ΣΕΜΙΝΑΡΙΑ ΨΗΦΙΑΚΩΝ ΤΕΧΝΩΝ

Η πρόσκληση του καθηγητή μας Βασίλη Μπούζα για συμμετοχή στα καλοκαιρινά σεμινάρια ψηφιακών τεχνών, τα οποία διενεργήθηκαν από το Τμήμα Ηχου και Εικόνας Τμήματος Μουσικών σπουδών του Ιονίου Πανεπιστημίου με τη συνεργασία διδασκόντων από τη Σχολή Γραφικών Τεχνών και Καλλιτεχνικών Σπουδών του Τ।Ε।Ι। Αθηνών και της Ανωτάτης Σχολής Καλών Τεχνών του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας, και τα οποία έληξαν στις ३० Ιουλίου, αποτέλεσε πρόκληση για μένα, η οποία δε γνωρίζω σύγχρονη τεχνολογία, εκτός από το να σερφάρω ''αξιοπρεπώς'' στο διαδίκτυο। Για μένα ήταν μιά αποκάλυψη। Διδάσκοντες, καταξιωμένοι στο χώρο τους, με διευρυμένη αντίληψη για το αντικείμενό τους, προσπάθησαν με τρόπο συνοπτικό και ουσιαστικό να μας μεταδώσουν τον πλούτο των γνώσεών τους, ώστε να καταστεί ο χρόνος μας, χρόνος πραγματικής δημιουργίας। Αναρτώ ένα μίκρο δείγμα δουλειάς, ευελπιστώντας να αποτελέσει κίνητρο για μεγαλύτερη συμμετοχή συμφοιτητών μου σε ανάλογα σεμινάρια। Οι φωτογραφίες αυτές αποτέλεσαν υλικό για τη δημιουργία ενός πρότζεκτ, το οποίο αφορά στην Εβραική συνοικία της Κέρκυρας। Εκτός από τις φωτογραφίες, βιντεο και συνέντευξη χρησιμοποιήθηκαν για τη διαμόρφωση του τελικού αποτέλεσματος. । Ο Βασίλης Μπούζας, ένας εκ των διδασκόντων, στάθηκε δίπλα μας προσφέροντάς μας πέρα από τις πολύτιμες γνώσεις του και τη βοήθεια του σε όποια δυσκολία συναντήσαμε। Τον ευχαριστούμε πολύ।

Εικαστική Πορεία στις Πρέσπες: Η διερεύνηση ενός espace quelconque

Συζήτηση της Λένας Αθανασοπούλου με τον Γιάννη Ζιώγα
Η Εικαστική Πορεία προς τις Πρέσπες 2011 διεξήχθει από 27 έως 3 Ιουλίου 2011. Η φετινή θεματική έχει τίτλο Διαδρομές/Trails. Πληροφορίες για την διαμόρφωση της Πορείας 2011, που βρίσκεται υπό εξέλιξη, στην ιστοσελίδα http://visualmarch.eetf.uowm.gr/

