Ανάγλυφες Μνήμες της Κατερίνας Καρούλια (μέρος δεύτερο)

           

Έρευνα -  Επιρροές

             Ως εικαστικός, μέσα από μια μεταβαλλόμενη σχέση με τα έργα μου θέλησα να κατανοήσω τον εσωτερικό τόπο, την βαθύτερη ψυχή. Ως μέσον της έρευνας και ως υλικό δημιουργίας των έργων μου πήρα χώμα και νερό. Επειδή όμως ήθελα μέσα από τον θάνατο να μιλήσω για την ίδια τη ζωή επέλεξα αντί για χώμα ή πηλό την ηφαιστειακή λάβα. Ο Ήφαιστος, ο αρχαίος Θεός της φωτιάς δάνεισε το όνομα του στο υλικό αυτό που, λόγω του ότι καθιστά εύφορα τα καλλιεργήσιμα χωράφια όπου επικάθεται κατά την έκρηξη, αλλά και εξ’ αιτίας της ενεργειακής ιδιότητας του να ενώνει τον πνευματικό με τον υλικό  κόσμο, το επέλεξα. Εξ άλλου ο καλλιτέχνης στις πλαστικές τέχνες προκειμένου να δημιουργήσει, αποσπά από τη φύση ύλη, θραύσματα και τα μετουσιώνει σε κάτι άλλο.

Το δίκαιο της συγκλήτου

Σε χρόνους άρρητους η λάβα

σκεπάζει το άγονο,
καλύπτει τα σπίτια, τους κήπους, βάφει τα νερά,
παρασύρει τα βράχια στο πέλαγος.

Η λάβα ρέει 
στους κοιτώνες των συγκλητικών
χωνεύει τα δικαστήρια.

Η λάβα καταστρέφει το βιωμένο.
Η λάβα κάνει εύφορο τον τόπο
αναγεννά την άμπελο και όσα
κλαδιά δίνουν καρπούς.
Η λάβα ολοκληρώνει τη θέαση
προς το πέλαγος,
συμφιλιώνει τα χώματα,
ανατρέπει τη σύγκλητο
και ορίζει νέα.

 Απόσπασμα από το ποίημα "Το δίκαιο της Συγκλήτου" από τη συλλογή "Ευγενία" του ποιητή Αντώνη Δ. Σκιαθά,  

  Μέσα  από μια επίπονη προσπάθεια να δαμάσω την ύλη, θέλω να γνωρίσω το περιεχόμενο της μορφής. Είναι δύσκολο να αναλύσεις ένα έργο που παρουσιάζεται από την αρχή σαν work in progress και που υπόσχεται μία ανάπτυξη χωρίς όρια, παρ΄όλες τις δυσκολίες που παρουσιάζει στην πορεία του. Δυσκολίες που αφορούν τεχνικά προβλήματα αλλά και τον διάλογο μεταξύ των ενοτήτων του. Κονιορτοποιώ  το πέτρωμα της ηφαιστειακής λάβας και από τα θραύσματα της ύλης ανασυνθέτω χρόνο και τόπο, επαναπροσδιορίζοντας την ταυτότητα του ανθρώπου.  Όσο για την ύλη « είναι τόσο πιο καλή και πιο κατάλληλη όσο λιγότερη αντίσταση προβάλλει εξολοθρευμένη», γράφει ο Heidegger.

              Σε καθημερινά ατυχήματα η μορφή των γλυπτών σπάει σε θραύσματα αποκαλύπτοντας ένα εσωτερικό γεμάτο επιθυμίες, τρωτά σημεία και προγλωσσικές μνήμες σαν μια επιστροφή στο χθόνιο και σε ένα σώμα που είναι όλο και λιγότερο αντικείμενο παρουσίασης και περισσότερο θέμα για μια ψυχολογική έρευνα. . Αυτά τα αποσπασμένα τμήματα ομοιάζουν πράγματι να αποτελούν μαρτυρίες μιας τελειότητας που εδρεύει κάπου αλλού, είτε στο μακρινό παρελθόν, είτε σε κάποιον πλατωνικό κόσμο έξω από τον χρόνο, λέει ο Henry Moore. Όταν καλούμαστε να αναγνωρίσουμε ένα απλό ίχνος, ένα μερικό υποκατάστατο, οδηγούμαστε σε αρχέτυπες έννοιες και σχήματα που βρίσκονται μέσα μας από πάντα και μεταφέρονται στον κόσμο των ιδεών. Σήμερα, χάρη σε μια εξέλιξη του γούστου που ανάγεται στα τέλη του 18^ου αιώνα, ο πολιτισμός μας έχει φτάσει να συνδέει την σφραγίδα της υψηλής τέχνης, με αυτή ακριβώς την ελαττωματικότητα. Στο ημιτελές έργο, προσφέρεται  χώρος στον προσλήπτη να προσθέσει κάτι, μέρος ή σημασία,  χρόνο ή ιστορία. Μπορεί να ισχύει ότι έχουμε συνηθίσει να βλέπουμε αρχαία ερείπια, ώστε αντιμετωπίζουμε πια το θραύσμα του κορμού ως το όλον, είπε ο Henry Moore.

