Τα παιδιά μάς άφησαν το χέρι, εγγραφές της Κατερίνας Καρούλια

Σε συνέργεια και αλληλεπίδραση με την εγκατάσταση «Κατακείμενος Όρθιος» της ομάδας «ΕΝ ΦΛΩ» της Σχολής Καλών Τεχνών Φλώρινας του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας, από την Δευτέρα 3 Οκτωβρίου έως το Σάββατο 15 Οκτωβρίου 2022, παρουσιάστηκε στο κοινό της, η ατομική εγκατάσταση της εικαστικού Κατερίνας Καρούλια με τον τίτλο «Αγνώριστα λόγια», στα πλαίσια των παράλληλων εκδηλώσεων μνήμης για τα εκατό χρόνια από την Μικρασιατική καταστροφή, του Φεστιβάλ Τέχνης Ν.Σ. Το φεστιβάλ, είναι ένας καλλιτεχνικός θεσμός, που δημιουργήθηκε το 2017 με όραμα την πραγμάτωση μιας γιορτής στον ευρύτερο χώρο τής Τέχνης, ώστε να διατηρείται η ιστορική μνήμη μέσα από την κοινωνική και προσωπική μας ιστορία.

 

Με την εγκατάσταση «Αγνώριστα λόγια», η εικαστικός Κατερίνα Καρούλια, απόφοιτη της άνω Σχολής, ανταποκρινόμενη στην πρόσκληση της επιμελητρίας του 5^ου Φεστιβάλ Τέχνης Ν.Σ. Χρυσούλας Σκεπετζή με τον γενικό τίτλο «Το Κατώφλι», επεμβαίνει στον χώρο και επιχειρεί ανάγλυφα αποτυπώματα σε λευκές μαξιλαροθήκες απλωμένες σε παγωμένη μπουγάδα, να θυμίζουν την προχειρότητα της φροντίδας των πρώτων προσφύγων του βίαιου ξεριζωμού της Μικρασιατικής καταστροφής. Μαξιλαροθήκες όπου η νενέ νανούρισε γλυκά τα εγγόνια της ή η μάνα τα παιδιά της, μαξιλαροθήκες όπου βρήκαν καταφύγιο οι εκδιωκόμενες λέξεις σαν σπασμένο κομπολόι, μαξιλαροθήκες καμωμένες από λευκό ύφασμα (υφή+άσμα). Το λευκό δεν επιβάλλει, επιβάλλεται. Εμπεριέχει ενδομήτριες πληροφορίες καταγωγής, αναγνώρισης και σιωπηλής παρουσίας της χαμένης αθωότητας των παιδικών μας χρόνων. Το θετικό πιέζει, γεννά αρνητικό χώρο. Πληροφορεί την απουσία, τον θάνατο της ύλης για να ζήσει η ψυχή.           

Η εικαστικός επιχειρεί την άηχη- ηχηρή μαρτυρία των ανήλικων αθώων θυμάτων που, σε κάθε πόλεμο από πάντα, βιάζονται να εγκαταλείψουν το παιχνίδι σε ένα ανοίκειο κόσμο των εκάστοτε υλιστικών κοινωνιών. « Ένα παιδί σηκώνεται και φεύγει ανεξήγητα χωρίς κανείς να το μαλώσει  σηκώνεται αργά, απροειδοποίητα, εκεί που καθόταν ήσυχα στο χώμα κι η θέση του στο χώμα μένει ζεστή και το σχήμα της στάσης του αχνίζει ακόμη στο δροσερόν αέρα σχηματίζοντας ένα άλλο παιδί από υπόλευκη ζέστα» σημειώνει ο ποιητής Γιάννης Ρίτσος.

 

Αναθέματα πάνω στο χώμα, μικρά τάματα σε σχήματα παπουτσιών κενά, κάτω από κάθε μαξιλαροθήκη μαρτυρούν την απουσία, μαρτυρούν ένα σύνολο από συμβάντα εκατό χρόνια πριν στην Μικρασιατική καταστροφή,  καταστάσεις  βίαιου χωρισμού και επανασύνδεσης, θανάτου και γέννησης, μαρτυρούν παιδιά που δεν πρόλαβαν να γεννηθούν, που δεν πρόλαβαν να παίξουν. Ακούγονται  βήματα, χιλιάδες βήματα παιδιών να τρέχουν ξυπόλητα πίσω από το χρόνο. Τα παιδιά γνωρίζουν την αθανασία. Η συγκομιδή των καρπών της φαντασίας τους είναι τέχνη , τέχνη που κουβαλούν από τη γέννησή τους και τούτη η τέχνη είναι διδακτική της ευτυχίας.

 

Χρεωμένος ήλιος/ μπαίνω στο δωμάτιο/για να σε αφήσω./ Χώρος έμεινε κενός/ να θωρείς τον βιασμό./ Νεκρό το κλάμα λαβώθηκε./ Λέξεις έπεσαν κάτω,/ έσπασε το κομπολόι/ νερό και χώμα/ σε αβίαστη πλάνη/ μα… που… είπε…/ να… σωθώ…/ και… πως… / κρίκος… βήματα…, γράφει η εικαστικός στο ποίημα της «Αγνώριστα λόγια»  και επισημαίνει με την ομώνυμη εγκατάσταση στον χώρο.

