Η διπλωματική μου εργασία πραγματεύεται την έννοια της ταυτότητας του έργου τέχνης και της σχέσης της με τον καλλιτέχνη ως πρόσωπο. Μετά από παρατήρηση της λειτουργίας και της διαδικασίας υλοποίησης έργων δικών μου αλλά και άλλων καλλιτεχνών, επέλεξα το φαινόμενο αυτό, γιατί συχνά παρουσιάζεται ως ζητούμενο και βασικό στοιχείο τους. Είναι πάρα πολλές οι περιπτώσεις όπου καλείται ο καλλιτέχνης να ακολουθήσει μια συγκεκριμένη νοοτροπία (ταυτότητα), με την οποία παράγει έργο, όπως για παράδειγμα κοινή θεματική/ιδέα, τεχνική, σύνθεση, χώρος, κ.ά. Δηλαδή συνήθως στο σύνολό τους τα έργα ακολουθούν μια κοινή θεματική και έναν κοινό τρόπο παραγωγής.
Με βάση την παραπάνω συνθήκη θα ήθελα να προτείνω μέσω της διπλωματικής μου μια αντίθετη οπτική της ταυτότητας. Ένα σύνολο πέντε έργων σκορπισμένα στο χώρο, με απόσταση το ένα από το άλλο, με διαφορές ως προς τη θεματική (χώρος, βάρος, ρυθμός, υλικότητα, εικόνα και κείμενο) και τα υλικά τους (ξύλο, γυαλί, ατσάλι, χαλίκια, τούβλα, φωτογραφία κ.ά.). Παρόλο που τα έργα δεν θα αλληλεπιδρούν μεταξύ τους θα υπάρξει σίγουρα αλληλεπίδραση με έργα άλλων φοιτητών στον χώρο, κάτι που θα φέρει στην επιφάνεια ακόμα πιο ουσιαστικά την ιδέα μέσα από την διαδικασία σύγκρισης του θεατή. ‘Έτσι έχουμε ως αποτέλεσμα πέντε αυτόνομα έργα, δηλαδή πέντε ταυτότητες, που λειτουργούν ως διαφορετικές μονάδες στον χώρο αλλά με κοινό δημιουργό. Σκοπός μου είναι να αποσυνδέσω τα έργα από τον καλλιτέχνη ως πρόσωπο. Φυσικά η ίδια η προσπάθειά μου για διάσπαση της ταυτότητας μπορεί να αποτελέσει μια νέα ταυτότητα.
Η ιδέα αυτή γεννήθηκε στο τρίτο έτος των σπουδών μου, αλλά δεν υλοποιήθηκε ποτέ μέχρι τώρα, καθώς ωρίμασε πλήρως τον τελευταίο χρόνο. Πάντα υπήρξε η ανάγκη για την πραγμάτωση πολλών διαφορετικών έργων ταυτόχρονα, με εστίαση σε έννοιες όπως ο χώρος, το όριο, ο ρυθμός. Η πορεία μου μέχρι και το τρίτο έτος ήταν κυρίως πειραματισμοί μέσω της δυσδιάστατης ζωγραφικής, ενώ στο τέταρτο έτος επικράτησε μια πιο τρισδιάστατη ματιά. Στηριζόμενη σε όλα τα παραπάνω θα ήθελα να θέσω τα παρακάτω ερωτήματα:
o Πώς και γιατί ταυτίζουμε το πρόσωπο του δημιουργού με το έργο του;
o Μπορεί ένας καλλιτέχνης να εκπροσωπήσει διαφορετικές ταυτότητες μέσω των έργων του;
o Ποια η λειτουργία της ταυτότητας και ποιος ο ρόλος της στην εξέλιξη του έργου;
Δεν θα ήθελα τίποτα από όλα αυτά να αναγνωστεί ως «σωστό» ή «λάθος» παρά μόνο ως τροφή για σκέψη γύρω από την «ταυτότητα» και ό,τι αυτή εμπεριέχει.
