνει να αναγάγει σε συγκεκριμένες σωματικές αιτίες, στέκεται μετέωρος μπροστά στα όνειρα, τη φαντασία, το λόγο, τη σκέψη, μπροστά δηλαδή σε απροσδιόριστης υφής παρουσίες, που νιώθει να καταλαμβάνουν χώρο μέσα του, χωρίς να μπορεί να καταλάβει την ύλη και τον τόπο τους. Έτσι, αναβλύζει εικόνες, παρέχει το υλικό και την πλοκή τους, υποβαστάζει νοήματα, προειδοποιεί με προαισθήματα, γεννά συναισθήματα, δίνει τόπο στο καλό και το κακό, το "μεγάλο" και το "μικρό". Γίνεται μ' ένα λόγο, αδιάγνωστος πυρήνας μοναδικός για τον καθένα, προσωπικός, που επιβάλλει το αδιάφανο της παρουσίας του.

Ο Σωκράτης στον λόγο του , όπως διασώζεται στα απομνημονεύματα του Ξενοφώντα, αποδίδει τις ιδιότητες  της μνήμης, της αίσθησης και της νόησης ως ιδιότητες που ο άνθρωπος κατέχει μέσω της ψυχής του. " Ο Θεός έδωσε στον άνθρωπο την ψυχή για να αναγνωρίζει την ύπαρξη των Θεών, για να προστατέψει τον εαυτό του από την βουλιμία, την δίψα, τη ζέστη, το κρύο, την ασθένεια, ακόμα για να ασκήσει τον εαυτό του στην γνώση και να θυμάται τι είδε, άκουσε και έμαθε."

            H ψυχή, η άυλη υπόσταση, αναλαμβάνει να κερδίσει το παιγνίδι που ο άνθρωπος χάνει με τη γέννησή του, το παιγνίδι της ζωής. Ψυχή είναι η πρώτη εντελέχεια ενός φυσικού, οργανικού σώματος, που έχει τη δυνατότητα της ζωής, και επίσης, έχει μέσα του την αρχή της κίνησης και της στάσης. Εντελέχεια  είναι η μορφή του όντος που υπάρχει σε κατάσταση δυνατότητας. Η ψυχή δηλαδή, είναι μια υπόσταση με την έννοια της μορφής.

Η χαρακτηριστική  Αριστοτελική διατύπωση  είναι, πως η ψυχή είναι αυτό που ένα συγκεκριμένο σώμα ήταν να είναι.