Λένα Αθανασοπούλου: Στην Εικαστική Πορεία στις Πρέσπες το 2010, με θέμα Διευρυμένα Πεδία, είχα τον ρόλο της παρατηρήτριας. Μετά από δική σου πρόσκληση, επισκέφτηκα τον τόπο των Πρεσπών για το τελευταίο Σαββατοκύριακο της δράσης αυτής, παρακολούθησα τις παρουσιάσεις των έργων των φοιτητών και συμμετείχα στην ημερίδα. Συνάντησα μια ομάδα εικαστικών με ιδιαίτερη δυναμική. Διαισθάνθηκα έναν συνδυασμό «πρακτικών του χώρου»1 που συνδέουν δημιουργικά τον τόπο, την ιστορία, το παρόν. Μια ευκαιρία ανάγνωσης του φυσικού χώρου των Πρεσπών διαμέσου των προσωπικών βιωμάτων του κάθε συμμετέχοντα. Διαπίστωσα ότι, κατά τη διάρκεια της Εικαστικής Πορείας, επαναπροσδιορίζεται η δημιουργική διαδικασία μέσα από το βίωμα των σχέσεων του τόπου, του χρόνου, της ιστορίας, της αφήγησης, της συνάντησης, της μετακίνησης, της δημιουργίας. Δημιουργήθηκε ένας θύλακας και μια σειρά από συναντήσεις και αφηγήσεις. Όπως αναφέρει και ο Michel de Certeau: «Oι αφηγήσεις θα μπορούσαν να έχουν αυτό το
ωραίο όνομα: κάθε μέρα διασχίζουν και οργανώνουν τόπους, τους επιλέγουν και τους συνδέουν· φτιάχνουν μ’ εκείνους φράσεις και δρομολόγια. Διανύουν χώρους, είναι διαδρομές».2 Φέτος θα αλλάξω ρόλο. Θα περιηγηθώ, θα συναντηθώ, θα αφηγηθώ, θα προσπαθήσω να μετουσιώσω την εμπειρία αυτή σε έργο. Θα ήθελα να αγγίξω αυτούς τους τόπους κινούμενων συναντήσεων και να προσπαθήσω να πλησιάσω τον κόσμο των ιδεών και των προβληματισμών στον οποίο εσύ μας εισάγεις, Γιάννη, με αυτήν την πρωτοβουλία. Ποιοι θα είναι οι κεντρικοί προβληματισμοί τηςΕικαστικής Πορείας στις Πρέσπες φέτος;
Γιάννης Ζιώγας: Λένα, θα ήθελα να σε καλωσορίσω και φέτος στη «διαδικασία» μας. Είναι η πέμπτη χρονιά που την πραγματοποιούμε και έχουμε φτάσει σε μια προσέγγιση που μπορεί η Εικαστική Πορεία να αναπτυχθεί έτσι όπως είχα αρχικά σκεφτεί, πέντε χρόνια πριν. Θα ξεκινήσουμε στα τέλη Ιουνίου από μια θέση, τη Φλώρινα, και θα καταλήξουμε μετά από μια διαδικασία αρκετών ημερών σε μια άλλη, σχεδόν εβδομήντα χιλιόμετρα μακριά, στη Δασερή, στις Πρέσπες. Η απόσταση αυτή έχει χωριστεί σε διαδρομές και κάθε διαδρομή έχει και μια «θεματική». Ανάλογα με το τι αντιπροσωπεύει, υπάρχει η διαδρομή της φυγής, του ορίζοντα, του σώματος, της πληγής, του προορισμού. Η κύρια ομάδα θα περπατήσει, θα κατασκηνώνει στο ύπαιθρο, θα σχηματίζεισημειώσεις. Ήδη έχουμε προγραμματίσει, σε συνεργασία με το Περιβαντολογικό Κέντρο Μελίτης, ένα τετραήμερο σεμινάριο όπου θα εκπαιδευτούμε στη χρήση υλικών της φύσης: πώς να χρησιμοποιούμε τη λάσπη, πώς να φτιάχνουμε σχοινιά, καλύβες, χρώματα. Ταυτόχρονα, σε συνεργασία με την επιμελήτρια από τη Νέα Υόρκη, Νina Felshin, θα διερευνήσουμε τη σημασία της κοινωνικής παρέμβασης στην τέχνη στη σημερινή εποχή. Η Νina Felshin έχει εργαστεί ως curator για παραπάνω από τρεις δεκαετίες και έχει διαπραγματευτεί θεματικές αιχμής στις εκθέσεις της. Επίσης, έχει αναπτύξει ένα ενεργό ακτιβιστικό ρόλο σε διαδικασίες όπως το Not in Our Name ή το
Boat to Gaza. Βρισκόμαστε στις Πρέσπες και στην περιοχή της Φλώρινας, διότι αυτός είναι ο χώρος εργασίας μας. Η Εικαστική Πορεία δεν είναι μια διαδικασία αναχωρητισμού, αλλά μια αναζήτηση του Τώρα. Το Τώρα δεν βρίσκεται στα στενά πλαίσια που υπαγορεύουν αισθητικές και φορμαλιστικές πρακτικές, ούτε στο μιντιακό προσδιορισμό του σύγχρονου. Το Tώρα βρίσκεται στο χώμα, στις μνήμες, στα σταυροδρόμια, στους καθημερινούς ανθρώπους. Αυτά θα αναζητήσουμε και φέτος στις Πρέσπες.
ΛΑ: Την περσινή χρονιά, ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσίασε το γεγονός πως τα έργα των
συμμετεχόντων δημιουργήθηκαν από υλικά του τόπου και εκτέθηκαν σε δημόσιο χώρο. Με αυτότον τρόπο, συναντούσε κανείς εικαστικά έργα μέσα στους οικισμούς, στις πλατείες, στα χωριά των Πρεσπών. Ήταν έργα που χρειαζόταν να ψάξει κανείς, εφόσον είχαν δημιουργηθεί μέσα στο φυσικό τοπίο, μέσα στο δάσος, και έμοιαζαν κρυμμένα. Η έκθεση στον δημόσιο χώρο αποτελεί μια πράξη αντίδρασης; Πώς μεταλλάσσεται ο μη αστικός δημόσιος χώρος με παρεμβάσεις καλλιτεχνικών πρακτικών; Είναι αυτό μια πολιτική πράξη; Όπως αναφέρει ο Ranciere: «Η τέχνη δεν καθίσταται πολιτική λόγω των μηνυμάτων και των συναισθημάτων τα οποία μεταδίδει για κοινωνικά και πολιτικά ζητήματα. Είναι πολιτική στο μέτρο που διαμορφώνει όχι μόνον έργα ή μνημεία αλλά επίσης ένα ιδιαίτερο αισθητήριο του χώρου και του χρόνου, αισθητήριο το οποίο καθορίζει τρόπους
να είμαστε μαζί ή χωριστά, μέσα ή έξω, μπροστά ή στο μέσον…»3 Με απασχολεί ιδιαίτερα η έννοια του δημόσιου και το πώς η τοπική κοινωνία ενσωματώνει αυτήν την προσπάθεια έκθεσης εικαστικών έργων στον δημόσιο χώρο, μέσα στην καθημερινότητά της. Τι αλλάζει, άραγε, σε αυτήν την καθημερινότητα; Σε μια προσπάθεια ερμηνείας του δημόσιου χώρου ο Oliver Marchart αναφέρει πως: «Το δημόσιο εμφανίζεται μόνο όταν μια σύγκρουση αρχίζει να εκφράζεται με επιχειρήματα, και αποτυπώνεται σε αυτή την επιχειρηματολογία, στην οποία διαφορετικές θέσεις συγκρούονται μεταξύ τους και έρχονται σε επαφή με αυτόν ακριβώς τον τρόπο. Αν εξετάσουμε τα πράγματα από
πολύ κοντά, θα δούμε ωστόσο, ότι το δημόσιο δεν αποτελεί «προϊόν» αυτής της σύγκρουσης, το δημόσιο είναι η ίδια η σύγκρουση».4 Δημιουργείται λοιπόν ανάμεσα στον θεατή και το αντικείμενο ένας «θεατρικός αλληλοσυσχετιμός»,5 που εμπλέκει τον τόπο (μνήμη), το παρόν (δεδομένη κοινωνικοπολιτική στιγμή), και το κριτικό βλέμμα του δημιουργού πάνω σε αυτά τα δεδομένα. Μοιάζει να συμβαίνει μια δημιουργική «σύγκρουση» μεταξύ του δημιουργού, του θεατή και των αφηγήσεων του ίδιου του τόπου.
ΓΖ: Αναφέρεσαι στην έννοια του «δημόσιου», στην έννοια του «πολιτικού». Ως προς το πρώτο, πρέπει να σου πω ότι στη διαδικασία που ακολουθώ για να σχηματιστεί ένα έργο τέχνης, ή μια διαδικασία, με ενδιαφέρει να σχηματίσω πρώτα από όλα σημεία συνάντησης. Θεωρώ τον χώρο αρχικά σαν ένα espace quelconque (τυχαίο χώρο). Όπως έλεγε ο Deleuze: «Ο χώρος δεν είναι ένας ιδιαίτερα καθορισμένος χώρος, έχει μετατραπεί σε έναν espace quelconque». Ο espace quelconque δεν προσδιορίζεται αρχικά από κάποια ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του ίδιου του χώρου αλλά από την «αμηχανία» του υποκείμενου όταν βρίσκεται σε αυτόν. Γι’ αυτό, ο espace quelconque μπορεί να είναι
οτιδήποτε, από ένα μνημείο μέχρι το λόμπι ενός ξενοδοχείου. Επομένως, ως δημόσιος δεν εννοείται ο χώρος που είναι σε κοινή θέα, αλλά το υποκείμενο/καλλιτέχνης, ή καλύτερα η δράση του να βρεθεί σε κοινή θέα, σε έναν δημόσιο χώρο. Ακόμη και η σαγηνευτική φύση χάνει τον χαρακτήρα της ως Sublime και μετασχηματίζεται σε πρώτο επίπεδο σε μια αμήχανη στιγμή μπροστά σε κάτι που μεταφέρει το σώμα του θεατή σε έναν άλλο χώρο, ίσως και άγνωστο προς αυτόν. Αυτή την αμηχανία, και πολλές φορές τον κίνδυνο, που το σώμα βιώνει μέσα από την ένθεσή του σε έναν χώρο μη-οικείο, ορίζω ως δημόσιο χώρο. Ως προς το δεύτερο σκέλος, την πολιτική διάσταση της τέχνης, εκείνο που καθορίζει αν κάτι είναι πολιτικό ή όχι, σύμφωνα με τη δική μου προσέγγιση,
είναι η έννοια της υπέρβασης, αλλά και του κινδύνου. Την έννοια της ένθεσης του α τόμου μέσα σεμια διαδικασία όπου αυτή η ίδια η σωματική του υπόσταση διακινδυνεύει, κι αυτό διότι υπάρχει ένα ιδεολογικό αιτούμενο. Η προσέγγιση του πολιτικού ως μίας «safe art production» με αφήνει απολύτως αδιάφορο. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο επιχειρούμε να αναδείξουμε τις Πρέσπες ως έναν τόπο συνάντησης και, ως εκ τούτου, ως δημόσιου χώρου. Κινούμαι κοντά στην προσέγγιση του Marchart και η διαδικασία των Πρεσπών γίνεται μια συνάντηση, θα έχει και πολιτικό χαρακτήρα, ακριβώς διότι η συνάντηση είναι μια διαδικασία του δρόμου που ενθαρρύνει ή και οδηγεί αναπόφευκτα στον αναστοχασμό πάνω σε οντολογικά υπαρξιακά θέματα, τόσο του κάθε ατόμου
αλλά και της κοινωνίας ευρύτερα. Ας θυμηθούμε και τον πίνακα Συνάντηση (1854) του Courbet, ο οποίος, πέρα από τον ναρκισσισμό που εμπεριέχει, απεικονίζει τη συνάντηση ενός καλλιτέχνη σε τοπίο που είναι ένα espace quelconque. Εκεί ανταμώνει δυο άλλους περιπατητές. Λίγα χρόνια αργότερα, μακριά από αυτόν τον espace quelconque, ο Courbet πρωταγωνιστούσε στην Κομμούνα, γκρέμιζε τη στήλη Βαντόμ και πέθαινε εξόριστος στην Ελβετία. Καθόλου «safe (political) art production».
ΛΑ: Βρίσκω αφάνταστα γοητευτική την έννοια του espace quelconque που αναφέρεις. Όπως
σημειώνει και ο Deleuze: «Πώς μπορεί να εξαχθεί ένας τυχαίος χώρος από μια δεδομένη κατάσταση πραγμάτων, από έναν καθορισμένο χώρο; Το πρώτο μέσον ήταν η σκιά, οι σκιές: ένας χώρος γεμάτος σκιές ή καλυμμένος από σκιές, γίνεται τυχαίος χώρος».6 Ένας τρόπος να ερμηνεύσει κανείς τη σκιά στην οποία αναφέρεται ο Deleuze, είναι το δίπολο της σχέσης εμφάνισης και απόκρυψης. Αυτό προϋποθέτει ένα μη-οικείο χώρο, όπως υποστηρίζεις κι εσύ. Ως απόκρυψη θεωρώ τα στοιχεία ενός τόπου που κουβαλούν μνήμες προσωπικές ή ιστορικές και που δεν είναι εμφανή σε μια πρώτη ανάγνωση, επίσκεψη στον τόπο αυτό. Αναφέρομαι σε ό,τι μπορεί πλέον να μετατραπεί σε σύμβολο μιας δεδομένης στιγμής του παρελθόντος, ένα «ίχνος», όπως γράφεις κι εσύ στο κείμενό σου για την Eικαστική Πορεία στις Πρέσπες του 2011. Κάπως έτσι ερμηνεύω την πρώτη από τις πέντε διαδρομές που έχεις οργανώσει για φέτος, τη Διαδρομή της Φυγής, όπως την
ονομάζεις. Στο φετινό Φεστιβάλ κινηματογράφου Θεσσαλoνίκης είδα μια ταινία που μοιάζει να ερμηνεύει με έναν σύγχρονο τρόπο την έννοια του «τυχαίου χώρου». Η ταινία λέγεται Little Rock και πραγματεύεται το ταξίδι δύο αδελφών από την Ιαπωνία στην Αμερική, με σκοπό να επισκεφτούν τα στρατόπεδα του Manzanar, στα οποία ο παππούς τους είχε φυλακιστεί κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Κατά τη διάρκεια αυτού του ταξιδιού κάνουν μια στάση στο Little Rock, μια μικρή επαρχιακή πόλη στην Καλιφόρνια. Η κοπέλα, μικρότερη από τον αδελφό της, δεν μιλά καθόλου αγγλικά, και βρίσκεται μετά από δική της βούληση μόνη στην πόλη αυτή, με στόχο να γνωρίσει τους κατοίκους της. Παρακολουθώντας την ταινία αντιλαμβανόμαστε συναισθήματα και σκέψεις των πρωταγωνιστών που η κοπέλα δεν μπορεί να αντιληφθεί εξαιτίας της άγνοιας της γλώσσας. Η ίδια όμως υποψιάζεται ότι πολλά κρύβονται πίσω από την πραγματικότητα την οποία ζει, και συνεχίζει να επιμένει στη διαμονή της στον συγκεκριμένο τόπο. Το καινούργιο και το άγνωστο, οι τυχαίες συναντήσεις, η προσπάθεια ερμηνείας ενός καινούργιου τόπου και των κατοίκων του, είναι οι δυσκολίες που αντιμετωπίζει η ηρωίδα. Η ίδια κινείται στον τόπο αυτόν ως συλλέκτης εμπειριών. Έφυγα από την αίθουσα με έναν προβληματισμό. Υπάρχει τελικά επικοινωνία στις συναντήσεις των ανθρώπων, τυχαίες ή προγραμματισμένες; Τι προϋποθέτει αυτό που ονομάζουμε επικοινωνία; Καθημερινά κινούμαστε αποκαλύπτοντας ή αποκρύπτοντας κομμάτια του εαυτού μας, που συμβάλλουν στην εγκατάσταση ορίων που μας χωρίζουν ή μας φέρνουν κοντά με τους άλλους.
ΓΖ: Η επικοινωνία με τους άλλους υπάρχει, σχεδόν σίγουρα. Το «σχεδόν» το αναφέρω διότι, πολλές φορές, κινούμαστε με έναν τρόπο που δεν μας επιτρέπει να δούμε εκείνο το οποίο βρίσκεται απέναντί μας. Για να υπάρξει επικοινωνία, τουλάχιστον στο επίπεδο που εισηγούμαι στην Πορεία, δεν αρκεί ο τόπος, δεν αρκούν οι άνθρωποι. Είναι επίσης απολύτως αναγκαίες οι αφηγήσεις. Αυτές τις αφηγήσεις (πέντε συνολικά) εισηγούμαι στην Πορεία: φυγή, ορίζοντας, σώμα, προορισμός, πληγή. Πέντε αφηγήσεις – πέντε σχόλια – πέντε σημεία συνάντησης. Ο τόπος, ο χώρος συνάντησης αποκτά επομένως τρεις συνιστώσες: τους ανθρώπους, τους τόπους, τις αφηγήσεις. Με ποιον τρόπο, επομένως, θα απαντήσουμε στο: «Πώς μπορεί να εξαχθεί ένας τυχαίος χώρος από μια δεδομένη κατάσταση πραγμάτων, από έναν καθορισμένο χώρο;» Ας πάρουμε τη θέση στο Λάκκος, στο Πισοδέρι, που είναι το σημείο που θα καταλήξει η διαδρομή της Φυγής: όσοι έχουν περπατήσει είναι οι νομάδες – οι άνθρωποι. Το μέρος είναι ένα πολύ συγκεκριμένο μέρος, με ιδιαίτερα χαρακτηριστικά. Η ιδέα είναι η Φυγή. Ουσιαστικά, είναι η Φυγή σε τρία επίπεδα: η Φυγή του Εμφυλίου, των μεταναστών και όσων συμμετέχουν στην πορεία. Με αυτόν τον τρόπο συναντώνται τα ίχνη-εναποθέσεις-πραγματικότητες: οι απόντες. Όσοι δηλαδή συμμετείχαν στον εμφύλιο και οι Αλβανοί μετανάστες, που δεν υπάρχουν πια, παρά μόνο κάποια ίχνη τους (πολυβολεία, παπούτσια, κάποια παρατημένα ίσως πυρομαχικά, ρούχα). Και οι παρόντες: δηλαδή εμείς οι ίδιοι και αυτά τα οποία εμείς αντιπροσωπεύουμε. Ποιοι είναι τα ίχνη, ποιοι οι παρουσίες; Ποιοι οι απουσίες, ποιοι οι οντότητες; Τελικά, δεν υπάρχουν οντότητες, διότι κι εμείς, αντίθετα ίσως απ’ ότι το κοριτσάκι στο Little Rock, κάποια στιγμή θα φύγουμε. Σε λίγο κι εμείς θα αποχωρήσουμε και θα μείνει και από μας η σκιά της ανάμνησης, της παρουσίας μας. Ό,τι ζήσαμε εκεί, το ζήσαμε. Ό,τι βιώσαμε εκεί, το βιώσαμε, ό,τι φτιάξαμε εκεί, το φτιάξαμε. Ίσως αυτός να είναι και ο «στόχος» της Πορείας. Όχι τόσο να δημιουργήσουμε οντότητες όσο το να δημιουργήσουμε «σκιές». Ή, μάλλον, να επιτρέψουμε στις σκιές μας να ενσωματωθούν με εκείνες όσων προϋπήρξαν· και κάποτε να μετασχηματιστούμε, αναπόφευκτα ίσως, κι εμείς σε σκιές. Διερχόμαστε από έναν τόπο για να τον σημαδέψουμε με την απουσία μας, το ίχνος μας. Και τότε, αυτός ο τόπος μετασχηματίζεται σε espace quelconque.