Με αφορμή τα παραπάνω ερωτήματα θέτω εδώ ένα απόσπασμα που αναφέρει ο Νίκος Δασκαλοθανάσης (2017:200) «...το να είναι κανείς καλλιτέχνης προϋποθέτει από τη μια να διαθέτει την ικανότητα οπτικής μορφοποίησης του κόσμου, και από την άλλη να μπορεί να αποτυπώνει ένα προσωπικό ιδίωμα κατά την ατομική του εμπλοκή στη δημιουργική διαδικασία.» και συνεχίζει λέγοντας, «μάλιστα, αυτή ακριβώς η εμπλοκή αποτελεί και το ουσιαστικό κριτήριο το οποίο διαχωρίζει τον ανώνυμο τεχνίτη από τον επώνυμο καλλιτέχνη.». Από την άλλη μεριά σχολιάζοντας το έργο του εννοιολογικού καλλιτέχνη Joseph Kosuth(2017:230) αναφέρει; «...η ουσία της τέχνης δεν πηγάζει από τα μορφολογικά προβλήματα που θέτουν αυτά τα αντικείμενα αλλά από την, φυσικά άυλη, προϋπάρχουσα θεωρητική επεξεργασία του περί τέχνης ορισμού. Κάθε έργο τέχνης πρέπει να επαναδιατυπώνει τον ίδιο τον ορισμό της τέχνης». Η ρευστότητα που περιβάλλει την έννοια της ταυτότητας δεν μας οδηγεί σε ένα αποτέλεσμα αλλά σε πολλά. Μας θέτει ερωτήματα για τη αρχική δομή των πραγμάτων και για θεμελιώδεις αρχές της τέχνη. Από την άλλη, ο αποχωρισμός του «εγώ» από το έργο μας αφήνει να το δούμε πιο ουσιαστικά και ίσως πιο «καθαρά». Καταλήγω εδώ σε κάτι που αναφέρει ο Γιάννης Κουνέλλης (1990:32) «Η υποχρεωτική επανάληψη ενός στυλ οδηγεί στην καταστροφή της τέχνης».
Κύρια και βασική επιρροή της ιδέας μου αποτέλεσε ο Ιταλός καλλιτέχνης της Arte Povera, Michelangelo Pistoletto. Ο Pistoletto δημιούργησε μια εγκατάσταση με τίτλο “Minus Objects” (1965-66). Μια αίθουσα με διάφορες εγκαταστάσεις, γλυπτά, φωτογραφίες, με έντονες διαφοροποιήσεις στα υλικά και στη θεματική τους. Ο ίδιος αντιμετώπισε κάθε έργο ως μια πιθανότητα που γεννήθηκε στιγμιαία, χωρίς να δώσει ιδιαίτερη βάση στο καθένα από αυτά και με κοινό πυρήνα των έργων να είναι οι διαφορές τους. Σκοπός του ήταν να απογοητεύσει τους εμπόρους καταργώντας την ταυτότητα του και κάνοντας το έργο ας πούμε «μη εμπορικό».
Άλλοι καλλιτέχνες που αποτέλεσαν επιρροή για το κάθε έργο ξεχωριστά:
Α) Στο έργο με θεματική τον «χώρο» αποτέλεσε ο Αμερικανός καλλιτέχνης της Land Art, Robert Smithson με τα έργα του “Corner Mirror with Coral” (1969), “Leaning Mirror” (1969), “Mirror/Salt Works” (1976), “MirrorDisplacement”(1969).
Β) Στο έργο με θεματική τον «ρυθμό» υπήρξαν πιο γενικές επιρροές από τον ρυθμό σε έργα του Paul Klee και τις εγκαταστάσεις του Αμερικανού μινιμαλιστή καλλιτέχνη Carl Andre, με τα έργα του “44 Carbon Triads”(2005), “Uncarved Blocks”(1975), “Sculpture as Place”(1958).
Γ) Στο έργο με θεματική την «εικόνα και κείμενο» βασική επιρροή αποτέλεσε ο Αμερικανός εννοιολογικός καλλιτέχνης John Baldessari με έργα του όπως “I Saw It” (1997), “Hot and Cold Series” (2018), “No one knows why” (1931), “It serves you right”, “OFFICE BUILDING-DAY MAYO is there a Courbet for sale here?” (2017). Υπήρξαν και επιρροές από τους καλλιτέχνες Joseph Kosuth , Ben Vautier, Robert Burry. Όπως αναφέρει και ο Δασκαλοθανάσης, με αφορμή το έργο του Baldessari (2017:228) «..τα τυπικά εννοιολογικά έργα διερευνούν όχι μόνο το καθεστώς ύπαρξης των καλλιτεχνικών αντικειμένων αλλά και τον τρόπο με τον οποίο ορισμένες ενέργειες αποκτούν νόημα».