           Όσο αφορά την εποπτική κλίμακα των δικών μου έργων, ως κώδικες προσέγγισης και κατανόησης του γνωστού κόσμου,  η εύχαρις υποδήλωση της παιδικής ηλικίας των πραγμάτων, ήταν αφ’ενός  η αφορμή της βρεφικής ηλικίας των γλυπτών μου και αφ’ ετέρου η βαθιά πίστη της ορθόδοξης Χριστιανικής Θρησκείας, ότι καθημερινά αναγεννιέται ο εσωτερικός εαυτός εντός μας σε μια επίπονη καθημερινή άσκηση βελτίωσης και κάθαρσης.

             Μια μεγάλη κατηγορία του έργου μου είναι τα γλυπτά στα οποία κατέληξαν οι πειραματισμοί των τελευταίων ετών της δουλειάς μου. Υλικά όπως ο γύψος, το νερό, η ακρυλική κόλλα, οι σκόνες αγιογραφίας  και η κονιορτοποιημένη ηφαιστειακή λάβα συνθέτουν το συντακτικό μέσα από το οποίο ξεδιπλώνω την δική μου εικαστική γλώσσα. Με τον γύψο και το νερό σχηματίζω  γλυπτά βρεφικών μορφών που στην πορεία επικαλύπτω  με την κονιορτοποιημένη ηφαιστειακή λάβα. Έτσι, προκύπτουν έργα που αποκτούν την υλιστική βάση του αντι-πίνακα, παραπέμποντας σε τάσεις της Minimal Art και της Arte Povera. Η χρήση, όμως, του αντικειμένου, δείχνει να έχει για εμένα, κοινό σημείο αναφοράς με τον Νέο Ρεαλισμό. Κάτω από τον όρο Νέος Ρεαλισμός στεγάζονται πολλοί καλλιτέχνες με διαφορετικούς στόχους, αλλά με κοινή την τάση προς μια τέχνη κυρίως γλυπτών ή συναρμογών.

 Ένα οποιοδήποτε αντικείμενο υποτάσσεται στο τυχαίο και μόνο μέσω της επιλογής γίνεται έργο τέχνης αποκτώντας εκφραστική δυνατότητα. Επιχειρώ να ανασύρω  το αντικείμενο από την καθημερινότητά του, αφού αρκεί η χειρονομία της επιλογής για  να το κάνει να αποκτήσει το δικό του νόημα, να το απελευθερώσει. Δεν μεταχειρίζομαι το αντικείμενο που πλάθω για αισθητικές συνθέσεις και μορφικές κατασκευές, αλλά βλέπω τη μεταμόρφωσή του ως θεμελιακό γεγονός.  Έτσι προχωρώντας την έρευνα μου ως μέσο για να αρθρώσω τον εικαστικό λόγο μου χρησιμοποιώ παιδικά εσώρουχα, παιγνίδια, βιβλία, λουλούδια, χρηστικά και άλλα αντικείμενα μικροκλίμακας. Το αντικείμενο δεν στέκεται ως μοναδικό γλυπτό, αλλά σε συνδυασμό με άλλα, διηγείται ιστορίες καθημερινότητας και μαρτυρεί τις αξίες των σύγχρονων υλιστικών κοινωνιών.

 Οι Ίθακες

Χρεωμένος ήλιος

μπαίνω στο δωμάτιο

για να σε αφήσω.

Χώρος

έμεινε κενός

να θωρείς τον βιασμό.

Νεκρό το κλάμα

λαβώθηκε.

Λέξεις πέσαν κάτω,

έσπασε το κομπολόι

νερό και χώμα

σε αβίαστη πλάνη

μα…

που…

και…

πως…

για…

να…

δω…

Ποίηση: Κατερίνα Καρούλια

Συλλογή: Μέρες από χώμα

   

           