ΛΑ: Στην ταινία Pora umierać (Ώρα να πεθάνεις, 2007) της Dorota Kedzierzawska, παρακολουθούμε την καθημερινότητα μιας ηλικιωμένης γυναίκας. Η γυναίκα αυτή ζει μόνη σε ένα μεγάλο σπίτι, το οποίο βρίσκεται στον ίδιο χώρο με ένα μουσικό σχολείο που φιλοξενεί τα παιδιά της γειτονιάς κατά τη διάρκεια της ημέρας. Η ηρωίδα μας σπάνια βγαίνει από τον περιβάλλοντα χώρο της κατοικίας της, ζει εκεί με τις αναμνήσεις της. Παρακολουθεί όμως τις δραστηριότητες των παιδιών από το μπαλκόνι της με ένα ζευγάρι κιάλια. Υπάρχουν κάποια πλάνα στα οποία παρατηρούμε τον κόσμο όπως τον βλέπει η ίδια μέσα από τα κιάλια. Το «μακρινό» έρχεται «κοντά», το δείγμα αυτό της πραγματικότητας που επιλέγει να εστιάσει με τα κιάλια, της δίνει μια εικόνα για το παρόν, στο οποίο
δυσκολεύεται να ενσωματωθεί, διότι βρίσκεται η ίδια προσκολλημένη στο παρελθόν, εφόσον ανατρέχει διαρκώς μέσα από αφηγήσεις στο αρχείο της μνήμης της. Στα πλάνα τα οποία βλέπουμε μέσα από τα κιάλια παρατηρούμε μια μορφή άρνησης της εικόνας της πραγματικότητας. Είναι η στιγμή αυτή, που χρειάζεται να γίνει σωστή εστίαση, ώστε η εικόνα από θολή να μετατραπεί σε καθαρή, και να αρχίσει η παρατήρηση. Αυτό το σημείο, μεταξύ μη νεταρισμένης και νεταρισμένης εικόνας, λειτουργεί σαν ένα ενδιάμεσο. Μοιάζει σαν μια στιγμή απόφασης για την ηρωίδα, ένταξης και αφομοίωσης στο παρόν ή άρνησής του και επιλογής ενός άλλου τόπου, αυτού του παρελθόντος
και της μνήμης. Όταν οι τρεις συνιστώσες στις οποίες αναφέρεσαι, δηλαδή οι ανθρώποι, οι τόποι, οι αφηγήσεις, συναντώνται, μοιάζει σαν μια στιγμή «νεταρίσματος». Όπου οι μνήμες ιστορικές και προσωπικές αποκαλύπτονται και ερμηνεύονται στο παρόν, μέσα από τη δημιουργική διαδικασία. Φαίνεται, λοιπόν, σύμφωνα με την περιγραφή σου σχετικά με τις διαδρομές, ότι οι συμμετέχοντες διαρκώς ανακαλύπτουν «παρελθούσες μνήμες μέσα στο παρόν».7 Με αυτό τον τρόπο «το σώμα, αποτελεί ένα κινητό όριο ανάμεσα στο παρελθόν και το μέλλον».8 Με ποιον τρόπο θεωρείς πως επηρεάζει τους συμμετέχοντες φοιτητές/τριες η εμπειρία της εικαστικής πορείας στην αντίληψή τους σχετικά με τη δημιουργική διαδικασία; Πώς συντελεί αυτή η εμπειρία στη συγκρότηση του δικού τους «κόσμου» και την εκτόνωσή του μέσα από την τέχνη; Με ποιον τρόπο διαφέρει αυτή η
διαδικασία από την παραγωγή εικαστικού έργου στον ακαδημαϊκό χώρο; Όσο ωριμάζει στη σκέψη μου η εμπειρία αυτή, τόσο συνειδητοποιώ πως μοιάζει σαν μια αναζήτηση η συμμετοχή στην Εικαστική Πορεία. Μια αναζήτηση διαφορετικών πραγμάτων για τον κάθε συμμετέχοντα, σύμφωνα με τους προβληματισμούς και τις ανάγκες του. Είναι γοητευτική αυτή η αναζήτηση. Με χρονικά όρια, συγκεκριμένο τόπο και διαδρομές. Είναι όμως τόσο δυνατή αυτή η εμπειρία που, ακόμη και μετά το τέλος, συνεχίζεται στον χώρο της σκέψης.
ΓΖ: Η εμπειρία της Εικαστικής Πορείας εκκινεί από το γεγονός ότι το εικαστικό έργο, ο στοχασμός, η ίδια αυτή η διαδικασία της ανθρώπινης πραγμάτωσης δεν προγραμματίζεται, δεν προδιαγράφεται. Το ενδιαφέρον είναι ότι σε κάθε μία από τις Εικαστικές Πορείες των προηγούμενων ετών εκείνο που είχαμε «προγραμματίσει», σε σχέση με εκείνο που τελικά σχηματίστηκε, υπήρξαν σε πολλές περιπτώσεις ανεξάρτητα. Άλλα σκεφτόμασταν ότι θα βρίσκαμε και άλλα βρίσκαμε τελικά. Αυτή η ίδια η μορφή της Εικαστικής Πορείας ως διαδικασίας δεν έχει σχεδόν καμία σχέση με εκείνο που σκεφτόμουν πριν από πέντε χρόνια. Κι αυτό διότι τη διαδικασία τη σχημάτισαν οι συναντήσεις και όχι οι προγραμματικές προκαταλήψεις. Και το ότι μιλάμε τώρα, αυτή τη στιγμή, είναι μια συνάντηση, και το kaput. ένας espace quelconque. Δημιουργούμε τα εφόδια όχι για να πραγματοποιήσουμε κάτι αλλά για να είμαστε ικανοί και δυνατοί για να αντιμετωπίσουμε το απροσδόκητο, εκείνο που θα ξεπεταχτεί όταν δεν το περιμένουμε. Έτσι, ακόμη κι αν έχουμε για παράδειγμα ονομάσει την πρώτη Διαδρομή, «Διαδρομή της Φυγής», στο τέλος, μπορεί εκείνα τα οποία θα ανακαλύψουμε να μην έχουν καμία σχέση με τη Φυγή και η διαδρομή να αποκτήσει ένα διαφορετικό όνομα, μια διαφορετική ιδέα. Αυτό ακριβώς θέλω: να μπορούν οι νέες, οι καλλιτέχνες (αλλά και εμείς), να αντιμετωπίζουν το απροσδόκητο, να έχουν την πνευματική εγρήγορση αλλά και τα τεχνικά και θεωρητικά εργαλεία για να κωδικοποιούν εκείνο το οποίο θα εμφανιστεί μπροστά τους. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο αναδεικνύεται ένας αναστοχασμός για το τι είναι τέχνη, τι είναι το εικαστικό παράγωγο, τι είναι η τεχνική, τι είναι η αισθητική. Η βιωμένη εμπειρία ποτίζει με έναν αντίστοιχο τρόπο με εκείνον στον οποίο αναφερόταν ο John Dewey, το υποκείμενο/καλλιτέχν /εκπαιδευόμενο. Ίσως περισσότερο παρά οτιδήποτε άλλο ο καλλιτέχνης μετασχηματίζεται στο «ζωντανό πλάσμα» (live creature) του Dewey, που ενσωματώνεται μέσα από την εμπειρία με το περιβάλλον του και αναδεικνύει την πραγματικότητα ως έχει, όπως το ίδιο το πλάσμα προσδιορίζει. Κάτι άλλο σημαντικό για τη διαδικασία, είναι η σχέση με το σώμα μου, ως φορέα που σχηματίζει ιδέες. Για να μπορέσω στη συγκεκριμένη διαδικασία να καταστώ «ζωντανό πλάσμα», χρειάζεται να μετασχηματίσω το σώμα μου σε ένα μηχανισμό που μπορεί να αντεπεξέλθει σε αυτή τη διαδικασία. Έχω αρχίσει ήδη να γυμνάζομαι για να μπορέσω να αντεπεξέλθω στη διαδικασία που αλλιώς θα είναι πάρα πολύ επίπονη. Το να φροντίσω το σώμα μου, να το καταστήσω το μεθοδολογικό εργαλείο της έρευνάς μου, με μεταφέρει σε μια ουσιαστικότερη- βιωματικότερη σχέση με την εμπειρία. Αποκτώ καλύτερη φυσική κατάσταση και μπορώ, να περπατήσω, να δω, να υπερβώ τελικά τα όριά μου, να μην καταβληθεί η σωματική μου και πνευματική εγρήγορση. Δεν είμαι φανατικός της υγιεινής ζωής, μπορώ να πω ότι μάλλον αμελώ το σώμα μου. Ωστόσο, η Εικαστική Πορεία με ωθεί στο να το φροντίσω, για το κάνω κομιστή ιδεών, κομιστή εικόνων, κομιστή εμπειριών.
ΛΑ: Τα τελευταία χρόνια φτιάχνω κολάζ. Παρατήρησα ότι αρκετά από τα αντικείμενα και σώματα που χρησιμοποιώ στις συνθέσεις μου αιωρούνται μέσα στον τόπο (εικόνα στο background) που τα τοποθετώ. Μέχρι πρόσφατα δεν μπορούσα να ερμηνεύσω τον λόγο που υποσυνείδητα επέλεγα αυτή την αιώρηση. Έχει ενδιαφέρον αυτός ο ενδιάμεσος χώρος, αν το κάτω μέρος μιας σελίδας συμβολίζει τη γη και το επάνω τον ουρανό. Πρόσφατα επισκέφθηκα ένα ενυδρείο. Παρατήρησα πόσο με μάγευαν τα ψάρια που κολυμπούσαν στα ενυδρεία τους και αναρωτήθηκα το γιατί. Η μαγεία βρισκόταν σε αυτή την αίσθηση της αιώρησης μέσα στο νερό. Έμοιαζαν σα να μην έχουν καθόλου βάρος, και σα να βιώνουν την απόλυτη ελευθερία, με μια διαφορετική αίσθηση του χρόνου σε ένα περιορισμένο περιβάλλον. Όπως αναφέρει ο Bachelard, «το ψάρι πετάει και κολυμπάει».9 Αισθάνομαι πως αυτή την αίσθηση της αιώρησης αναζητά ο κάθε συμμετέχων/περιηγητής στην
εικαστική πορεία. Μέσα από αυτή την εμπειρία θα αντιμετωπίσει το καινούργιο, το απρόοπτο, τον κίνδυνο. Φαίνεται, επίσης, πως όσο ωριμάζει ένας καλλιτέχνης νιώθει την ανάγκη να βιώσει αντίστοιχες καταστάσεις μέσα στην καθημερινότητά του. Χαράσσει καινούργιες διαδρομές και επιλέγει ταξίδια σε νέους τόπους, όχι απαραίτητα γεωγραφικούς. Αυτή η ανησυχία γεννά τη δημιουργική σκέψη και την ανάγκη για την εκτόνωσή της μέσω του καλλιτεχνικού έργου. Η παρουσία του νερού είναι συνεχής στην περιοχή των Πρεσπών. Το καθρέφτισμα στη λίμνη είναι η στιγμή που μας συνδέει με τον κόσμο και το μέσα συναντά το έξω. Όπως αναφέρει και ο Bachelard, η διαλεκτική του «βλέπω και αποκαλύπτομαι».10 «Η λίμνη είχε μεγάλο βάθος· αλλά το νερό ήταν
τόσο διαυγές, ώστε ο βυθός, πούμοιαζε φτιαγμένος από έναν πυκνό σωρό από μικρά,
στρογγυλεμένα αλαβάστρινα βότσαλα, ήταν ορατός στιγμές-στιγμές, δηλαδή κάθε φορά που το μάτι κατόρθωνε να μη δει στο βάθος του αντιστραμμένου ουρανού, την αντικαθρεφτισμένη πρασινάδα των λόφων».11 Υπάρχει μια θεατρικότητα σε αυτήν την εμπειρία, η ομάδα μοιάζει να παρακολουθεί και να παρακολουθείται ταυτόχρονα. Το γεγονός αυτό, όπως επίσης και η αντιμετώπιση του απροσδόκητου, που προανέφερες, αποτελούν μια μοναδική συνθήκη μέσα από την οποία μπορεί να παραχθεί καλλιτεχνικό έργο.
ΓΖ: Κατανοώ τον τρόπο που εισάγεις τον όρο «θεατρικότητα», ωστόσο δεν θα ήθελα να συνδεθεί με τη φορμαλιστική θεατρικότητα του Michael Fried. Δεν θέλουμε να φτιάξουμε ένα «θέατρο» του Diderot, μια πλατφόρμα ελεγχόμενων επεισοδίων. Εμείς είμαστε αλλού. Μια και αναφερόμαστε σε ταινίες, είδα το ντοκιμαντέρ Στα Όρια (Am Limit, 2007), του Pepe Danquart για τους Alexander και Thomas Huber, δίδυμους αδελφούς και σημαντικούς αλπινιστές. Το ντοκιμαντέρ καταγράφει την αποτυχημένη τους προσπάθεια να αναρριχηθούν με παγκόσμιο ρεκόρ στην πιο δύσκολη αναρρίχηση διεθνώς, την El Capitan στην κοιλάδα Yosemite, στην Καλιφόρνια. Το ιδιαίτερο αυτού του ντοκιμαντέρ είναι ότι πρόκειται για έναν στοχασμό πάνω στα ανθρώπινα όρια. Δεν καταγράφει ένα κατόρθωμα αλλά μια «αποτυχία». Δεν παρουσιάζει τους αθλητές ως υπερανθρώπους αλλά ως νομάδες που στοχάζονται. Κάποια στιγμή ο ένας από αυτούς αναφέρει: «Όταν βρίσκεσαι στη φύση
βρίσκεσαι κάπου που δεν ανήκεις, αυτό είναι το παράλογο». Αυτό το λέει κάποιος που είναι δεύτερη γενιά αλπινιστής, που έχει μεγαλώσει και ζει από το βουνό. Σκέφτομαι ότι αυτό το «δεν ανήκεις» ισχύει πολύ περισσότερο για όλους εμάς που ανιχνεύουμε το βουνό και τη φύση σποραδικά. Πάμε κάπου όπου δεν ανήκουμε, θέτουμε τους εαυτούς μας σε έναν χώρο «Άλλο» και αυτό το «Άλλο» σχηματίζει μια νέα πραγματικότητα, μια πραγματικότητα αιώρησης. Είναι ένα μέρος που, ίσως, όχι μόνον εμείς δεν ανήκουμε αλλά και οι ιδέες, η ίδια η τέχνη που κομίζουμε, αν κομίζουμε κάτι. Εκεί, λοιπόν, μακριά από περιχαρακωμένους «κόσμους της τέχνης», θα δοκιμάσουμε, και δοκιμάζουμε, την ουσία, την όποια ουσία, αυτών τα οποία κομίζουμε ως καλλιτέχνες. Κι εδώ, βέβαια, δεν υπάρχει απουσία. Στους καιρούς που ζούμε οφείλουμε να κινηθούμε στα όριά μας, να αιωρηθούμε σε χώρους άλλους, ίσως και για να δραπετεύσουμε, ίσως και για να δημιουργήσουμε καινούργιες πατρίδες, ίσως και για να υπάρξουμε πέρα από αυτό που έχουμε συνηθίσει ότι είμαστε.
Η Λένα Αθανασοπούλου είναι εικαστικός. Διδάσκει στο Τμήμα Εικαστικών και Εφαρμοσμένων Τεχνών (407/80) του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας.
O Γιάννης Ζιώγας είναι ζωγράφος, Επίκουρος Καθηγητής, Τμήμα Εικαστικών και Εφαρμοσμένων Τεχνών, Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας.
1. Michel de Certeau, Επινοώντας την καθημερινή πρακτική. Η πολύτροπη τέχνη του πράττειν,
Εκδόσεις Σμίλη, Αθήνα 2010, σ. 241. [↩]
2. Ο.π., σ. 283. [↩]
3. Γιάννης Σταυρακάκης & Κωστής Σταφυλάκης (επιμ.), Το πολιτικό στη σύγχρονη Τέχνη,
Εκδόσεις Εκκρεμές, Αθήνα 2008, σ. 85. [↩]
4. Ο.π., σ. 103. [↩]
5. Ο.π., σ. 266. [↩]
6. Gilles Deleuze, Κινηματογράφος 1 Η εικόνα-κίνηση, Εκδόσεις νήσος, Αθήνα 2009, σ. 140. [↩]
7. Κωστής Παπαγιώργης, Περί μνήμης, Εκδόσεις Καστανιώτη, Αθήνα 2008, σ. 219. [↩]
8. Ο.π., σ. 212. [↩]
9. Gaston Bachelard, Το νερό και τα όνειρα, Δοκίμιο πάνω στη φαντασία της ύλης, Εκδόσεις Χατζηνικολή, Αθήνα 1985, σ. 58. [↩]
10. Ο.π., σ. 70. [↩]
11. Ο.π., σ. 56. [↩]
Πηγή
http://www.kaput.gr/gr/10/prespes-visual-march-the-exploration-of-an-espace-quelconque/