Δ) Στο έργο με θεματική το «βάρος» επιρροή αποτέλεσε ο Έλληνας καλλιτέχνης της Arte Povera, Γιάννης Κουνέλλης, κυρίως ως προς την υλικότητα του έργου.
Ε) Στο έργο με θεματική την «υλικότητα» επιρροή αποτέλεσαν οι καλλιτέχνες της Arte Povera, Γιάννης Κουνέλλης, Luciano Fabro, Mario Merz, Giulio Paolini: “Italia Segata (saved Italy)” (2006), “Piedi” (1968) κ.ά.
Τα πέντε αυτά έργα-ταυτότητες δεν βρίσκονται μέσα σε μια αίθουσα αλλά διάσπαρτα σε διαφορετικούς χώρους και με απόσταση το ένα από το άλλο.
Ως προς την υλική φύση των έργων:
Το έργο με θεματική τον «χώρο» αποτελείται από δύο καθρέφτες (1,13m x 26cm) στηριζόμενοι στον τοίχο με μια σειρά από μαύρα χαλίκια μπροστά από τον καθένα. Επέλεξα τον καθρέφτη ως υλικό για να δημιουργήσω μέσω της αντανάκλασης την ψευδαίσθηση της συνέχειας του χώρου.
Το έργο με θεματική τον «ρυθμό» αποτελείται από ένα σύνολο με ξύλινα «πυργάκια», τα οποία βρίσκονται τοποθετημένα στο δάπεδο και θα ακολουθούν την ροή του τοίχου. Το κάθε «πυργάκι» αποτελείται από 10-11 ξύλα, κάποια από τα οποία είναι βαμμένα με άσπρο και μαύρο ακρυλικό. Έτσι, δημιουργείται μια δομική επανάληψη η οποία ενεργοποιεί μια ρυθμική συνέχεια μέσω της δομής.
Το έργο με θεματική «εικόνα και κείμενο» αποτελείται από δύο φωτογραφικά κολάζ, όπου έχω συνδέσει δικές μου φωτογραφίες με φράσεις είτε από θεατρικά έργα είτε από ποιήματα και άλλα κείμενα. Στα δύο αυτά έργα το κείμενο είναι από το βιβλίο «Η τελευταία τριλογία» του Samuel Beckett. Οι φωτογραφίες είναι τυπωμένες σε μουσαμά και κρεμασμένες στον τοίχο (1,20m x 80m). Σκοπός είναι το πάντρεμα δύο διαφορετικών ειδών οπτικής, αφού κάθε εικόνα εμπεριέχει λέξεις και κάθε λέξη εμπεριέχει εικόνες.
Το έργο με θεματική το «βάρος» αποτελείται από 11 αλυσίδες, από τις οποίες κρέμονται 11 τσιγκέλια. Οι αλυσίδες θα είναι κρεμασμένες στον τοίχο η μια δίπλα στην άλλη στο ίδιο ύψος, εκτός από μια η οποία είναι βαμμένη με μαύρο ακρυλικό και τοποθετημένη ψηλότερα από τις υπόλοιπες. Τα τσιγκέλια εδώ συμβολίζουν την βαρύτητα (μέσω της χρήσης τους), η οποία γίνεται πιο έντονα αντιληπτή μέσω της διαφοροποίησης που αναφέρω παραπάνω.
Το έργο με θεματική την «υλικότητα» αποτελείται από μια εγκατάσταση με ρολό από τσουβάλι, τούβλα και βαμβάκι. Το ρολό κρέμεται από τον τοίχο και συνεχίζει στο δάπεδο όπου υπάρχει μια σύνθεση από 4 τούβλα και βαμβάκι. Έπειτα από ένα σύνολο μικρών έργων με πυρήνα την αντίφαση ανάμεσα στα υλικά π.χ.: βαμβάκι με σίδερο, το έργο αυτό αποτελεί μια μεγέθυνση αυτών.
Κάθε μια από αυτές τις έννοιες εμπεριέχει όλες τις άλλες.
Βιβλιογραφία
Beckett, Samuel. (2016). Η τελευταία τριλογία. Αθήνα: Γαβριηλίδης.
Heinich, Nathalie. (2015). Το παράδειγμα της σύγχρονης τέχνης: δομές μιας καλλιτεχνικής επανάστασης. Αθήνα: ΠΛΕΘΡΟΝ.
