Ο Σοσιαλισμός κατά Γκοντάρ

ΤΟΥ ΝΙΝΟΥ ΦΕΝΕΚ ΜΙΚΕΛΙΔΗ (Αρθρο στην Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία ΕΠ7Α 10-07-11)

Η Δύση χρωστάει στην Ελλάδα, είχε πει ο Ζαν-Λικ Γκοντάρ, εξηγώντας την άρνησή του να παραστεί στις Κάνες για την προβολή της ταινίας του «Film socialisme» και τις αναφορές στην Ελλάδα που περιέχει η ταινία.

Ενώ σε συνέντευξη που έδωσε τότε σε γαλλικό περιοδικό, ο πρωτοπόρος της νουβέλ βαγκ τόνισε: «Επρεπε να ευχαριστήσουμε την Ελλάδα. Είναι η Δύση που χρωστάει στην Ελλάδα. Η φιλοσοφία, η δημοκρατία, η τραγωδία... Πάντα ξεχνάμε τη σχέση ανάμεσα στην τραγωδία και τη δημοκρατία. Χωρίς Σοφοκλή δεν θα υπήρχε Περικλής. Χωρίς τον Περικλή δεν θα υπήρχε Σοφοκλής. Ο τεχνολογικός κόσμος στον οποίο ζούμε τα χρωστά όλα στην Ελλάδα. Ποιος ανακάλυψε τη λογική; Ο Αριστοτέλης... Ολος ο κόσμος χρωστάει χρήματα σήμερα στην Ελλάδα. Θα μπορούσε να ζητήσει από τον σημερινό κόσμο μας χιλιάδες εκατομμύρια για τα δικαιώματα του συγγραφέα και θα ήταν λογικό να της τα δώσουμε. Κατηγορούν τους Ελληνες ότι είναι και ψεύτες... Αυτό μου θυμίζει έναν παλιό συλλογισμό που είχα μάθει στο σχολείο. Ο Επαμεινώνδας είναι ψεύτης ή όλοι οι Ελληνες είναι ψεύτες, άρα ο Επαμεινώνδας είναι Ελληνας. Δεν έχουμε προχωρήσει καθόλου».

Η ταινία του Γκοντάρ «Film Socialisme», που προβάλλεται σε λίγες μέρες, είναι ένα είδος μπροσούρας φιλοσοφικής, ηθικής, θεωρητικής κινηματογραφικής, πάνω στο σύγχρονο κόσμο μας και την κατάντια του, από τις διάφορες μορφές του (από καπιταλισμό μέχρι σοσιαλισμό). «Πάντα επιλέγω τους τίτλους των ταινιών μου από πριν, για να μου υποδεικνύουν τις ταινίες μου θα μπορούσα να γυρίσω. Είναι όπως το la στη μουσική... Οπως οι τίτλοι ευγενών ή οι τίτλοι μιας τράπεζας. Πιο πολύ μοιάζουν, θα έλεγα, με τους τίτλους μιας τράπεζας», σχολιάζει ο ίδιος. «Ξεκίνησα με το "Socialisme", αλλά ενώ προχωρούσε η ταινία ο τίτλος αυτός μου φαινόταν ολοένα και λιγότερο ικανοποιητικός. Η ταινία θα μπορούσε να τιτλοφορείται "Communisme" ή "Capitalisme"». Τελικά, όπως εξηγεί ο σκηνοθέτης του «Τρελού Πιερό», έγινε κάτι διασκεδαστικό που το χρησιμοποίησε για τον τελικό τίτλο. Ο παραγωγός που είχε διαβάσει τις σημειώσεις του Γκοντάρ για την παρουσίαση της ταινίας που τις τιτλοφορούσε «Ταινία: Σοσιαλισμός», νόμισε πως αυτός ήταν και ο τίτλος της ταινίας. «Μου έγραψε ένα γράμμα δώδεκα σελίδων», λέει ο σκηνοθέτης, «για να μου πει πόσο του άρεσε ο τίτλος. Σκέφτηκα πως ίσως είχε δίκιο και τον κράτησα».