Αρχαιολογικό Μουσείο Αιανής: Εικαστική συνάτηση στο χρόνο

Τελικά είναι φανερό ότι κάποιοι έκαναν το ταξίδι στην Αιανή και το έκαναν με έναν τρόπο που απασχόλησε τη φαντασία τους. Ένα ταξίδι που έκανα κι εγώ, βολεμένος στο παλιό φερέτριο αυτοκίνητό μου και όπως είχα προβλέψει, θα με οδηγούσε μέσα από τα ωραιότερα τοπία της Δυτικής Μακεδονίας, κοντά στη Βορειοανατολική πλευρά, στο χωριό Αιανή. Πρέπει να τονίσω ότι η ιδέα της παρουσίας μου στην Αιανή συγκαταλέχθηκε ευγενέστατα από την ιστορικό τέχνης Ζωή Γοδόση όσο εγώ ήμουν μουδιασμένος ακόμα από τη σύμπραξή μου στο νεοσύστατο 3ικαστικό 3ργαστήριο.Τελικά ταξίδεψα με αφορμή την εμπειρία να συναντά κανείς το σύγχρονο και το παρελθόν στο άχρονο ενός εικαστικού έργου.
Έφτασα, το βλέμμα μου αέρινο περιπλανήθηκε πάνω από τα σταχοχώραφα. Ανέμιζαν χρυσελεφάντινα, μια λευκή στιλπνότητα με χρυσάφι, πολύ χρυσάφι. Δεν τα περπάτησα, δεν αντέχω να σπάω αυτούς τους ψηλόλιγνους μίσχους. Αυτό το ανέπαφο άγγιγμα ταίριαζε καλύτερα στην ιδιοσυγκρασία μου, γιατί το χρυσαφί χρώμα συλλέγεται μόνο από μακριά. Στο εύρος των σταχοχώραφων αντανακλούσε ο άγριος ήλιος, ένας μουρντάρης του καλοκαιριού.Οι μύγες ρουφούσαν χυμούς από τα πανύψηλα γαϊδουράγκαθα στα όρια των χωραφιών. Το βλέμμα τότε συναντούσε τις φωνές, τις άτακτες φωνές τρελαμένων πιτσιρικάδων του χωριού. Τρέχαν γύρω από τα γλυπτά του προαύλιου χώρου του Αρχαιολογικού μουσείου, παίζανε και βοηθούσανε με όποιον βόλευαν. Ο Γρηγόρης Τσαναμπέτης είναι κάτοικος στο χωριό. Έστησε ένα ψηφιδωτό με παιδιά κι έτσι τα δημιουργικά χαμόγελα των συγχωριανών του έπεφταν στα χέρια μας.Τι φιλόξενη καλοσύνη!
Όταν μπλεχτείς με μια εικαστική τέχνη παγιδεύεσαι στη δημιουργία. Είναι τόσο σπουδαίο να βλέπεις τα παρεπόμενα έργα σ΄αυτόν τον τόπο, που θεωρείς ότι τα καινούργια, όμορφα ή άσχημα, καλά ή κακά, ενδιαφέροντα ή όχι, δικαιολογούν την εικαστική τέχνη σαν εκείνη την Αιγύπτια μάνα που γέννησε παιδιά που ήταν τα ίδια γκαστρωμένα.

Εναποθέτωντας κείμενο από το e-mail-γράμμα του Θωμά Μακιναντζή.

Χάρης Κοντοσφύρης
Ομόνοια 22/07/2001

Συμπόσιο γλυπτικής και αρχαίας ζωγραφικής στην Αιανή

ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ

Εργαστήρι και συμπόσιο γλυπτικής και αρχαίας ζωγραφικής λαμβάνει χώρα αυτόν τον καιρό στο Αρχαιολογικό Μουσείο Αιανής παρέχοντας την ευκαιρία στους επισκέπτες να παρακολουθούν, πώς ένα ντόπιο, πολύτιμο υλικό, όπως είναι το μάρμαρο μεταμορφώνεται σε έργο τέχνης, εμπνευσμένο μάλιστα από τις αρχαιότητες του μουσείου και των αρχαιολογικών χώρων της περιοχής.

Ο τίτλος του γι΄αυτόν ακριβώς το λόγο είναι «Με αφορμή το παρελθόν - Σύγχρονα εικαστικά έργα» και συμμετέχουν οι καλλιτέχνες Ορέστης Διαμάντης, Φίλιππος Καλαμάρας, Θάνος Καρώνης, Βασιλική Κυριάκη, Θωμάς Μακινατζής, Δήμητρα Ξενάκη, Κωνσταντίνος Παλιάν, Ζωή Σεϊτάνη, Χρύσα Σταύρεβα, Αλεξάνδρα Τσίτσιντα. Παράλληλα, κατά τη διάρκεια του Εργαστηρίου, ο τοπικός ψηφιδογράφος Γρηγόρης Τζαναμπέτης θα εκπαιδεύει τους μικρούς μαθητές στην τέχνη του ψηφιδωτού.
Οι καλλιτέχνες έχουν ήδη αρχίσει να λαξεύουν το μάρμαρο και να χρωματίζουν τους καμβάδες τους και θα εργάζονται καθημερινά έως και τις 22 Ιουλίου, που θα γίνει η παρουσίαση των έργων. Στο διάστημα αυτό ο χώρος θα είναι συνεχώς ανοικτός για το κοινό που θα μπορεί να παρακολουθήσει τους καλλιτέχνες στην εργασία τους και να ενημερωθεί για τις λεπτομέρειες των έργων από τους ίδιους τους δημιουργούς.
Το εργαστήριο οργανώνεται για τέταρτη συνεχή χρονιά από τη Λ΄ Εφορεία Αρχαιοτήτων και το Αρχαιολογικό Μουσείο Αιανής ενώ φέτος συμμετέχει και το Τμήμα Εικαστικών και Εφαρμοσμένων Τεχνών Φλώρινας του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας.

Πηγή: Florinai@

EIKAΣΤΙΚΑ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑ - EPsilon Art Studio: Πανελλήνια Εικαστική Ομαδική Έκθεση ¨ EPsilon A...

EIKAΣΤΙΚΑ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑ - EPsilon Art Studio: Πανελλήνια Εικαστική Ομαδική Έκθεση ¨ EPsilon A...: "ΠΡΟΣΚΛΗΣΗ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗΣ στην Πανελλήνια Εικαστική Ομαδική Έκθεση ¨ EPsilon Art Festival KORINTHIA 2011 ¨ H EPsilon Art Gallery..."