 

Κατά την διάρκεια της έκθεσης  στο Σπίτι του Πολιτισμού στο Ρέθυμνο, που παρουσιάστηκε η εγκατάσταση «Αγνώριστα λόγια», προβάλλονταν η performance που επιτέλεσαν  η Κατερίνα Αναστασίου,  η Δέσποινα Καραγκούνη, η Κατερίνα Καρούλια, η Μαργαρίτα Τόγια και η Νίκη Τσάικου στη Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών Αμυνταίου  τον Οκτώβριο του 2019 με αφορμή την ατομική έκθεση της Κατερίνας Καρούλια «Γάλα από δάκρυα», αφιερωμένη στις δράσεις για τον καρκίνο του μαστού.

 

Καθημερινές οι εκδηλώσεις στο Σπίτι Πολιτισμού αλλά και έξω από αυτό στην Πλατεία Μικρασιατών. Ημερίδες, συνέδρια, βιβλιοπαρουσιάσεις, μουσικές βραδιές, θεατρικές βραδιές, χορευτικά δρώμενα και άλλα. Εκατοντάδες οι επισκέπτες της έκθεσης  Έλληνες και ξένοι, φοιτητές και μαθητές.

Θυμάμαι την Hurin, πρόσφυγα από το Ιράν που κρύφτηκε στην αγκαλιά μου με αναφιλητά και  ευχαρίστησε που δεν καθόμαστε στον καναπέ μας, που δεν ξεχνάμε τους λαούς που δοκιμάστηκαν και συνεχίζουν έως σήμερα να δοκιμάζονται με τα δεινά του πολέμου. Με ευχαρίστησε που, μέσω της Εικαστικής Τέχνης ως παγκόσμια γλώσσα, θέτουμε ερωτήματα και υπερασπιζόμαστε την ζωή με ηχηρό λόγο.

Ένας Γερμανός, με κατακόκκινα τα μάτια του, είπε πως γυρνώντας πίσω στην χώρα του θα λέει ενθουσιασμένος, πως στην Ελλάδα γίνονται δυνατά πράγματα  για τον ίδιο τον άνθρωπο.

Ο Μάριος από το Διδυμότειχο, συγκινημένος ομολόγησε πως το αφήγημα με το χώμα, τα παιδικά παιγνίδια και τα έρημα παπούτσια, είναι οικεία εικόνα σύμφωνα με τις δικές του μνήμες, όταν έφηβος πριν μερικά χρόνια, ψάρευε με τον πατέρα του στις όχθες του Έβρου. Ένα ζευγάρι από το Ρέθυμνο με εκμυστηρεύτηκαν ταραγμένοι ότι, ερχόμενοι σε επαφή με την εγκατάσταση ένοιωσαν σαν να δέχονταν γροθιά στο στομάχι. Δεν μπόρεσαν είπαν, παρά να αναλογιστούν τι απέγιναν τόσα αθώα θύματα από την απαρχή του κόσμου, πόσα χάθηκαν και πόσο ομοιάζουν οι ζωές των ανθρώπων. Συζητήσαμε για το πώς η επιθυμία και η επιτακτική ανάγκη για επιβολή του ενός, επηρεάζει την ζωή του άλλου.

Σκέφτομαι πως η γιαγιά μου, παιδούλα 6-7 χρονών πριν εκατό χρόνια στην Κιουτάχεια, έζησε από τύχη επειδή ένας εργάτης στα χωράφια τους, πρόλαβε και την έριξε στα στάχυα ενώ, της κρατούσε με την παλάμη κλειστό το στόμα να μην ακούγονταν το κλάμα της, σαν έβλεπαν από μακριά τους Τσέτες να βιάζουν και να σφάζουν την μάνα και την αδελφή της. Σκέφτομαι πως απόγονος της και εγώ, ζω από τύχη και είμαι ευγνώμων για το δώρο της ζωής  μα και πως μετείχα σε τούτη την εκδήλωση μνήμης για τα εκατό χρόνια από την Μικρασιατική καταστροφή. Σκέφτομαι πως τέτοιες εκδηλώσεις μνήμης λειτουργούν ψυχοθεραπευτικά για τον άνθρωπο και την ζωή του, όταν εκείνος δεν φοβάται να μιλήσει για προσωπικά βιώματα. Σκέφτομαι πως τέτοιες εκδηλώσεις μνήμης δεν καταργούν την ανθρώπινη υπόσταση μας, αλλά την μεταμορφώνουν.

Αν αγκαλιαστούμε; Αν γίνουμε παρουσία;

Το όλο εγχείρημα παρουσιάστηκε  στο σπίτι του Πολιτισμού στο Ρέθυμνο με την υποστήριξη του Φεστιβάλ Τέχνης Νίκος Σκεπετζής, του Δήμου Ρεθύμνης και  του τρίτου εργαστηρίου  (3ικαστικού 3ργαστηρίου) ΣΚΤ Φλώρινας του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας, ενώ τελέστηκε υπό την Αιγίδα του Συλλόγου Μικρασιατών Ρεθύμνου.