Ο Γκοντάρ αναμειγνύει διάφορα φαινομενικά άσχετα μεταξύ τους στοιχεία για να φτιάξει το αποκαλυπτικό φρέσκο του - την κρουαζιέρα μιας οικογένειας στη Μεσόγειο, με σταθμούς σε Αίγυπτο, Παλαιστίνη, Οδησσό, Ελλάδα, Νάπολη και Βαρκελώνη. Ταξίδι που στηριζόταν στο βιβλίο «Το ταξίδι του Σέξπιρ» του Λεόν Ντοντέ, «το οποίο ακολουθούσε το ταξίδι με πλοίο του νεαρού Σέξπιρ στη Μεσόγειο, πριν ακόμη αυτός αρχίσει να γράφει».

Στην ταινία, το ταξίδι της «οικογένειας» εναλλάσσεται με σκηνές από βίντεο, κείμενα τών Σαρτρ, Αραγκόν κ.ά., καθώς και συνεντεύξεις με πρόσωπα όπως η Πάτι Σμιθ- «ήθελα μια καλή Αμερικανίδα, που να μην έχει σχέση με τον ιμπεριαλισμό» λέει ο Γκοντάρ. "Οσο για την Ευρώπη, αυτή υπάρχει εδώ και πολύ καιρό, δεν χρειάζεται να την κάνουμε όπως την έκαναν. Δυσκολεύομαι για παράδειγμα να καταλάβω πώς μπορεί κανείς να είναι βουλευτής όπως ο Ντανιέλ Κον-Μπαντίτ».

Σ' ένα άλλο σημείο, ο Γκοντάρ λέει: «Αν ο νόμος είναι άδικος, η δικαιοσύνη πρέπει να είναι πριν από το νόμο». Η αναφορά έγινε αρχικά για τα δικαιώματα του δημιουργού. «Ολα τα DVD αρχίζουν με μια καρτέλα του FBI που αναφέρει ότι είναι έγκλημα να το αντιγράψεις. Το έψαξα και το βρήκα στον Πασκάλ. Αλλά μπορείς να δώσεις και άλλη έννοια σ' αυτό. Μπορείς να το συνδυάσεις με τη σύλληψη του Ρομάν Πολάνσκι, για παράδειγμα... Οσον αφορά τον Πολάνσκι, η Ελβετία (σ.σ.: η γενέτειρα του Γκοντάρ) δεν έπρεπε να υποκύψει στις Ηνωμένες Πολιτείες. Επρεπε να συζητήσει, να μη δεχτεί. Θα ήθελα όλοι οι σκηνοθέτες που πάνε στις Κάνες να είχαν κινητοποιηθεί υπέρ του Πολάνσκι, επιβεβαιώνοντας πως η ελβετική Δικαιοσύνη δεν είναι δίκαιη. Οπως έκαναν για να υποστηρίξουν τον φυλακισμένο Τζαφάρ Παναχί απέναντι στο ιρανικό καθεστώς».

Ο Γκοντάρ δεν είναι και πολύ αισιόδοξος για όσα συμβαίνουν σήμερα στον πλανήτη μας. Το ίδιο επικριτικός είναι και για τα κόμματα και τις εκλογές. Οσο για την εκλογή του Ομπάμα, «δεν μου κάνει ούτε ζέστη ούτε κρύο. Ελπίζω γι' αυτόν πως δεν θα τον δολοφονήσουν πολύ σύντομα. Το ότι εκπροσωπεί τις ΗΠΑ δεν είναι ακριβώς το ίδιο όπως όταν στην προεδρία ήταν ο Μπους. Αλλά συχνά τα πράγματα γίνονται πιο ξεκάθαρα όταν γίνονται χειρότερα. Οταν ο Σιράκ, στο δεύτερο γύρο των εκλογών, αντιμετώπιζε τον Λε Πεν, πιστεύω πως η αριστερά έπρεπε να απόσχει και να μη ψηφίσει τον Σιράκ. Θα ήταν καλύτερα να άφηνε να φτάναμε στο χειρότερο. Γιατί τότε, θα αναγκαζόμαστε να σκεφτούμε. Οπως με το τσουνάμι... Που μας κάνει να σκεφτούμε τη φύση, της οποίας αποτελούμε τμήμα. Υπάρχουν στιγμές που αυτή πρέπει να εκδικηθεί. Οι μετεωρολόγοι μιλάνε μια γλώσσα επιστημονική. Δεν ακούνε τον τρόπο με τον οποίο φιλοσοφεί ένα δέντρο».