RICHARD WOLFF ΕΙΣΤΕ ΟΙ ΜΟΝΑΔΙΚΟΙ ΠΟΥ ΔΕΧΘΗΚΑΤΕ ΟΛΟ ΤΟ ΧΡΕΟΣ

Απονομή των πρώτων 39 πτυχίων του ΤΕΕΤ Φλώρινας

Οι πτυχιούχοι είναι:
MIKAYELYAN (ΜΙΚΑΓΕΛΙΑΝ) LIANA (ΛΙΑΝΑ)
ΑΝΥΦΑΝΤΗΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ-ΜΑΡΙΟΣ
ΑΡΓΥΡΟΠΟΥΛΟΥ ΣΟΦΙΑ
ΒΕΛΒΕΣ ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣ
ΓΚΙΛΑΚΗ ΑΘΑΝΑΣΙΑ
ΓΡΗΓΟΡΙΑΔΟΥ ΕΙΡΗΝΗ
ΔΑΝΑΤΖΗ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΑ
ΔΕΛΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ-ΘΕΟΦΙΛΟΣ
ΔΙΝΟΠΟΥΛΟΥ ΕΛΕΝΗ
ΖΥΓΟΥΡΗ ΧΡΙΣΤΙΝΑ
ΚΑΛΟΓΕΡΙΔΟΥ ΕΛΠΙΔΑ
ΚΑΛΦΑΚΗ ΕΛΕΝΗ
ΚΑΡΑΝΤΖΗ ΙΩΑΝΝΑ
ΚΑΡΑΠΑΝΑΓΙΩΤΙΔΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ
ΚΑΣΣΕΛΑΣ ΗΛΙΑΣ
ΚΗΠΟΥΡΟΣ ΔΗΜΟΣ-ΕΛΕΥΘΕΡΙΟΣ
ΚΙΤΣΟΥΛΗΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ
ΚΟΡΜΠΑΚΗΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ
ΚΟΥΜΕΡ ΧΑΪΚΕ ΣΑΜΠΙΝΕ
ΚΥΡΜΑΚΙΔΟΥ ΕΥΔΟΞΙΑ
ΛΕΟΝΟΓΛΟΥ ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣ
ΛΙΑΝΟΣ ΧΡΗΣΤΟΣ
ΜΙΧΑΗΛΙΔΗΣ ΓΚΙΒΙ
ΜΠΟΥΡΔΑΜΗ ΣΤΥΛΙΑΝΗ
ΝΟΤΤΑ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ
ΠΑΠΑΔΑΚΗΣ ΧΡΗΣΤΟΣ
ΠΑΡΑΠΟΥΡΑ ΒΑΣΙΛΙΚΗ
ΠΑΥΛΙΔΟΥ ΜΕΛΑΝΗ
ΣΑΡΑΚΕΝΙΔΟΥ ΝΙΚΗ
ΣΑΡΗΤΣΟΓΛΟΥ ΔΟΜΝΑ
ΣΑΤΚΑ ΕΛΕΝΗ
ΣΜΥΡΝΙΟΣ ΑΝΤΩΝΙΟΣ
ΤΑΜΟΥΤΣΕΛΗΣ ΠΑΝΤΕΛΗΣ
ΤΣΙΡΝΑΡΗ ΕΛΕΝΗ
ΦΟΥΚΑΡΑΣ ΑΝΤΩΝΙΟΣ
ΧΑΤΖΗΣΜΑΛΗΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ

ΕΓΓΥΤΗΤΑ-ΙΝΤΙΜΙΣΜΟΣ

Έκθεση με θέμα την Εγγύτητα στην πινακοθήκη Γρηγοριάδη
Τετάρτη, 1 Ιουνίου 2011




Η πινακοθήκη Γρηγοριάδη παρουσιάζει εικαστική έκθεση με θέμα την εγγύτητα η οποία θα εγκαινιαστεί την Τετάρτη …

15 Ιουνίου και θα διαρκέσει μέχρι το Σάββατο 22 Οκτωβρίου 2011.

Η έννοια της Εγγύτητας και του ιντιμισμού (intimisme) χρησιμοποιείται στη ζωγραφική για να περιγράψει το έργο των Κλώντ Βιγιάρ και Πιέρ Μπονάρ. Οι δυο αυτοί καλλιτέχνες δημιουργούν ένα ύφος που επικεντρώνεται σε οικιακές σκηνές και εσωτερικά, απεικονίζουν το «ιδιωτικό» ως μία προστατευμένη περιοχή του ατόμου που καθοδηγείται από την οικογενειακή ζωή και τις συναναστροφές με τα οικεία πρόσωπα.

Το έργο των ιντιμιστών ζωγράφων προσδιορίζεται ως μία απόσυρση από την κοινωνία, ως μία επιστροφή στον ιδιωτικό χώρο. Τα χαρακτηριστικά αυτής της στροφής παρατηρούνται κυρίως τον 19ο αιώνα. Η «εφεύρεση της ατομικότητας» αποτελεί ένα προϊόν αυτού του αιώνα. Τότε, δεν πραγματοποιείται απλά ένας διαχωρισμός ανάμεσα στο δημόσιο χώρο και τον ιδιωτικό. Η διάκριση του δημόσιου/ιδιωτικού γίνεται, τώρα, μέσα από την προβολή ενός καινούργιου στόχου, την ανακάλυψη και την έκφραση του εαυτού.

Η αντίληψη της εγγύτητας και της οικειότητας που προβάλλεται μέσα από το έργο των Μπονάρ και Βιγιάρ δεν είναι ανεξάρτητη από τη γενική αντίληψη περί της «έκφρασης της προσωπικότητας». Μία τέτοια αντίληψη θα εκφραστεί στο σύγχρονο μυθιστόρημα και στην τεχνική, πλέον, του μονόλογου, αλλά και σαν καθήκον ολόκληρων επιστημών, όπως της ψυχανάλυσης.

Όλο το πρόγραμμα της νεωτερικότητας προσδιορίζεται από αυτήν την επιστροφή στον εαυτό. Ο 19ος αιώνας δημιουργεί μία διαρκή σύγκρουση των ναρκισσισμών. Οι αισθητικές σειρές που δημιουργούνται με μία παρουσίαση της Εγγύτητας και του ιντιμισμού ξεκινούν βέβαια από την «έκφραση του εαυτού», αλλά ανοίγονται στην ερωτική εμπειρία μέσα στον απομονωτισμό.

Η παρουσίαση, για παράδειγμα, του ερωτισμού προϋποθέτει την προστατευμένη περιοχή του ιδιωτικού. Η διερεύνηση της έννοιας προχωρά στην αναζήτηση μίας ασκητικής διανοητικής στάσης καθώς και στη διαδικασία της απομόνωσης στη διάρκεια του στοχασμού, π.χ. στον Μαρσέλ Προύστ. Η εγγύτητα και ο ιντιμισμός δηλώνουν την έκφραση της προσωπικότητας, οδηγούν στον αισθησιασμό, προϋποθέτουν τον ασκητισμό. Οι αισθητικές σειρές που ανοίγονται με αυτή την έννοια και παρουσιάζονται στην έκθεση απαιτούν την περιγραφή αυτών των τριών επιπέδων.

O Θεόφραστος Τριανταφυλλίδης αποτέλεσε το χαρακτηριστικό παράδειγμα ιντιμιστή ζωγράφου στην ελληνική ζωγραφική. Απεικόνισε, σχεδόν αποκλειστικά, εσωτερικά χώρων, οικεία πρόσωπα, φίλους του. Ποια είναι, όμως, η σχέση του καλλιτέχνη με την ευρωπαϊκή αντίληψη της εγγύτητας και του ιδιωτικού; Ο ευρωπαϊκός ιντιμισμός αναπαριστά το εσωτερικό δημιουργώντας το χώρο που αποσύρεται ο αστός. Ένας τέτοιος χώρος έχει το χαρακτηριστικό του οικείου. Το ιδιωτικό είναι μία καθαγιασμένη εικόνα της αστικής κοινωνίας.

Στον Μπονάρ αντιλαμβάνεσαι την «ευτυχία να βρίσκεται κανείς μέσα στο σπίτι του». Αντίστοιχα στον Βιγιάρ το ιδιωτικό γίνεται η έκφραση του αινίγματος της ύπαρξης. Η ιδιωτικότητα στον Τριανταφυλλίδη δεν έχει τον καταφατικό χαρακτήρα που συναντάμε στην ευρωπαϊκή ζωγραφική. Το ιδιωτικό αποτελεί το καταφύγιο από έναν κίνδυνο. Το ιδιωτικό προστατεύει μπροστά στην εχθρότητα του δημόσιου που θεματοποιείται ως κίνδυνος. Εδώ δεν συναντάμε τη διαλεκτική σχέση ιδιωτικού/δημόσιου αλλά την τομή και την αντίθεσή τους. Οι σχεδόν μονόχρωμες επιφάνειες του δεν προβάλλουν τη λαμπρότητα της αστικής ζωής.

Οι «Εγγύτητα» αποτελεί μία έκθεση που παρουσιάζει μία έννοια. Μολονότι πρόκειται για εικαστική παρουσίαση, μόνο ένα κομμάτι της είναι καθαρά εικαστικό. Η μουσική, τα θεωρητικά κείμενα, η λογοτεχνία οι διαφάνειες, η ιστορική φωτογραφία, τα φιλμ, και η video art που φιλοξενούνται δεν αποτελούν την εικαστική τεκμηρίωση ενός ιστορικού γεγονότος αλλά ανασυγκροτούν το ίδιο το αντικειμενικό πλαίσιο της ιδέας.

Συμμετέχουν οι καλλιτέχνες: Θεόφραστος Τριανταφυλλίδης, Άγγελος Θεοδωρόπουλος, Αριστείδης Βαρούχας, Γιάννης Τσαρούχης, Γιώργος Μπουζιάνης, Κώστα Σπυρόπουλος, Φρέντ Μπουασονάς, Σερίν Νεσάτ, Διαμαντής Διαμαντόπουλος, Φίλιππος Μαργαρίτης, Όθωνας Περβολαράκης, Ορέστης Κανέλλης, Γιώργος Ιακωβίδης, Χέλμουτ Νιούτον, Ανρί- Καρτιέ Μπρεσόν, Δημήτρης Γαλάνης, Φώτης Κόντογλου, Τζόζεφ Μπόυς, Κατερίνα Αθανασίου.

Θα παρουσιαστεί αρχειακό υλικό και φωτογραφίες που τράβηξαν οι Κλώντ Βιγιάρ και Πιερ Μπονάρ, αποσπάσματα ταινιών του Πιερ Πάολο Παζολίνι καθώς και αρχειακό υλικό για τον Λούτβιχ Βιττγκενστάιν και τον Μάρτιν Χάιντεγκερ.

Λεζάντες φωτογραφιών:
έξω: Θεόφραστος Τριανταφυλλίδης - Η κοπέλα με το μαντολίνο - ελαιογραφία, Μέσα: 1. Γιώργος Ιακωβίδης - ελαιογραφία -, 2. Όθωνας Περβολαράκης - ελαιογραφία -, 3. Γιάννης Τσαρούχης - ελαιογραφία -, 4. Δημήτρης Διαμαντόπουλος - ακουαρέλα, 5. Ορέστης Κανέλλης - ελαιογραφία

Info
Τοποθεσία Πινακοθήκη Γρηγοριάδη, Mαρίνου Αντύπα 18, Ν. Ηράκλειο (Στάση ΗΣΑΠ: Ν. Ηράκλειο)
Ημερομηνία Εγκαίνια: Τετάρτη 15 Ιουνίου 2011. Διάρκεια, μέχρι το Σάββατο 22 Οκτωβρίου 2011. Αναλυτικό ωράριο λειτουργίας: Δευτέρα – Παρασκευή 9μ.μ.-10μ.μ. και τα Σαββατοκύριακα κλειστά
Πληροφορίες Τηλ.: 210 2719744

Ο Σοσιαλισμός κατά Γκοντάρ

ΤΟΥ ΝΙΝΟΥ ΦΕΝΕΚ ΜΙΚΕΛΙΔΗ (Αρθρο στην Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία ΕΠ7Α 10-07-11)

Η Δύση χρωστάει στην Ελλάδα, είχε πει ο Ζαν-Λικ Γκοντάρ, εξηγώντας την άρνησή του να παραστεί στις Κάνες για την προβολή της ταινίας του «Film socialisme» και τις αναφορές στην Ελλάδα που περιέχει η ταινία.