 Θεματολογικά όμως στον λόγο μου αναπτύσσεται η προϋπόθεση για μια ποιητική ερμηνεία της πραγματικότητας καθώς η ένταση στα έργα μου δημιουργείται από τις αντιθέσεις ανάμεσα στον κενό σιωπηλό χώρο και τις μορφές, ανάμεσα, δηλαδή, στο αρνητικό και το θετικό, την αναγλυφική έξαρση και την υποχώρηση, την ελευθερία και τη δέσμευση, το τυχαίο και την τάξη, το σκοτάδι και το φως. Αυτή η αντιθετικότητα  φέρνει το έργο μου κοντά σε καλλιτέχνες όπως ο Anish Kapoor, ο οποίος σε έργα όπως το «Πεδίο των Κενών», αλλά και σε άλλα, αναζητά την ιδέα του θανάτου και της αθανασίας, του ουρανού και της γης, της φωτιάς και του νερού, δηλαδή, δυαδικών αντιθέσεων που για τον ίδιο αποτελούν τα θεμελιώδη στοιχεία της ανθρώπινης φύσης. Προσπαθεί να συλλάβει το κενό μέσα από την ύλη χρησιμοποιώντας φθαρτά υλικά όπως το ψωμί, το ρύζι, τον πηλό, την πέτρα και τα πολύτιμα μέταλλα. Συχνά, μάλιστα, καλύπτει τα αντικείμενά του με παχύ στρώμα, αποκλείοντας κάθε δυνατότητα να δει κανείς πως κατασκευάστηκαν αρχικά.  

Στα δικά μου  έργα, ρινίσματα ηφαιστειακής σκόνης επικάθονται το ένα στο άλλο απαλείφοντας χαρακτηριστικά και γιατρεύοντας πληγές .Η αέναη κίνηση του υλικού (λάβα) που επικαλύπτει τα εν λόγω γλυπτά στηρίζει σιωπηρά, αναγκαία θα έλεγα τις ζωές των γλυπτών, καλεί σε μια μετοίκηση – μετεγκατάσταση.

«Μέσα από θραύσματα, επικαλύψεις και συναρμολογήσεις, καταγράφει με όρους του σύγχρονου υπαρξισμού και με άκρα εικαστική λιτότητα γεγονότα και βιώματα, καταστάσεις ευφορίας αλλά και πόνου, τη διαμαρτυρία αλλά και την κατάφαση. Σαν να θέλει να μας αναγκάσει στην πραγματικότητα να αναλογιστούμε τι είμαστε, να μας ταρακουνήσει και να μας βοηθήσει να ξεπεράσουμε την αλλοτρίωσή μας», αναφέρει για το έργο μου η κριτικός τέχνης Διονυσοπούλου  Γλύκα, ενώ ο  σύγχρονος  μας ποιητής Αντώνης  Δ. Σκιαθάς, μιλώντας για το έργο μου με τον τίτλο «Στους δρόμους του μεταξιού» αναφέρει: «Στις σκιές των φύλλων  η εικαστικός συνομιλεί  άμεσα με την ανθρώπινη ύπαρξη. Οριοθετεί  τις δημιουργίες της  στην μεταποίηση της ανθρώπινης φόρμας μετασχηματίζοντας την με μορφή βρεφών και μάλιστα τραυματισμένων που εγκλωβισμένα στον αμνιακό τους σάκο με ελεύθερο όμως το κεφάλι προσπαθούν να μιμηθούν τους μάρτυρες, τα πρόσωπα, το περιβάλλον, τη μνήμη της μήτρας, τις πατρίδες των διάφανων μεταξωτών ιστών. Τα μουρόφυλλα  της τροφής του μεταξοσκώληκα δημιουργημένα από ημιδιάφανο κινέζικο ριζόχαρτο προστατεύουν με φως και δημιουργούν τα αρχέγονα τοπία της γέννας στους σιδερένιους κλωβούς και έτσι υμνούν το φωτεινό, το γενεσιουργό της ύπαρξης μας. Ύμνος στη ζωή η εγκατάσταση τολμά να μιλήσει για την γέννα υμνώντας τον θάνατο». 

Τέλος, με αφορμή την πρόσφατη παρουσίαση της δουλειάς μου στο Αρχείο Ελληνικής Ιστορίας στην Καισάρεια Κοζάνης, ο Αναπληρωτής Καθηγητής της Σχολής Καλών Τεχνών Φλώρινας, Χάρης Κοντοσφύρης έγραψε: «Στην μπουγάδα της Κατερίνας Καρούλια  η αέναη φροντίδα στον άνθρωπο δεν σταματά  μέχρι να αποκαλύψει αυτό που επικαλύπτει . Ένα χωμάτινο ρούχο καθαρίζετε και επάνω του διαγράφει το πρόσωπο ενός παιδιού εσκεμμένα νοσταλγικά όμορφο .Οι  αναμνήσεις είναι βαθιές  εγγραφές στο σώμα, στην χωμάτινη προέλευση μας . Η τέμνωση των υπάρξεων δεν είναι συμμορφωτική . Ο διαφορισμός της ύπαρξης  τεντωμένος πάνω στο σχοινί  προτείνετε ως κοινοτικός  μιας ενσώματης οντολογίας του προσώπου».