Δασκαλοθανάσης, Νίκος. (2017). Ο καλλιτέχνης ως ιστορικό υποκείμενο από 19ο στον 21ο αιώνα. Αθήνα: ΑΓΡΑΣ.
Κουνέλλης, Γιάννης. (1990). Λιμναία Οδύσσεια: Κείμενα και Συνεντεύξεις 1966-1989. Αθήνα: ΑΓΡΑΣ.
Κουνέλλης, Γιάννης. (1995). Στην πεδιάδα του Ιονίου: Διάλογοι του Γιάννη Κουνέλλη με τον Θανάση Λάλα και τον Βασίλη Βασιλικό. Αθήνα: Καστανιώτης.
Website: vasiaravazoulaart.wordpress.com
Instagram: vasia_rav
email: vasiaravaz@gmail.com
Ένα μέλλον προόδου και αδιάλειπτου νεωτερισμού στην αναγνώριση των ευρημάτων μιας σημαίνουσας συνέχειας και ενός νοήματος ιστορίας που καθιστά κατά κάποιο τρόπο την ιστορία της τέχνης αυθύπαρκτη οντότητα και τον χρονικό παράγοντα στοιχείο ενοποιητικό της τέχνης το υποκείμενο καλλιτέχνης εξουδετερώνει τον εαυτό του σε καλλιτεχνικές πρακτικές όπου ο καλλιτέχνης υπηρετεί το έργο και όχι το έργο τον καλλιτέχνη. Η Βάσια Ραβαζούλα επιχειρεί να αποκαταστήσει μια αρχή αυτονομίας και ενότητας τόσο του έργου όσο και του συνειδητοποιημένου καλλιτέχνη όπου υποκείμενα, αντικείμενα περιγράφουν την πολιτισμική δραστηριότητα του ανθρώπου ως πράξη σκέψης. Η αναλυτική αισθητική ως αναγνωστικό αποτέλεσμα της Ραβαζούλας προσδιορίζει την τέχνη ως σχέση με την ιστορία αλλά επισημαίνοντας το σύμπλεγμα των πολιτιστικών πρακτικών που κάνει την τέχνη "ανθρωπινότερη".
ΑπάντησηΔιαγραφήΑυτό το σύνθετο σώμα από αλληλοσχετιζόμενες ενέργειες τροποποιούνται από την επανάληψη , την επαύξηση, την άρνηση των καθιερωμένων πρακτικών σε συνάφεια με προγενέστερες και με αναδρομές που στην περίπτωση της Ραβαζούλας δρουν αποσπασματικά και προσδιοριστικά για το υποκείμενο θεατή που αφήνει στον καλλιτέχνη την ευθύνη τέτοιων προσδιορισμών. Η προθεσιακή λειτουργία της εμπειρίας της ανθρώπινης δημιουργικότητας και της τέχνης γενικότερα προσδιορίζει πως ένα γεγονός ή ένα αντικείμενο δεν μπορεί να γίνει έργο τέχνης παρά μόνο υπό τον όρο του συσχετισμού του με κάποια έργα του παρελθόντος. Αυτό αποτελεί προκατάληψη, αλλά σε όποιο ενστερνισμό βοηθιέται η συζήτηση. Τα εγγενή χαρακτηριστικά αναδύονται και ο θεατής είναι μεταπράτης στο βαθμό που ο καλλιτέχνης δεν θα αρνηθεί ότι είναι εξίσου θεατής .
Το έργο με τα σκαλιά ήταν πολύ ενδιαφέρον. Ανεβαίνουμε και κατεβαίνουμε σε σκάλες συνεχώς, και συνήθως αμελούμε το σώμα μας και την κίνηση, τη ροή μας πάνω σε αυτές, το πως και το γιατί της δημιουργίας τους. Τα πυργάκια μου υπενθύμισαν ποσο ανθρώπινες είναι οι οικοδομικές κατασκευές μας και πόσο αλλοτριωμένοι είμαστε οταν βρισκόμαστε μέσα τους. Κάθε σκαλί λειτούργησε ως μια υπενθυμιση της συσχετικής κοσμικότητας που αφήσαμε στη λήθη χάριν της τεχνολογίας και της προόδου. Ένα "ανθρώπινο" εργό που "πάγωνε" τον χρόνο λόγω της θέσης του. Κάτι που χρειάζεται κατά τη γνώμη μου ο πολιτισμός της ταχύτητας. Νταλιάνης. Π
ΑπάντησηΔιαγραφή