Ενώ σε συνέντευξη που έδωσε τότε σε γαλλικό περιοδικό, ο πρωτοπόρος της νουβέλ βαγκ τόνισε: «Επρεπε να ευχαριστήσουμε την Ελλάδα. Είναι η Δύση που χρωστάει στην Ελλάδα. Η φιλοσοφία, η δημοκρατία, η τραγωδία... Πάντα ξεχνάμε τη σχέση ανάμεσα στην τραγωδία και τη δημοκρατία. Χωρίς Σοφοκλή δεν θα υπήρχε Περικλής. Χωρίς τον Περικλή δεν θα υπήρχε Σοφοκλής. Ο τεχνολογικός κόσμος στον οποίο ζούμε τα χρωστά όλα στην Ελλάδα. Ποιος ανακάλυψε τη λογική; Ο Αριστοτέλης... Ολος ο κόσμος χρωστάει χρήματα σήμερα στην Ελλάδα. Θα μπορούσε να ζητήσει από τον σημερινό κόσμο μας χιλιάδες εκατομμύρια για τα δικαιώματα του συγγραφέα και θα ήταν λογικό να της τα δώσουμε. Κατηγορούν τους Ελληνες ότι είναι και ψεύτες... Αυτό μου θυμίζει έναν παλιό συλλογισμό που είχα μάθει στο σχολείο. Ο Επαμεινώνδας είναι ψεύτης ή όλοι οι Ελληνες είναι ψεύτες, άρα ο Επαμεινώνδας είναι Ελληνας. Δεν έχουμε προχωρήσει καθόλου».

Η ταινία του Γκοντάρ «Film Socialisme», που προβάλλεται σε λίγες μέρες, είναι ένα είδος μπροσούρας φιλοσοφικής, ηθικής, θεωρητικής κινηματογραφικής, πάνω στο σύγχρονο κόσμο μας και την κατάντια του, από τις διάφορες μορφές του (από καπιταλισμό μέχρι σοσιαλισμό). «Πάντα επιλέγω τους τίτλους των ταινιών μου από πριν, για να μου υποδεικνύουν τις ταινίες μου θα μπορούσα να γυρίσω. Είναι όπως το la στη μουσική... Οπως οι τίτλοι ευγενών ή οι τίτλοι μιας τράπεζας. Πιο πολύ μοιάζουν, θα έλεγα, με τους τίτλους μιας τράπεζας», σχολιάζει ο ίδιος. «Ξεκίνησα με το "Socialisme", αλλά ενώ προχωρούσε η ταινία ο τίτλος αυτός μου φαινόταν ολοένα και λιγότερο ικανοποιητικός. Η ταινία θα μπορούσε να τιτλοφορείται "Communisme" ή "Capitalisme"». Τελικά, όπως εξηγεί ο σκηνοθέτης του «Τρελού Πιερό», έγινε κάτι διασκεδαστικό που το χρησιμοποίησε για τον τελικό τίτλο. Ο παραγωγός που είχε διαβάσει τις σημειώσεις του Γκοντάρ για την παρουσίαση της ταινίας που τις τιτλοφορούσε «Ταινία: Σοσιαλισμός», νόμισε πως αυτός ήταν και ο τίτλος της ταινίας. «Μου έγραψε ένα γράμμα δώδεκα σελίδων», λέει ο σκηνοθέτης, «για να μου πει πόσο του άρεσε ο τίτλος. Σκέφτηκα πως ίσως είχε δίκιο και τον κράτησα».

Ο Γκοντάρ αναμειγνύει διάφορα φαινομενικά άσχετα μεταξύ τους στοιχεία για να φτιάξει το αποκαλυπτικό φρέσκο του - την κρουαζιέρα μιας οικογένειας στη Μεσόγειο, με σταθμούς σε Αίγυπτο, Παλαιστίνη, Οδησσό, Ελλάδα, Νάπολη και Βαρκελώνη. Ταξίδι που στηριζόταν στο βιβλίο «Το ταξίδι του Σέξπιρ» του Λεόν Ντοντέ, «το οποίο ακολουθούσε το ταξίδι με πλοίο του νεαρού Σέξπιρ στη Μεσόγειο, πριν ακόμη αυτός αρχίσει να γράφει».

Στην ταινία, το ταξίδι της «οικογένειας» εναλλάσσεται με σκηνές από βίντεο, κείμενα τών Σαρτρ, Αραγκόν κ.ά., καθώς και συνεντεύξεις με πρόσωπα όπως η Πάτι Σμιθ- «ήθελα μια καλή Αμερικανίδα, που να μην έχει σχέση με τον ιμπεριαλισμό» λέει ο Γκοντάρ. "Οσο για την Ευρώπη, αυτή υπάρχει εδώ και πολύ καιρό, δεν χρειάζεται να την κάνουμε όπως την έκαναν. Δυσκολεύομαι για παράδειγμα να καταλάβω πώς μπορεί κανείς να είναι βουλευτής όπως ο Ντανιέλ Κον-Μπαντίτ».

Σ' ένα άλλο σημείο, ο Γκοντάρ λέει: «Αν ο νόμος είναι άδικος, η δικαιοσύνη πρέπει να είναι πριν από το νόμο». Η αναφορά έγινε αρχικά για τα δικαιώματα του δημιουργού. «Ολα τα DVD αρχίζουν με μια καρτέλα του FBI που αναφέρει ότι είναι έγκλημα να το αντιγράψεις. Το έψαξα και το βρήκα στον Πασκάλ. Αλλά μπορείς να δώσεις και άλλη έννοια σ' αυτό. Μπορείς να το συνδυάσεις με τη σύλληψη του Ρομάν Πολάνσκι, για παράδειγμα... Οσον αφορά τον Πολάνσκι, η Ελβετία (σ.σ.: η γενέτειρα του Γκοντάρ) δεν έπρεπε να υποκύψει στις Ηνωμένες Πολιτείες. Επρεπε να συζητήσει, να μη δεχτεί. Θα ήθελα όλοι οι σκηνοθέτες που πάνε στις Κάνες να είχαν κινητοποιηθεί υπέρ του Πολάνσκι, επιβεβαιώνοντας πως η ελβετική Δικαιοσύνη δεν είναι δίκαιη. Οπως έκαναν για να υποστηρίξουν τον φυλακισμένο Τζαφάρ Παναχί απέναντι στο ιρανικό καθεστώς».

Ο Γκοντάρ δεν είναι και πολύ αισιόδοξος για όσα συμβαίνουν σήμερα στον πλανήτη μας. Το ίδιο επικριτικός είναι και για τα κόμματα και τις εκλογές. Οσο για την εκλογή του Ομπάμα, «δεν μου κάνει ούτε ζέστη ούτε κρύο. Ελπίζω γι' αυτόν πως δεν θα τον δολοφονήσουν πολύ σύντομα. Το ότι εκπροσωπεί τις ΗΠΑ δεν είναι ακριβώς το ίδιο όπως όταν στην προεδρία ήταν ο Μπους. Αλλά συχνά τα πράγματα γίνονται πιο ξεκάθαρα όταν γίνονται χειρότερα. Οταν ο Σιράκ, στο δεύτερο γύρο των εκλογών, αντιμετώπιζε τον Λε Πεν, πιστεύω πως η αριστερά έπρεπε να απόσχει και να μη ψηφίσει τον Σιράκ. Θα ήταν καλύτερα να άφηνε να φτάναμε στο χειρότερο. Γιατί τότε, θα αναγκαζόμαστε να σκεφτούμε. Οπως με το τσουνάμι... Που μας κάνει να σκεφτούμε τη φύση, της οποίας αποτελούμε τμήμα. Υπάρχουν στιγμές που αυτή πρέπει να εκδικηθεί. Οι μετεωρολόγοι μιλάνε μια γλώσσα επιστημονική. Δεν ακούνε τον τρόπο με τον οποίο φιλοσοφεί ένα δέντρο».

Το συλλέγειν είναι μανία, πάθος, πρόκληση αλλά και πολυτέλεια

Ο Δημήτρης Δασκαλόπουλος δημιουργεί ένα νέο φορέα, τον «Δήμεργον», με σκοπό την προώθηση της σύγχρονης τέχνης στην Ελλάδα

Της Μαργαριτας Πουρναρα απο την Καθημερινή.

«Μπορώ να καπνίσω;». Ο Δημήτρης Δασκαλόπουλος στράφηκε στο μέρος μου με ένα πούρο ανάμεσα στα δάχτυλα. Με τα κομψά χειροποίητα παπούτσια του και το γκρίζο κοστούμι είχε ίσως όλα τα εμφανισιακά στερεότυπα που θα περίμενε κανείς να δει στον πρόεδρο του Συνδέσμου Επιχειρήσεων και Βιομηχανιών. Ομως το γραφείο του, με ένα τραπέζι συσκέψεων και ένα μικρό έπιπλο που ίσα-ίσα χωρούσε τον υπολογιστή του, το φανταζόμουν διαφορετικό: φορτωμένο με όλα αυτά τα αντικείμενα που μαρτυρούν τη συλλεκτική έξη, ίσως κάποια από εκείνες της πίπες καπνού του 17ου αιώνα που αγόραζε παλαιότερα.

Αρχίσαμε την κουβέντα για τη συλλογή με 400 έργα τέχνης με σπουδαίους διεθνείς καλλιτέχνες. Μέρος της, αυτή τη στιγμή, εκτίθεται μέχρι τις 11 Σεπτεμβρίου στο Μουσείο Γκούγκενχαϊμ του Μπιλμπάο, ενώ κάποια άλλα υποσύνολα έργων παρουσιάστηκαν πρόσφατα στην Ουαϊτσάπελ του Λονδίνου, σε μια έκθεση με τέσσερις «πράξεις». Ο Δασκαλόπουλος είναι μέλος του Board of Trustees του Guggenheim Museum, μέλος του International Council της Tate και του New Museum της Νέας Υόρκης, ενώ στην Tate Modern ανακοινώθηκε μια καινούργια θέση που χρηματοδοτείται από τον συλλέκτη με τίτλο «The Daskalopoulos Curator, International Art», την κατέχει η επιμελήτρια Τζέσικα Μόργκαν. Αυτή την περίοδο, ο συλλέκτης ανακοίνωσε ότι σύστησε ένα νέο φορέα με τίτλο «Δήμεργον», με σκοπό την προώθηση της σύγχρονης τέχνης στην Ελλάδα.

«Την τέχνη την ανακάλυψα λίγο πριν μπω στην εφηβεία», μας λέει. «Είχα πάει με κάποιους θείους μου στην Αλτε Πινακοτέκ του Μονάχου και έμεινα αποσβολωμένος -για ώρες- μπροστά σε πίνακες του Ρούμπενς. Εκτοτε, μου δημιουργείται πάντα αυτή η ένταση όταν βλέπω ένα έργο τέχνης που με δονεί. Πιστεύω ότι οι συλλέκτες γεννιούνται, δεν γίνονται. Και όσους έχω δει να προσπαθούν να φτιάξουν μια συλλογή, μόνο και μόνο επειδή απέκτησαν ξαφνικά χρήμα, συνήθως προδίδονται από μια τάση εντυπωσιασμού. Νομίζουν ότι αποκτούν οι ίδιοι αξία, επειδή αγόρασαν κάτι σημαντικό. Από την άλλη υπάρχουν άνθρωποι που έχουν το κριτήριο, το μάτι, αλλά δεν έχουν δυστυχώς τα οικονομικά μέσα για να συλλέξουν έργα. Το συλλέγειν είναι μανία, πάθος, πρόκληση, αλλά για να λέμε την αλήθεια, είναι και πολυτέλεια».

«Το 1994 πια άρχισα να σχηματίζω μια συλλογή», συνεχίζει. Το 1999 κατάλαβα ότι είχα συγκεντρώσει πολλά έργα και τα είχα καταδικάσει στο σκοτάδι της αποθήκης, καθώς ήταν αδύνατον να χωρέσουν στο γραφείο ή το σπίτι. Τότε αισθάνθηκα ότι έπρεπε να πάρω μια απόφαση: ή να αποκτήσω ένα πολύ μεγαλύτερο σύνολο έργων ή να σταματήσω. Αγόρασα το Fountain του Μαρσέλ Ντισάν, το οποίο έπαιξε σπουδαίο ρόλο στο να συνεχίσω αλλά και στην προσωπικότητα της συλλογής.

Από τις business στην τέχνη

«Νομίζω ότι η πορεία μου στον επιχειρηματικό χώρο, με κάνει να εκτιμώ κάθε παράγωγο της ανθρώπινης ευρεσιτεχνίας και δημιουργικότητας. Βέβαια, η τέχνη είναι κάτι παραπάνω», συνεχίζει ο Δημήτρης Δασκαλόπουλος. «Είναι αντίδοτο στη θνητότητα και στην επίγνωση ότι έχουμε περιορισμένο χρόνο και περιορισμένες δυνατότητες. Είναι κινητήρια δύναμη για τη ζωή, η θέληση για κάτι καλύτερο. Γνωρίζω ότι υπάρχουν συλλέκτες που θέλουν να σχετίζονται με τους εικαστικούς. Για μένα, η επιλογή είναι μια εσωτερική διαδικασία, εντελώς προσωπική. Ο καλλιτέχνης συμμετέχει στην απόφασή μου, έχοντας βάλει την ψυχή του στο έργο. Πιστεύω πάντως ότι κάθε έργο έχει τη δική του δυναμική: με άλλη φόρτιση φεύγει από τα χέρια του καλλιτέχνη, άλλη ανάγνωση του κάνει κάθε θεατής, άλλη υπόσταση έχει όταν συνδιαλέγεται με τα υπόλοιπα έργα μιας συλλογής».

O πολιτισμός έχει ανάγκη από συνεργασίες

Η πρωτοβουλία του «Δήμεργον» έχει στόχο να φέρει πιο κοντά το ελληνικό κοινό στη σύγχρονη τέχνη. Πώς μπορεί να γίνει αυτό σε μια περίοδο ύφεσης; «Από τη δική μου πλευρά θα προσπαθήσω να αξιοποιήσω όλο το δίκτυο που έχω δημιουργήσει ως συλλέκτης, με προσωπικότητες και μουσεία του εξωτερικού. Το σχέδιο αυτό περιλαμβάνει την ύπαρξη ενός χώρου, όχι όμως με την έννοια ότι θα φτιάξω ένα μουσείο για να εκθέσω τη συλλογή. Αντιθέτως σκέφτομαι κάτι πολύ πιο δημιουργικό, ελκυστικό για το κοινό, ανοιχτό στους καλλιτέχνες, έτοιμο να κάνει συνέργειες με κρατικούς και μη φορείς. Πιστεύω ότι ο πολιτισμός έχει ανάγκη από συμμαχίες, από συνεργασίες ανάμεσα στον ιδιωτικό και τον δημόσιο φορέα. Το κρατικοδίαιτο μοντέλο βαίνει προς το τέλος του και πρέπει και εμείς οι ιδιώτες να κάνουμε κάτι για το ευρύτερο κοινωνικό σύνολο. Ορος βέβαια είναι πάντα να προβάλλεται η τέχνη και όχι οι ιδιώτες. Η τέχνη σε εποχές κρίσης είναι αναγκαιότητα, αλλά και πηγή ανάπτυξης».

Τον τελευταίο καιρό όμως στο εξωτερικό πολλοί συλλέκτες που συμμετέχουν στα συμβούλια μεγάλων δημόσιων μουσείων κατηγορούνται ότι χρησιμοποιούν τη θέση αυτή για ίδια οφέλη. «Από καταβολής κόσμου, η τέχνη συνδέθηκε με τον πλούτο και την εξουσία. Κάποτε ήταν οι Μαικήνες ή οι καρδινάλιοι, σήμερα είναι οι συλλέκτες. Πρέπει δηλαδή να αποκόψουμε τους ιδιώτες που έχουν αγάπη για την τέχνη και γνώση από τα δημόσια μουσεία ή να αποκλείσουμε τη δυνατότητα των μουσείων να εκθέτουν στο κοινό τους σημαντικά έργα τέχνης που ανήκουν σε ιδιωτικές συλλογές; Σε μια αγορά τέχνης που είναι χαώδης και που ο καθένας μπορεί εύκολα να κάνει σχέσεις διαπλοκής, μου φαίνεται υποκριτικό να έχουμε τέτοια επιχειρήματα».

Η χυδαιότητα κυριάρχησε στην Ελλάδα, συνέντευξη του Κ. Βαρώτσου

Ο Κώστας Βαρώτσος ετοιμάζει τέσσερις νέες εικαστικές παρεμβάσεις εδώ και στο εξωτερικό, αλλά και μία καλοκαιρινή έκθεση στον Πόρο

Της Αγλαϊας Παππα

Ο Κώστας Βαρώτσος ενσαρκώνει κατά κάποιο τρόπο τον περίφημο Δρομέα του. Η πορεία του περνά από πολλές πόλεις: Γεννήθηκε στην Αθήνα και σπούδασε στη Σχολή Καλών Τεχνών της Ρώμης και στην Αρχιτεκτονική Σχολή της Πεσκάρας. Από το γλυπτό του 1983, τον Ποιητή, της Λευκωσίας στην Κύπρο, ώς τον Ορίζοντα, της Βενετίας, και τα έργα στο Παλμ Μπιτς και την Ουάσιγκτον, χαρτογραφεί τον κόσμο με κύρια υλικά το γυαλί, το σίδερο και την πέτρα. Εκτός από τις πολλές παρεμβάσεις του στον δημόσιο χώρο, στο φυσικό και το αστικό τοπίο, οι δημιουργίες του συνδιαλέγονται κάθε φορά με τον εσωτερικό χώρο της γκαλερί και των μουσείων: στις εκθέσεις του στην Αίθουσα Τέχνης Giorgio Persano στο Τορίνο, στη Leiman Gallery της Νέας Υόρκης, στο Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης στην Αμβέρσα, στη Νίκαια της Γαλλίας κ.α. Αυτή την εποχή ο Βαρώτσος εγκαινιάζει τέσσερα δημόσια έργα, στη Λουκέρνη της Ελβετίας, τη Μόντενα της Ιταλίας, το Περιστέρι και τη Δράμα, ενώ παρουσιάζει και μία έκθεση στην γκαλερί Citronne στον Πόρο.

– Πώς ξεκινάει η περιπέτεια της καλλιτεχνικής σας δημιουργίας;

– Από πολύ νέος προσπαθούσα να βρω μια ισορροπία μεταξύ του χώρου και του χρόνου, διότι πίστευα ότι οι πολιτισμοί που επιτύγχαναν αυτή την τομή παρήγαγαν εκπληκτικά αποτελέσματα. Ο Ποιητής στην Κύπρο είναι το πρώτο μεγάλο έργο, αποτέλεσμα αυτής της έρευνας. Θυμάμαι ότι κάποια στιγμή ενώ δούλευα με γυρισμένη την πλάτη στο γλυπτό, ένιωσα την ενέργεια του έργου. Και αυτό σηματοδότησε την αρχή της καλλιτεχνικής περιπέτειάς μου. Μετά άρχισα να ανακαλύπτω την πραγματική μου υπόσταση, να παίζω, να ζωγραφίζω με το φως στον χώρο, εξάλλου ζωγραφική σπούδασα, όχι γλυπτική.

– Πώς φτάσατε στο γυαλί;

– Διά της εις άτοπον απαγωγής: δηλαδή σκεφτόμουν, πώς πρέπει να είναι ο Ποιητής; Πρέπει να είναι εύθραυστος, κοφτερός, επιθετικός, αυτοκτονικός. Αρα, γυάλινος. O χώρος είναι το γυαλί. Ο χρόνος είναι το ένα γυαλί πάνω στο άλλο. Με αυτό τον τρόπο βρήκα και τη δική μου προσωπική ισορροπία. Η προσέγγισή μου βασίζεται λιγότερο στην ανάλυση και περισσότερο στη σύνθεση. Και ο Δρομέας είναι ουσιαστικά ο επαναπροσδιορισμός μιας νέας ταχύτητας, ενός νέου ζεϊμπέκικου μέσω της σύνθεσης των θραυσμάτων. Κάπως έτσι αισθάνομαι ότι είναι και η Ελλάδα.

– Η σύνθεση των θραυσμάτων όμως μοιάζει να μην είναι ένα ιδιαιτέρως εύκολο εγχείρημα.

– Ναι, ίσως γιατί δεν ξέρουμε πού είναι τα θραύσματα. Θυμίζει λίγο την εκποίηση της δημόσιας περιουσίας. Δεν ξέρουν πού είναι η περιουσία, ποιος την έχει.

Aγάπη και ελαττώματα

– Πώς βλέπετε τον Δρομέα μέσα στον χρόνο;

– Στην αρχή δεν μπορούσα να τον βλέπω, άλλαζα δρόμο διότι εστίαζα το βλέμμα στα ελαττώματά του. Στη φύση αυτού του έργου ήταν άπειρες οι δυνατότητες επέμβασης και μια κίνησή μου μπορούσε να αλλάξει τελείως τη μορφή του. Τώρα τον συνήθισα, τον αγάπησα. Οταν αγαπάς, δεν βλέπεις τα ελαττώματά του.

– Ενα σημαντικό μέρος της δουλειάς σας έγκειται σε παρεμβάσεις στο αστικό τοπίο. Πόσο σημαντική είναι η αλληλεπίδραση με τους κατοίκους για τη διαμόρφωση του έργου σας;

– Οταν με κάλεσαν να παρέμβω στην πλατεία Μπενέφικα στο Τορίνο, έπρεπε πρώτα να κατανοήσω πολιτισμικά τον χώρο. Την εποχή εκείνη το Τορίνο περνούσε μια ιδιαίτερη περίοδο – αποβιομηχανοποίησης και βαθιά κρίση ανεργίας. Ομως οργάνωσα συναντήσεις με τους κατοίκους, με τα σχολεία και έκανα τρεις διαφορετικές προτάσεις που ο κόσμος είχε τη δυνατότητα να ψηφίσει μέσω Ιντερνετ. Σκεφτόμουν τότε ότι στην Ελλάδα δεν θα μπορούσε να γίνει ποτέ κάτι τέτοιο. Κακώς όμως, γιατί μόλις πρότεινα κάτι ανάλογο στον δήμαρχο του Ρέντη, αμέσως το δέχθηκε και συνεργαστήκαμε καταπληκτικά. Επιλέγω να μη βάζω πινακίδα στα έργα μου γιατί πιστεύω ότι πρέπει να γίνει μέρος αυτής της πολιτισμικής και πολιτιστικής διαστρωμάτωσης, να γίνει ένα με τη φύση, να δημιουργήσει μνήμη.

– Τι αντίκτυπο έχει η σημερινή κρίση στον πολιτισμό;

– Αυτή την περίοδο συνειδητοποιούμε ότι έχουν γίνει πολλά λάθη – όχι μόνο σε οικονομικό επίπεδο, αλλά και σε επίπεδο κοινωνικής στρατηγικής, στον καλλιτεχνικό χώρο, στον χώρο του πνεύματος.

Εχει γίνει ένα τεράστιο μπέρδεμα μεταξύ λαϊκού, λαϊκίστικου και λαογραφικού. Οι πολιτικοί αντί να μας δώσουν όραμα, ένα στίγμα για να μπορέσουμε να βγούμε από τη θύελλα, κάθονται και αναλύουν, γίνονται σχολιαστές του προβλήματος. Το ίδιο κάνουν και οι καλλιτέχνες. Τα πολιτισμικά φαινόμενα λειτουργούν εγκάρσια στην κοινωνία. Η τέχνη δεν είναι κάτι ξεκομμένο από αυτό που συμβαίνει γύρω μας, στην πραγματικότητα είναι άρρηκτα συνδεδεμένη.

– Με ποιον τρόπο θα μπορούσε κατά τη γνώμη σας να συμβάλει η καλλιτεχνική δημιουργία στην υπέρβαση της κρίσης;

– Δυστυχώς έχουν απενεργοποιηθεί οι δημιουργικές δυνάμεις του κόσμου, χλευάστηκαν και λοιδορήθηκαν από κυρίαρχες λαϊκίστικές δυνάμεις, οι οποίες επέβαλαν τους δικούς τους κανόνες και στυλ. Αυτή η χυδαιότητα νίκησε, οπότε τώρα που καταρρέει, μαζί της παρασέρνει τα πάντα. Μέσα στο πνεύμα του λαϊκισμού που κυριάρχησε τις περασμένες δεκαετίες, όσοι από εμάς θέλαμε να διαμορφώσουμε έναν δικό μας λόγο θεωρηθήκαμε γραφικοί. Σημασία έχει ότι εμείς συνεχίζουμε να είμαστε δημιουργικοί και έχουμε ανοίξει έναν σημαντικό διάλογο με το εξωτερικό. Δυστυχώς όμως, βιώσαμε τη μοναχικότητα στο ελληνικό πλαίσιο και μια συνεχή αίσθηση ότι ήμασταν εκτός μόδας. Η συνειδητοποίηση αυτής της μοναχικής πορείας του νομά ήταν το πιο δύσκολο πράγμα που είχα να αντιμετωπίσω.

Είμαι ένας νομάς που πάντα επιστρέφει

– Είστε ένας άνθρωπος που από πολύ νεαρή ηλικία κινείται ασταμάτητα. Τι ρόλο έπαιξε η προσωπική σας μετατόπιση στη συγκρότηση της ταυτότητάς σας;

– Κάνω περίπου ενενήντα ταξίδια τον χρόνο και η μετατόπισή μου είναι λίγο κινηματογραφική, θυμίζει κάπως «επικίνδυνες αποστολές». Είμαι είναι νομάς, έχω περάσει όλη μου τη ζωή στο εξωτερικό, αλλά πάντα επιστρέφω. Μ’ ενδιαφέρει ο Οδυσσέας, ο νόστος των Ευρωπαίων όταν ανακάλυπταν την Ελλάδα ως μέρος του grand tour. Εχει σημασία ο γυρισμός γιατί κλείνει ο κύκλος. Γι’ αυτό και γυρίζω πάντα διότι φοβάμαι μη χαθώ. Την Ελλάδα τη γνώρισα από την Ιταλία. Aνακάλυψα εκεί μυστικά και αλήθειες για τον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό. Λέω λοιπόν πως η μάνα μου είναι η Ελλάδα, ο πατέρας μου η Ρώμη που με καθοδήγησε, μου είπε τα πράγματα που πρέπει να πει ένας πατέρας στο παιδί του. Η πορεία μου θυμίζει λίγο την ιστορία του Μινώταυρου, με τα έργα μου να είναι σαν μια κλωστή την οποία αφήνεις πίσω σου αλλά πρέπει να ξαναβρείς για να μπορέσεις να βγεις από τον λαβύρινθο.

Στη θαλπωρή του λιμανιού

– Τα έργα σας δεν είναι καθόλου απομονωμένα.

– Ναι, τα έργα μου είναι σαν ένα είδος περιπλανώμενου θιάσου. Είναι σαν σημεία που μπορείς να δώσεις ραντεβού, όπως -για παράδειγμα- το έργο στο βουνό της Μόρτζια στα Απένινα Ορη. Αυτό με έκανε και εμένα να αισθάνομαι πια κάτοικος της περιοχής. Λόγω της συλλογικής φύσης των έργων μου, αναπτύσσω φιλίες με τους ανθρώπους που συνεργάζομαι στα διάφορα μέρη του κόσμου.

– Εγκαινιάστηκε πρόσφατα το έργο σας στην Ελβετία. Ας σημειωθεί πως στην ίδια χώρα έχετε κάνει άλλες τρεις σημαντικές παρεμβάσεις σας, εκ των οποίων ο κόμβος στο Butzberg έχει βραβευθεί. Μιλήστε μας για την ιδιαιτερότητα του έργου αυτού.

– Το έργο αυτό είχε προγραμματιστεί για το 2008 και είναι το μεγαλύτερο δημόσιο έργο στην Ελβετία, καθώς ενώνει δύο διαφορετικές πλατείες (140 μέτρα πλάτος x 30 μέτρα ύψος) με ένα «νήμα», ένα σχοινί. Τέσσερα εργοστάσια παρήγαγαν διαφορετικά τμήματά του. Νομίζω ότι ταιριάζει στη χώρα, διότι η Ελβετία πάντα μου έδινε την αίσθηση ότι ήταν σαν να πετάει ένα σχοινί με αγκίστρι, σαν να προσπαθούσε να πιάσει την άλλη πλευρά. Είναι ένα κράτος ιδιόμορφο, σαν παγιδευμένο. Ζει μιαν αντίφαση, μια μοναχικότητα που όμως παράγει και δυνατά ανατρεπτικά στοιχεία, όπως -για παράδειγμα- ένα από τα πιο σημαντικά φεμινιστικά κινήματα στην Ευρώπη. Είναι δύσκολο για τους Ελβετούς καλλιτέχνες να μπορέσουν να βγουν και να δείξουν τη δουλειά τους στο εξωτερικό, όπως είναι πολύ σπάνια η παρέμβαση ξένων καλλιτεχνών στον δημόσιο χώρο της Ελβετίας.

– Μιλήστε μας για την έκθεση στην γκαλερί Citronne στον Πόρο.

– Η γκαλερί Citronne στον Πόρο είναι ένας πειραματικός χώρος με ξεχωριστή ενέργεια και η κυρία Σπινάρη, η ιδιοκτήτριά της, ένας άνθρωπος που με εμπνέει πολύ. Παρόλο που αισθάνομαι πιο άνετα όταν δημιουργώ στη φύση ή στην πόλη, η εμπειρία της γκαλερί με ενδιαφέρει ιδιαίτερα γιατί μου δίνεται έτσι η δυνατότητα να ανοίξω έναν διάλογο με το ειδικό κοινό. Θα γίνει μια ειδική, πρωτότυπη δουλειά για τη Citronne παίζοντας με την αίσθηση του χώρου. Το λιμάνι του Πόρου και η γκαλερί αυτή έχουν μια θαλπωρή, σαν να θέλω να πάω και να κρυφτώ εκεί.

Η έκθεση του Κώστα Βαρώτσου στην γκαλερί Citronne, στον Πόρο, θα διαρκέσει έως τις 13 Ιουλίου.
φωτογραφία,Ορίζοντας-Γεράκι Λακωνίας (2007) www.costasvarotsos.gr

Σωβρακολογώντας…

Η Αθήνα είναι επιβαρυμένη αλλά γιορτινά αγανακτισμένη. Έφτανε να βγεις από το διαμέρισμά σου, να κατέβεις στο δρόμο για να παλαβώσεις. Όλα είναι μέσα σε μια υπόσχεση, ιδιαίτερα τη νύχτα που γυρνώντας ψόφιος από την κούραση ήλπιζα ακόμα πως κάτι θα συνέβαινε, θα γλεντούσαν μέχρι θανάτου κάποιοι μετανάστες, δέκα παλιοί θα πιαναν κουβέντα για τα δεινά του εμφυλίου ή θα γινόταν τελικά αυτή η επανάσταση που όλοι υπόσχονταν στην πλατεία Συντάγματος ή ακόμα και ότι θα απέπλεαν τα πλοία για τη Γάζα, για την ελεύθερη «γαζωμένη» Γάζα…
Αυτές οι αμφισημίες των στιγμών στη μεγάλη πόλη γεννούν αγωνιώδη ερωτήματα που παλεύουν την αρνητικότητα να την προτείνουν ως εμπειρία ή ως σημάδι ζωής, πολύ ταπεινά, εύκολα, όπως γλιστρά ένα παιδί στη γέννα. Από το ερώτημα προκύπτει η απάντηση που συνήθως είναι υποδεέστερη αλλά είναι εξίσου ένα σημείο ζωής, μια φοβισμένη υπόσχεση, παρόλα αυτά υπαρκτή: ο καπιταλισμός ενάντια στο άπειρο των αισθήσεων - η προπαγάνδα των εμπορευμάτων. Πολλοί καλλιτέχνες δεν δημιουργούν έργα τέχνης αλλά εγκαταστάσεις. Τι τους κάνει να μην θέλουν να παράγουν ένα έντονο και σαφές αντικείμενο; Τι τους κάνει να μη βάζουν τη μεταφυσική κι αισθητική ενέργεια μέσα σε ένα πλαίσιο ή ένα κομμάτι ξύλου, έναν καμβά ή ένα μάρμαρο;
Οι ΕΝ ΦΛΩ προέβησαν σε μια εγκατάσταση, μια μπουγάδα εσωρούχων. Σε μια εγκατάσταση το σώμα ολόκληρο είναι αυτό που καλείται να μετάσχει μέσω των αισθήσεων,μέσω της όρασης, ακόμα και της ακοής, της αφής κι ενίοτε της όσφρησης. Δηλαδή οι καλλιτέχνες σου ζητούν να ατενίσεις μπροστά σου, γύρω σου,μέσα σου και να προσπαθήσεις να δεις όντα, γιατί με αυτά μυρίζεσαι, γεύεσαι, κοιτάζεσαι, ακούγεσαι, ακουμπιέσαι! Μόλις γίνει αυτό συνειδητοποιείς ότι ένας από τους απώτατους στόχους της τέχνης είναι ίσως αυτό που θα αποκαλούσαμε ενσάρκωση μιας ιδέας. Στην τέχνη μέσω των αφαιρέσεων των μορφών, των χρωμάτων, των όγκων και των αισθημάτων δημιουργείται μια πραγματική εμπειρία.
Η εγκατάσταση στο parapera καθώς και η διάδραση «παραχάραξης» εικαστικών χαρτονομισμάτων στην πλατεία Συντάγματος, προσβλέπει στην ενσάρκωση και την αφήγηση μιας αξίας που δηλώνεται δηλαδή του χρήματος. Μια μπουγάδα εσώρουχα «δαντελωμένης» χαρακτικής εικαστικών χαρτονομισμάτων φαντάζει ως τσαρλατανισμός, ως θέαμα και εμπόρευμα αποστροφής: λερωμένα βρακιά από φόβο, από αγανάκτηση, από ανθρώπους…
Δεν επιτρέπεται στο Θεατή να είναι θεατής. Η επίταξη γίνεται για να είμαστε όλοι δημιουργικοί και να κρατάμε τα βρακιά μας καθαρά…

Ομόνοια, 04/07/2011
Χάρης Κοντοσφύρης

Οι ΕΝ ΦΛΩ στο parapera 04/07/2011